Historisch Archief 1877-1940
952
DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND.
langer een doodeiide concurrentie in het leven
roepe."
Het Centraal Bestuur, dat hebben de meeste
leden wel gevoeld, zal met zoo een opdracht
niet met drie vloeken en een zucht uit de
voeten komen; meer algemeen wordt de ver
betering dus gezocht op de volgende wijze:
de belangen van patroons en gezellen gaan
onafscheidelijk samen ; beide groepen behooren
zich afzonderlijk te vereenigcn, de besturen
van beide vereenigingen kunnen zich dan met
elkander verstaan, en allen strijd uit de wereld
helpen.
Daarbij behoort de Staat zijn medewerking
te verleenen, door het allerwege instellen van
Kamers van Arbeid, waarin wordt zitting
genomen door patroons, gekozen door de
patroons, en gezellen, gekozen door de gezellen.
De bevoegdheid dezer Kamers wordt zeer ruim
gedacht Zij stellen een loonstandaard vast
voor de plaats harer vestiging, en bepalen
een maximum-arbeidstijd; regeering of ge
meente bekrachtigen dezen maatregel met
koninklijk besluit of verordening, en gaan
zelf voor in de getrouwe naleving ervan.
Verder zullen deze Kamers naar het ideaal
van den Volksbond colleges zijn. waarvoor
de werklieden en de patroons hun ges-chillen
brengen, «colleges van hooger beroep." Ook
«colleges van laatste instantie?" Dit wordt
nergens uitgesproken. Integendeel, de moge
lijkheid van een werkstaking is ook voor
den Volksbonder niet uitgesloten. Een
sectie, «werkstakingen altijd gevaarlijk ach
tend, daar zij de klove tusschen patroons
en gezellen verbreeden, onder de arbeiders
onderling vijandschap kweeken en de natie
direct en indirect benadeelen," is van oor
deel, »dat er omstandigheden kunnen zijn, die
een staking als het eenig wapen van verweer
onvermijdelijk kunnen maken, zoodat onlho^l?
ding alsdanniet altijd wenschelyk is."De
moyelykheid bestaat dus, dat ook leden van den Volks
bord zouden gaan slaken. Niet alleen op eigen
houtje, maar zelfs in samenwerking met an
dere werkliedenvereenigingen : »De sectie (4)
acht het samenwerken der R. K.
weildiedenvereenigingen wenschelijk, wanneer etn goed
doel met geoorloofde middelen wordt nage
streefd"; of: »De sectie (6) acht het wensche
lijk bij voorkomende gelegenheden in punten
waar gelijke belangen bij zijn betrokken, met
andere vereenigingen samen te gaan, onder
dien verstande, dat elk zijn zelfstandigheid
hehoude." In verband hiermede is de volgende
consequentie getrokken : »De sectie (0) acht
allernoodzakelijkst ter beveiliging bij werk
stakingen, het oprichten eener weerstandskas
in overweging te nemen, en draagt het C. B.
op, met bekwamen spoed ten deze maatrege
len te nemen."
Aan de Kamers van Arbeid zal nog een
andere, niet minder gewichtige taak worden
opgedragen, n.l. het uitreiken zoowel aan pa
troons als aan gezellen, van diploma's van
bekwaamheid. Er behoort n.l. een geheele her
ziening te komen in de vakopleiding. Zoo
mogelijk zullen de knapen hun. vak leeren in
daartoe opgerichte scholen, of waar dit niet
kan, als leerling bij een patroon. Aan leer
plicht schijnen de Volksbonders echter niet
te hebben gedacht. Het vraagstuk der be
perking van kinderarbeid schijnt tegen
over het hier geteekend ideaal zijn belang
rijkheid voor sommigen te hebben verloren.
In een sectie staakten de stemmen er over;
in een andere echter werd afschaffing van
allen arbeid voor kinderen beneden 14
jaar verlangd. Ook omtrent vrouwenarbeid
heerschte geen eenstemmigheid. Een sectie
betreurde de omstandigheid, dat de maat
schappelijke toestand soms den arbeid vau
vrouwen noodzakelijk maakt, en meende, zoo
lang deze maatschappelijke toestand besten
digd wordt, geen uitspraak te mogen doen
over de goed- of afkeuring van vrouwenar
beid." Maar elders werd voor beteugeling van
vrouwenarbeid de hulp van Staat, Gemeente
en particulieren ingeroepen, of' ook gelijkstel
ling geëischt van loon voor vrouwelijke en
mannelijke arbeiders en geëmployeerden.
Ik zou werkelijk geen raad weten, indien
ik het aantal conclusies, dat mij na het hier
vermelde nog rest, in een paar woorden moe^t
samenvatten. Sommigen, als de tegen nacht-,
en vooral tegen Zondagswerk gerichte zijn
bezadigd, anderen, als die waarin gepleit
?wordt voor het opnemen van arbeiders in het
corps inspecteurs, verdienen de overweging,
weder anderen, als die een vermeerdering van
toezicht op de veiligheid in fabrieken eu
werkplaatsen vragen, komen wat achter
aan na de jongste wettelijke maatregelen
te dezen opzichte genomen. £r zijn er ook,
die een meer politiek dan sociaal karakter
dragen: meer dan eenmaal is de protectie,
zoowel door gemeenten tegenover elkander,
al door het Rijk tegenover het buitenland
toe te passen, als leus verheven. Er zijn er
legio, die afschaffing van eenig misbruik in
het een of ander vak, ook vaii algemeene
misbiuiken, het onbelemmerd voortbestaan
der pandjeshuizen bijvoorbeeld ten doel heb
ben. Beurtelings worden de Staat en liet Cen
traal bestuur met het uit den weg ruimen
van misstanden belast.
Maar n conclusie is er, die zeker niet in
dezen vorm, en met deze algemeenheid had
mogen worden genomen. Het is deze: »Met
het oog1 op de afkeurenswaardige werking
der coöperatie wenscht de sectie (5) de be
strijding der cc operatie." Zoo toch zou ook
de Socialisten bond kunnen besluiten. Thans
blijft de vraag bestaan, of de H. K. Volksbond
het in dit punt, en dat zou een pikante zeld
zaamheid wezen, met Domela Nieuwenhuis
en de zijnen eens is, dat de ccöperatie slechts
kapitalistische arbeiders kweekt, en daarom
afkeurenswaardig is, of wat anders het kwaad
is van dezen machtigen factor in de geschie
denis der ontwikkeling van den stand der
werklieden.
F. M. C.
De Nederlander (Weekblad). U Sept, De
libersle partij". III
Patrimonium,21 Sept. De achtuurswerkdag" II.
Sociaal Weekblad, 21 Sept. Het bevol
kingscijfer voor lYienland, vergeleken met dat dfr
andei-H provinciën" (Slol). Patroons en arbiiders".
Fricsch Volksblad 15 Sept. De Eedskwestie".
K e c h t voor Allen. 14 en 15 Sept. Wie
willen ailes deelenV"
19 en 20 Sept. Het recht van fluiten en nog iets."
Weekblad van den A l g. N e d. D i a m.
Bon d. 20 Sept. Kleit e en oneerlijke agitatie".
Antwoord aan den Leer A. Loopuit.)
Toch niet alles hetzelfde.
De »I'arti Ouvrier" van Frankrijk heeft op zijn
congres te Komilly aangenomen de volgende
conclusie:
»Het is geraden, een poging te doen, opdat er
een wet kome die voor alle werklieden van een
vak. lid of geen lid van een syndicaat, de
beslisssingen inzake loonen en alle overige voorwaarden
van den arbeid, door de chambre syndicale ge
nomen, verbindend stelt."
Daaraan voegt een van de conservatieve or
ganen de opmerking toe: Indien wij leefden onder
een gouvernement, dat nog eenige notie heeft
van de vrijheid van den arbeid en een Parlement
dat het zich niet uit de handen liet nemen om
de vrijheid der burgers met hand en tand te ver
dedigen, zou dit besluit niet anders dan een
platonische waarde hebben. Ongelukkig is het
niet zoo: Niemand zegt ons, dat er niet morgen
een minister zal worden gevonden, die in de
eerstvolgende zitting een voorstel van dien in
houd aan de Kamer doet, en een meerderheid
die het aanneemt.
Een boutade misschien, maar ook dan nog be
wijst d< ze verzuchting, dat in Nederlaand en in
Frankiijk toch nog niet alles hetzelfde is'.
Inhoud van verschillende bladen.
Het Handelsblad, 15 Sept. De gesloten
zitting '.
18 Sept. De nieuwe zittüg".
18, 19 en 21 Sept. Over maximum arbeidsduur
en minimum-loon in bestekken van openbare bestu
ren", I, II, III door Mr H. S. Veltman.
19 Sept. Nabetraeliting over de groote manoeu
vres" .
21 Sept. De Staatsuitgaven".
De Standaard, 16 Sept. Werken en eten"
(concurrentie).
18 Sept. Grensverandering" (Nieuwer-Amstel).
20 Sept. Zusje en Broertje" I (gelijkheid op sociaal
en politiek gebied).
Het Centrum. 17 Sept. Naar aanleiding van
het interrationaal geheei-onthoudings-congres".
18 Sept. Etn verkeerde opvatting" (omtrent
samenwerking).
19 Sopt. De toestand" (het nieuwe zittingjaav).
2j Sept. 20 September" (Italië).
21 Sept. De lloniöinsche Quaestie beschouwd naar
onze hedeiidaagsuhe ideën" I.
D e T ij d, U Sept. Een Anglicaansche Encycliek".
16 Sept. Verveling", door U E. L.
18 Sept. Yereenigde Vergader iüg van de beide
Kamei s".
De Telegraaf, 14 Sept. De
gescbiedemsschrijver der Zuid-Afrikaacscbe Kepubliek", door
Eugène V. Marais, te Pretoria.
1G Sept. Stadsuitlegging II", door mr. Ph.
Falkenburg.
Het Nieuws van den Dag, 16 Sept. On
misbaar".
17 Sept. Internaten bij de Eijkskweekscholeu voor
onderwijzers".
N. Hot te r d. C r t., 15 Sept. De Indische be
grooting voor lï'Ob".
18 Sept. De Troonrede".
De Maasbode, 13 Sept. Het tweede Vakcon
gres van den Ned. E. K. Volksbond", docr P. M.
Bots, pr.
li Stipt. He t mandement der Belgische Bisschoppen".
18 Sept. Ue Kieswet'', door A. L. Ph.
19 Sept. De Troonrede".
De (antir.) Nederlander 16 en 18 Sept. Ka
rakter-aanranding, (strijd Kuijper Lobman").
21 Sept. Kieswet. Troonrede".
Haagacli Dagblad, 13 Sept. DeHavenquaestie1'.
16; l O Sept. Do aanhouder niaL" (tijdige behan
deling der begroeting).
17 Sept. Het Indisch budget voor 1896 '.
18 Sept, De Troonrede".
Het Vaderland, 15/16 Sept. Democratie on
Vooruitgang".
17 Sept. Paardemnilitic".
18 Sent. Een sober Staa sstuk".
U t r e c h t s c h Dagblad, 15 Sept. Een oude
Strjjdvraag" (de zaak-Seret).
18 Sept. Het nieuwe zittingjaar".
Middel b. C t. 17 Sept. i-'e demonstratie te
Hengelo en bare gevolgen '.
18 Sept. e openingsrede".
20 Sept. De ondtrwyztrs-quaestie te Den Helder."
A r n b. C t. 1(J en 17 Sept. Aannemen of ver
werpen van bet kiesstelsel vau du tegenwoordige
regeeriug", I en II.
19 Sept. De Troonrede van 17 September."
P r o v. G r o n. C t. l (i Sopt. Tot eiken prijs'.'"
(Prof Cort v. d. Linden over do kieswet).
De D e l i' t s u b e O p m e r k e r. 14 Sept. Ver
keerde raad"' (van prol'. Cort. van der Linden over de
kieswet./
N. Winscbotor C t. 15 Sept. tets over
rechtspleging", (het wetsontwerp Hartoghj,
V e n l o o s c b Weekblad, 14 Sept. Nog lang
geen Boys". (Gidsartikel van pret'. Cort v. d. Linden).
De Volksstem. 21 Sept. De Troonrede".
Heldersch despotisme", Het Centruin en do Ned.
K. K. Volksbond", Patrimonium" Ter aanvulling
(het preadvies van prof. Pierson over minimum loon
en maximum arbeidsduur) door C. V. Gerritsen",
Driekeer is scheepsiecbt (Wethouders)", Alberts
conti a Weissman.
De Liberaal. 14 Sopt.
Conservatiei'-kiesrecht". kantteekeningen (op bet artikel van prof. Cutt
van der Linden). Wettelijke vaststelling van minimum
loon" (de heer Hubert-Valleroux).
miiiiiiiiiiiiiimiiiitmiiiiiiimii
TQONLLLeaMVZiLK
Invloed van het HolMscli Tooneel op
liet Dnitsck
i.
Vondel levendig deelnemend aan de ontwikke
ling der Duitsche litteratuur, lid van liet door
l'hilipp von Zesen in Dnitschland gestichte:
Deutschgexinnten <7enosstwsefo»/ï; 1) Isaak Vossius
oordeelen in het licht gevend over de Duitsche
taal die groote ontrusting te weeg brachten .....
dat was tot nog toe onbekend. Dr. Julius
Schwering, privaatdocent aan de Koninklijke Aca
demie te Munster openbaart dit in cene belang
wekkende studie: Zur Geschichte des
Niederliindschen und Spanischen Dramas in Deutschland.
De studie van Dr. Julius Schwering vult aan
en breidt uit wat door mij in ditzelfde blad in
den aanvang des jaars geschreven werd over
Hottanilsche Toonet Itpeters in Duitttchland naar
aanleiding eener Duitsche monografie.
15ij voortgaand onderzoek zal meer en meer
blijken hoe door geheel Duitschland, dank zij den
handel, Ilollandsche invloed zich heeft doen
gelden.
In de zeventiende eeuw kwam den Duitschers
de Ilollandsche literatuur voor in een glans vau
roem, van. welken slechts een matte schemerschijn
j op die van onze dagen gevallen is. De
»Uenais| sancebouw" harer gedichten, haar mythologisch
cieraad, haar dorre allegorie, haar tragische
steltengang, al het niet-nationale en gekunstelde,
wat volgens dr. Schwering den Duitschers
thans het genieten dezer poëzie belemmert, gold
het 17de eeuwsche geslacht als eene openbaring
van "n*et klassieke schoon, als een bewijs, dat de
muzen van Hellas en Rome aan den mond van
den Kijn woonstede hadden genomen. In de
Lyriek van Danié'l Heynsius, den Leidschen ge
leerde, groot voorstander der Nederland sche taal
begro' tte de Duitscher : Martin Opitz »die Mutter
seiner Licder1'. In een gedicht: Auff Danielis
Ileinsii NiedeTlilndiache Puemata zegt hij :
Was ich fiïr Ehr' und l'aihm durch Hocbdeutsch
werd' erlangen
Will meinem Vaterland eröffnen rund und frei,
: Das Eure I'oesie der meinon Mutter sei.
i In Ari'tarchtts Mre de contemptu liiiguae
Tewtonicae beval hij, Opitz, zijnen landgenooten aan
de Ilollandsche dichters na te volgen : »Cum Italia,
tot Petrarchas, Aristos, Tassos ; Gallia Marottos,
Bartasios, Uonsardos et alios I'oëtas praeclaros
i in dedicus notri et exprobrationem eduxerit :
| Betyae quoque eadem virtute stimulati id ipsum
tentaverint. Nee infeliciter sane. Extant enim
preeter caetera, Daniel, .t Htinsii, hominis ad
j miraculum usque eruditi, Poëmata vernacula,
| quibus ille Latinorum suorum carminum
elegantiam non aequavit modo, sed quadamtenus illa
et se ipsum fere exuperavit.
Opitz roemde Ilugo de Groot als geleerde en
dilettant op het gebied der dichtkunst als een
navolgenswaardig voorbeeld in de poëzie.
De duitsche dichter Gryphius koos zich Vondel
tot model. Voor IlarsdörtVer, Grellinger, Neumark,
Homburg en Schwiger was Jacob Cats een even
stichtend als geschikt voorbeeld. Nog aan het
einde der L7de eeuw stelde de geleerde Daniel
Georg Morhof de Nederlandsche dramatische kunst
gelijk met de Engelsche in het gouden tijdperk
van Elizabeth, en met trots wijst hij op de
stamverwantschnp der Duitschers met de Hollanders.
»Niederlnndisch ist Teutsch" zegt hij »das
Ilochteutsche ist nur ein neuer Diulectus.
Als merkwaardigheid zij er op gewezen, dat
de Duitsche steden aan en bij de Oostzee, waar
Ilollandsche invloed zich heeft doen gelden, thans
nog groote sympathie1 voor de Ilollandsche taal
hebben; bij voorkeur noemen zij zich, ->menschen
an de waterkant". Bij de openingsfeesten van het
Noordzee-kanaal worden te Hamburg, Kiel en
remen de Hollanders steeds verzocht in de
Ilollandsche taal te spreken. Met blijkbare vreugde
verstonden zij alles.
liet is een onvergeeflijke fout, oen karakterfout
der Hollanders, dat zij bij openbare samenkomsten
waar vreemdelingen zijn, of in het buitenland,
niet in hunne eigene taal spreken en getuigen.
1) De heer Moes, wien dit alreede bekend
was, zal in een der volgende afleveringen van
het tijdschrift Outl-Holltindt, iets meerdere over
VondeFs verhouding tot de >-Deutschgesinnten
Genossenschaft" bekend maken.
De talrijke opwekkingen die de Duitsche dicht
kunst in de 17e en in het begin van de 18e
eeuw van de Nederlandsche poëzie ontving zijn
nog bij verre na niet bekend.
S. Daniel Georg Morhofens Unterricht von der
Teutschen Sprache und Poësie, Deren L'rsprung,
Fortgang und Lehrsiitzen, Sampt dessen Teut
schen Gedichten. Van den Erben herausgegeben
Lübeck und Frankfurt. MDCC bevat o. a., waar
sprake is van »Der Enge ander Poet<'rey" het
volgende: »John Dryden, ein gelehrter Edelmann,
der ein: AWJM/ on dramatic poesy geschrieben,
hat sich vorgenomir,en, von den Englischen
Comoedien und Tragödienschreibern sein
Bedencken zu geben. Er last sich aber alsbald in
Anfange merken, dasz diejenigen, die itzo in
Engelland schreiben, alle Italiiinische, Französische,
und Spanische Comoedien-Schreibers
ubertreffen ... . Der Niederliiuder wird mit keinem
einzigen Worte gedacht, da doch bekannt, was
bei ihnen nicht allein von gemeinen Gedichten,
sondern auch van Comoedie*, Trngocdien von
Joxt von Vondeln, und andern, verfertigt hervor
gekommen, welche weder Frantzozen und
Italianern, geschweige Engelliindern, was nach zu
gtben haben''.
Op de wisselwerking tusschen het Duitsche en
Ilollandsche tooneel is tot nog toe te weinig
gelet. De bevruchting die de Duitsche
tooneelspeelkunst van het Hollandsen tooneel ontting
is te weinig aandacht geschonken. Te weinig heeft
men den invloed nagespeurd der vele reizende
Nederlandsche tooneelgezelschappen in Duitsch
land gedurende den dertigjarigcn oorlog.
Ileeds vroeg heeft de Nederlandsche
tooneelspeelkunst en het Nederlandsche tooneel in
Duitschland de aandacht getrokken. Van belang
is o. a. de briefwisseling van Louis Riccoboni en
Gotsched.
Riccoboni spreekt er over in zijn boek :
»Reflexions historiques et critiques sur les ditt'erens
Théutres de PEurope. Avec les pensees sur la
déclamation. A. Paris KiS.'!. Op bl. 205 leest men:
»Depuis 151C) jurqu' en HöS, ou 30, ce rie sont
que les mauvaises Tragédies s^crées et profanes,
et les insipides comédies d'Hans Sachs, et des
autres Maitres Chantres, qui ont ócrit dans son
gout, qui out occupétout Ie Théatre Germanique :
l'an lG'2(i une Troupe de Comédiens Hollandais
passa a Hambourg, et Ie Théatre allemand changea
de gout en prenant d'eux Ie modèle d'une
meilleure Tragédie et d'une rneilleure Comédie. Vers
1()27, au -28, il se forma une troupe de comediens,
qui bientöt fut suivie par plusieurs autres,
qui dans Ie gont der Hollandois, en crivant
des Pièces dramatiques, détruisirent petit il petit
Ie Théatre des .Maitres Chantres, en se moquant
d'eux et en les parodiant.. . . Les troupees ne
quittèrent par pour cela la methode du Théatre
Hollandais, et ils mèlaient la bonne Tragédie
avec leurs Représentations ordinaire?, qui ne
valoient pas mieux en un sens que les mauvais
Drames des Chantres. Depuis 1(180 les Cornédif ns
Allemands, instruits par les Comediens Italiens
qui toient appellés aux Cours d'Allemagne, ont
entrepris de j; uer la Comédie a Pimpromptii; les
Italiens leur ont fonrni des canevas, et on leur
en a voléen les crivant pendant qu'on les
représentoit.
Aujourii'hui Ie Théatre d'allemagne est compos
de la bonne Tragédie et de la boni.e Comédie,
des Tragédies et des Comédies crites dans Ie
premier gout des Hollandois, d'une grande quar.t't
de traductions et des comédies Italiennes
transportées en leur Langue, et joueés a lïmpromptu."
Dit beweren spreekt Gotsched tegen, hiermede
bewijzende de onvoldoende kennis van eigen
litteratuur. Doch er was meer. De Duitschers
wilde niet gaarne meer herinnerd worden aan
den invloed van het kleine Holland, te meer,
daar het zelf, in het begin der l Se eeuw, alle
oorspronkelijkheid ging inboeten door Fransche
navolging, die ook in Duitschland zich over
wegend deed gelden.
Na het einde der 17de eeuw is van Ilollandsche
literatuur en hare aanraking met de Duilsche
eerst weder sprake aan het eirde der Isde en
het begin der l'tde eeuw. Ilieronymus van
Alphen, Peter Leonard van de Kasteele, Bellamy
en llhynvis Feith knoopen de verbroken band
met Duitschland weder aan.
J. II. R.
Muziek in de Hoofdstad
Dat een Hollander op Duitschen tekst compo
neert is reeds te vaak voorgekomen om er bij
zonder do aandacht op te vestigen, doch dat een
Duitscher op Nederlandschen tokst componeert.
komt minder voor, vooral wanneer die Duitscher
niet in ons land woont.
Het trekt daarom zeer de aandacht dat voor
korten tijd zijn verschenen : V ie f Liederen voor
eene zangstem met pianobegeleiding van \YiIhelm
Berger?den jongen Duitschen liederencomponist
J''.'joïsmu«, J)<tlce far niente, L'edje in den
M'ine*cliijn, van de Génestet en /i'M gaat het
van Boele van Hensbroek.
I lij het beoordeelen van de opvatting stuit men
in een geval als zich hier voordoet wel eens op
moeielijkheden in verband rnet het karakter en
den volksaard van onze naburen.
Een Duitscher (en het blijkt ook hier alweer)
vat de Hollaudsche gedichtjes die een guitig