Nd. 1182 DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. ?wet, wij de wet omwerken tot het recht; dat wij de wet niet door bet rechtsbeginsel, maar het rechtsbeginsel door de wet be palen. M. a. w. dat wij het ontstaan der wetten van ncialeii aard geheel onafhankelijk achten van de beginselen waarop men ze zoo gaarne gebouwd xiet: Zij staan in het leven vrij wat vat ter en rusten daar op een noodzakelijkheid, J ie met ideologische «be ginselen" lichtelijk «pot. De brandkast tB aan de porseleinkast i a verwant; zij hebben in de voorzichtigheid dan ook een «ven liefderijke moeder. Dit bedenke men foQ het zien groeien van wat sociale wet geving genoemd wordt. Dan komt meu tot de cqncluzie dat bij het verder nagaan <der familierelaties, de vrees niet ver van de voorzichtigheid afstaat, en zeker haar ?sader wezen zou, indien ze niet om't vrou welijke van haar wezen haar moeder ge worden was. Daarmede koont men vrij wat verder in 't begrijpen van het anders zoo in verwar ring brengende feit dier gansch verscheidene toepassing, Daa ziet men dut hoe krach tiger wordt gevraagd, maar vooral ook hoe sterker massa achter den vrager staat, het geen is dat ia deae beslist. Wij zien bet in het zeerecht al heel dui delijk.. Het Hollandsche genoot langen tijd, en terecht, de reputatie van eeer degelijk te zijn en wij vinden er ook hier en daar bepaling-w) in waarvan in onze andere arbeidswetgeving nog geen sprake w a?. Maar o$ -den keper beschouwd, wij zagen het reeds hierboven, zijn die bepalingen gevolg van het feit dat gedurende eeuwen de grootste belangen van Holland afhan kelijk waren van den goeden gang van siaken 04) de koopvaardijvloot. Werd daar door de schepelingen wat gevraagd dan ?was het zaak het hun te geven; eo der kooplieden -voorzichtigheid was vaak groot genoeg-om htt vragen te voorkomen, Maar verandering kwam er bij ons nadien t^jd biet en wanneer in het zeerecht btpa lingen «uilen worden opgenomen, die gunsti ger arbeidsvoorwaarden scheppen voor het minder scheep vol k, dan zien wij dat, als nu, eerder gebeuren in het land waar de grootseheepvaait zich geducht ontwikkelt ea waar ten arbeidersbeweging is met de kracht,-die voor dergelijke vragen wat aan dacht eischt. Maar daar ook weder is het toegeven, zóó brokje voor brokje, zóó schriel en zoo echt gedwongen, dat. niet alleen door 'de zeelieden zelf, maar ook op eene vergadering der vereeniging van kapiteins ec oiücieien der handelsmaiine de ver klaring werd afgelegd, dat het aannemen ?van wat hier geboden werd, een ramp zou aün voor den Duitschen zeeman. Wanneer wij weten, dat nauwlijks 10 pCt. der duiteche zeelieden zijn georganiseerd, dan wordt ons ook die onachtzaamheid duidelijk, waarmede hun eisenen worden behandeld: Er moet op hen worden gelet, dat gevoelt men, dank de stemmen in het parlement, en hoe eer hoe liever, want zij konden eens lastig worden, en niet meer met zoo een klein beetje af te schepen zijn, maar meer ook niet want wat is er ?vooralsnog van hen te vreezen 1 ?Zoo ziet men dat er drie lessen te trekken zijn uit het vrij onnoozele ontwerpje dat men nu weder als heerlijk voortbrengsel van teedere menschenmin pousseeren wil. 'iiliiliiltiiiiiMimiititf cu lbfon. HflIflIMHUNIIHMIfllllfMMMflllflH -Plichten en Recto door A. S. K. Mevrouw Van Heusden, bedrijvige, degelijke huisvrouw ; 5(5 jaar ; prettig uiterlijk ; bescbaat'd ; zeer verzorgd in haar kleeding ; mollige, blanke handen; gou len lorgnet bevesugd aan breeden, zwart zijden bacd. Het is halt elf in den voormiddag, Mevrouw Van Heusden voor haar schijf tafel gezeten is bezig haar kasboek op te maken. Rechts van haar een tafeltje waarop haar sleutelmand, nieuwsbladen ?en circulaires Dienstmeisje (opent de deur). Mevrouw. hier is freule Van Doorn, en of de freule u «ven kan sprekenV Mevrouw Van Heusden (zuchtend). "Verzoek de freule binnen te komen, (f luit haar ikasboek weg en zet haar lorgnet at). Freule Van Doorn stapt kordaat bin nen; groofe vrouw; 37 jaar; kort geknipt grijzend haar, waarop een zwart vilten heereiihaedje (chspeau chasseur) koite rokken ; groote voeten in hooge, zwartleeren rijglaarzen; wijde, zeemlederen handschoentn; bundel paperassen in de lir.kerhand. Mevrouw Van Heusden (treedt haar bezoekster met statige kalmte tegemoet). Goeien morgei, freule. Neemt u plaats. Freule Van Doorn. Dag, lieve mevrouw, mag ik u even storen 1 Hoe vaart u ? Graag ! (z\j gaat zitten, kruist het recaterbeeri over het linker; legt de paperassen op een canaiótafeltje vóór zich neer; vouwt de handen om haar lichtelijk opgetrokken rechterknie). Hoe denkt u er over, mevrouw 'i naig ik u voor dragen 'l Mevrouw Van Heusden. (knikt beslist ontkennend het deftige, grijze nootd). In gén geval, freule. Het spyt me zér, dat u zich nóg eens de moeite heeft willen getrocsten mij te komen overhalen. Freule Van Doorn. Ik geloof, dat u zich het doel en de strekking van onze ver eeniging niet geheel juist voorstelt. Mag ik u de zaak nog eens uitleggen 1 Mevrouw Van Heusden (staat glim lachend op, zoekt eenige papieren bij elkaar). Zie eens freule, ik heb de verslagen van u* vergaderingen gekregen en gelezen. Freule van Doorn (snel). Heeft u ze werkelijk gelezen ? Mevrouw Van Heusden. Zeker. Freule Van Doorn. Enne.... Mevrouw Van Heusden. Ik bljjf bij m\jn gevoelen, dat ik niet pas in uw vereeniging. Freule van Doorn. En wij hebben juist zoo'n behoefte aan geroutineerde huis vrouwen. U weet uit ervaring wat een vrouwe lijke dieastbode toekomt. U kent haar belan gen en behoeften. Mevrouw van Heusden (hartelijk lachend). Zeker ken ik die, want zij stoppen die belangen en behoeften niet onder stoelen en banken. De algeraeene, dat men ook bij Heze liefderijke wetgeving niet steeds aan andere dan apen lief 'd e behoeft te denken, en haar om ze te begrijpen moet opvatten als verovering der eene, concessie der andere partij. Dat in de tweede plaats de voorwaarde is een degelijke arbeidersvertegenwoordi ging in het Parlement, die de zaak warm kan houden en politieke uitdrukking geeft aan de wenschen van elke categorie der arbeiderswereld. En ten slotte, dat voor de degelijkheid waarmede de vragen zullen worden beant woord, zoo een vertegenwoordiging niet voldoende is, maar dat daarbij komen moet een sterke vakorganisatie van hen uit wier naam gevraagd wordt. Het eene niet zonder het andere de zeeman kan het nog beter gevoelen dan velen. Hij moge er naar handelen, en dan zal het schipperen met zijn bescherming plaatsmaken voor een werkelijke bescher ming tegen het schipperen zoowel in letterlijken als in fi^uurlijken zin. H. ?itntiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiifiiiMiiiiiiiiMiiiiiiiiiitiiuMiw De KOL Ver, Hei Neierl. Toouecl en Tobias Botóerm II. (Slot). Den 30 October had de Kaad van Beheer, in een «briefje" van den directeur-géiaut, »het maken eener overeenkomst in anderen vorm," (dan mijn schrijven van 28 Oct ) overbodig verklaard, en tevens de «lezing" vastgesteld op Vrijdag 3 Nov. De dag der eerste opvoering was onher roepelijk bepaald op 3(J Nov. Zoo wachtte ik dus nog op de lezing van het stuk door de artisten, tinde Octobtr; na die lezing zouden de bestudeering en de repelitiën kunnen aanvangen. In gevolge een gesprek met den Stcretaris van den . v. B. was mij eerst beloofd, dat Maandag dea 30 Oct. de lezing zou plaats hebben ; even later echter vernam ik van hem, dat niet die Maandag, maar ?een week la-ter, de 6de Xov., daarvoor moest worden aangewezen. In een schrijven aan den R. v. B. htb ik daarop meegedeeld, dat ik mij eenigszins ongerust maakte over het voldoende eener voorbereiding, die in zoo korten tijd zou moeten ' afloopen 4 al begreep ik, dat de Koninkl. Vereeniging, door het stuk te aanvaarden, de verantwoordelijkheid voor een goed voorbereide opvoering had op zich genomen, ik meende er op te mogen aan dringen, dat de tooneeldirectie alles zou doen wat mogelijk was, om inijn pogingen te doen slagen. Hierop sloeg dan ook het antwoord van ?den directeur gerant, in zijn brief van 30 Oct., hierboven vermeld : »men stelt zich voor aanstaanden Vrijdag de lezing te hou den, zoodat er vier weken tijd van voor bereiding zal zijn,'' Freule Van Doorn (met irapérieus ge baar). Goddank! zij voslen eindelyïdat zij menschen zijn l zij laten z'c'a gelden ; zij mogen eischen dat men hair rechten eerbiedigt. Mevrouw Van Heusden («acbfji,s het hootd wiegend). Qjh ! och! freuie, die rech ten ! ... men schermutselt wel wat veel over lediten. Er moeiten evenveel stemmen opgaan over plichten. Freule Van Doorn (fronst de wenk brauwen met spjtlacbje om haar lippen). Mevrouw Van Heusden (baar be zoekster kalm en open aanziei.d) Miar dut ge beurt niet. Jonge, gezonde, goed gevoede en gehuisveste vrouwen kunnen en moeten haar ?werk verrichten uit pliehtbesei Al dat iiituwerwetsche gepraat tegen onontwikkelde breinen over rechten, zonder met nadruk ;e wyzen op plicltien, maakt de dienstboden onhandelbaar... Freule Van Doorn (heftig). Zij zijn menschen ! vrije menschen ! geen slaven ! ! . .. Mevrouw Van Heusden (kalm), .avenarbeid wordt niec van haar verlangd ... Freule Van Doorn (kordaat). Zij zou den zich daartoe niet leenen . .. Mevrouw Van Heusden. (onverstoor baar kalm). In eigen kring moe:en zij veel harder werken dan bij o s ... Freule Van Doorn. Daarom gaan zij dienen .. . Mevrouw Van II e u s de n. Juist. Vele gaan dienen uit gemakzucht. Hoog loon op strijken voor matigen arbeid, haar volk''doen gevoelen dat zij haar werk verrichten uit louter genade; vergaderingen lijvonen waar moderne vrouven strijdkreten slaken over vrijheid en redden!... ik kan er mij niet mee \ereenigen . . . Freule Van Doorn. U ziet den toe stand niet geheel juist in ... Mevrouw Van Heusden. Heeft u persoonlijk met dier.stboden moeten (ingaan? Freule Van Doorn (weifelend). .. Neen. Na den dood van mijn ouders woon ik, zoo als u weet, in het pension der dames Ochting... Mevrouw Van Heusden. De goede uitzonderingen niet te r,a gekomen, geloof ik tócb, u te mogen gelukwenschen, maar... ik acht u dan ook riet bevoegd een oordeel uit te spreken... (lieftallig-plagend) Ik hoop, dat u nog laug met uw menschlievende beginselen zult mogen crquetteeren. Freule Van Doorn (bruusk). Die mij en mijn toilet ziet, verwerpt elk begrip van ccquetterie... Mevrouw Van Heusden (lachend). U coquetteert met sociale toestanden, vroeger ccquetteerden de meii-jes .. . Freule Van Doorn (verachtelijk). . . Om een man te vangen !.. . Mevrouw Van Heusden. Vindt u dat zoo verachtelijk 1 Freule Van Doorn. U is wanhopend ouderwetsch... Mevrouw Van Heusden. Dat geef ik u dadelijk toe en daarom moet u niet trachten, mij lid te maken van uw nieuwerwetsche ver eeniging. Freule Van Doorn. "Wie weet, hoeveel goed u kon doen ... Mevrouw Van Heusden. Niet in de door u gewenschte richting ... Freule Van Doorn. U zou ons toch Maar wat gebeurt ? Des daags na ontvangst van dit schrijven van 30 Oct., den Sisten Oct., overhandigde mij de Secretaris van de R. v. B. een epistel, door hem zelf in qualiteit geschre ven, van den volgenden iuhoud: »WelEd. Heer. U zult het schrijven van den heer Directeur Gerant ontvangen heb ben, en daaruit hebben gezien, dat men zich voorstelde de lezing van lobias Bolderman op Vrijdag te houden, Dit mott uitgesteld worden tot Maandag". Bij nader inzien intusschrn meent de Raad van Beheer, naar aanleiding van Uw schrijven. U in overweging te motten geven. Uw stuk terug te nemen, d'iar Zij naar alle waarsehijnlijkluid aan al Uwe eischen omtrent de voorbereiding niet ^al kunnen voldoen." 1). De ware betetkenis van dit zonderling, geheel onverwacht antwoord, op mijn sim pele vraag, om een voldoende voorbereiding van C3i) moeilijk stuk, mei een zeer -?ware hoofdrol, was mij riet aanstonds duidelijk. Bedoelde het een rechti-teekt-che aanval te ztjn, in het verlangen van mij den aftocht te zien blazen, ol had ik het meer op te vatten als een »verkenning in fotce" naar het voorbeeld der Ei geJsche strategen ? In elk geval, een ooilogsverklaring was er op_ geen enkele wijs aan voorafgegaan. Gisteren corre.-pondeerden wij nog ver trouwelijk ; en ten op .ichte van de voor bereiding, eischm had ik niet gesteld, geen enkeler, tenzij dien nen algemeenen, dat deze voldoende diende te zijn. Was de R. v. B. der Koninkl. Vereeniging een zóó verneven lichaam, dat een auteur, die het tijdperk der repetitiëii ziet bekort, zijn ongerustheid niet mocht te kennen geven ; of' waren de tooneelvoors-tellingerj, die hij verzorgde, der mate onberispelijk, dat ook maar het ge riugste blijk van twijfel daarover, beant woord behoorde te worden met een consi lium abeundi aan den tooneelschrijver, uit dat kuiistinsiituut? De Tobias Bolderman was aangenomen door den Raad van BJhter; de rolverdeeling had plaats gevonden, in de oppoerii g ten bate van de Maat schappij Apollo had ik bewilligd; van de aanstaande opvoering bij die feestelijke gelegenheid was het publiek kond gedaan ; met de voorwaarden, waarop ik het stuk gedurende twee jaar uitsluitend tt r be^hikking zou stellen, had de R. v. B, Maan dags, de dag waarop hij in pleno vergadert, allervriendelijkst genoegen genomen ... en daar komt Diutdags de diplomaat uit den hoek met niet minder dan een ultimatum ! Ofschoon mij dit wel iets te den k» n gaf, tot de overweging, waartoe het olficieel schrijven van den Secretaris van den Riad van Beheer mij den Misten Oct. zoo heuschelijk uitnoodigde, heb ik mij niet ge spoed. Trouwens dit bleek ook weldra geheel overbodig, daar de S^cretai is reeds den luien Kov. mij schreef, dat de lezing zou kunnen plaats hebben »op Saterdag aanst.", terwijl mij tevens een voorstel tot wijziging der rolverdeeling werd gedaan, gevolgd door een schrijven van dezelfden dignitaris d.d. 2 Nuv., waarop ik, onder voorbehoud van mijn antwoord op het overwegingsvoorstel, bescheid gaf. Eerst eenige dagen later zond ik den R. v. B. mijn antwoord op; het fameuse document van den Sisten Oct., ik bepaalde mij daarin in hoofdzaak tot 1) Door mij gecursiveerd. wel willen he'pen, bij die arme schepsels het gefoel wakker te schudden flat zij menschen zijn. Mevrouw Van II e u s d e n. Dat ge. oei slu mert niet, dat is klaar wakker. Freule Van Doorn. Zij behooren te weten dat zij rech'en hebben, die moeten geeerbiedig l worden, zij moeten weten dat zij aanspraak hebben op ontspanningen van allerlei aard, even goed, ja, mér dan wij... Mevrouw Van Heusden (schudt van het lachen). Ik móet lachen. Wees er maar niet boos om ... Freuie Van Doorn. Ik denk er niet over. Wij zijn gepantserd tegen spot . . . Mevrouw Van Heusder. Ik spot niet, allerminst met u, ooiiUt ik wét, dat u te goeder trouw handelt n... dvailt. Freule Van Doorn. Draalt?!.' Mevrouw Van Heusden. Onge twijfeld! Stel u eerst m de gelegenheid dag in, dag-uit, n;et vrouwelijke dienstbode.i op te trekken ... Freule Van Doorn (bits). Vooral de vrouvvelijken hebben het by u verkorven ... Mevrouw Van Heusden. Eerlijk ge zegd, wél een beetje. De vrouwen met haar benijdbaar accomodatie-vermogen hebben zich in een ommezientje behagelijk gevoeld in de vreemde bijt waarin zij gesprongen zijn. Zoo'n heerlijke ruime bijt waarin zooveel andere htrijdlustigs eendeu kwekken en spirtelep. Geea oogenblikjs voelden zij er zich vreemd. Zij kwekkelen elkaar de ooren doof. Vooral geen woerd in de bijt! Die lafaards ! kwek ! kwek l er uit er uit! Wij dulden ze niec op ons terrein! kwok! kwek l Zij nemen onze plaatsen in! kwëk-kwrk!. .. zij fnuiken onze rechten! kwek! kwek! kwek I kwek! kwêk-kwck !... Freule Van Doorn (hooghartig). Du sublime au ridicule il i.'y a qu' u n pas. Mevrouw Van II e u s d e n. Die onder drukte lammeren zijn geen lammetjes, 't lijkt er niefs naar! Zij weten uitstekend van zich af-te-praten, hadr rechten t*, handhaven .. . Freule Van Doorn (opstaand). Wij vor deren niet, mevrouw! en ik mag uw tijd niet langer in beslag nemen. Mevrouw Van Heus d en Och toe! blijft u nog even zitten. Ik zou u zoo gaarne een paartypische staaltjes vertellen, VoorueeHen lichten de zaïk som-i bettr en kernachtiger toe dm veel gedruisch van woorden. De meiden die zich tegenwoordig in den Haag aanbieden misschien doen zij het óók elders maar, freule ik wil allén constateeren, wat ik icêt, vragen : Hoeveel dessert-geld geeft u? Freule Van Doorn ('achend). Hél aardig .... Mevrouw Van Heusden. Het is in de boogste mate komisch, maar ik iceet, dat keukenmeiden als voorwaarden stellen: groenten en aardappelen wasschen en schillen, vaatwerk walsenen doe ik niet. Ik kook en daarmee is mijn werk afgeloopen. Misschien woekert die ringelo(r-ba<ü" zoo sterk in den Haas-, sedert op de Tentoonstelling voor vrouwenarbeid zoo druk is geredekaveld in 't belang dier ver drukte onschuldjes! Freule Van Doorn. Lieve mevrouw, ik herken u niet meer. U, de zachtheid in per soon, u is verbitterd, ik zou bijna zegg;n dat u een beetje scherp is... de verklaring, dai de R. v. B. ongetwijfeld mijne houding eene zetr vriendschappelijke zou vinden, als ik verder over zijn voorstel om mijn stuk terug te nemen, maar zweeg, als bad hij zulk een britf in 't geheel niet verzonden; waarbij ik de vraag voegde, wat bet publiek wel van de Kon. Ver. Het Ned. Tooneel zou moeten denken, in dien het eens vernam, hoe zij met een auteur let We, wier s tweede stuk zij had aangenomen! Tot mijn genoegen scheen de R. v. B. het thans te dezen opzichte dermate met mij eens, dat ik tot op den dag van heden zijn volkomen stilzwijgen, als een bewvs van instemming heb mogen waardceren. 2) Intusschen later is mij dat ridderlijk voorstel, om mijn stuk terug te nemen, met de veiklaring, dat de R v. B.daartoe mnegt advi-eeren, daar hij naar alle waar schijnlijk hfid aan at mijne eischen omtrent de voorbereiding niit zuu kunnen voldoen, geheel duidelijk geworden. Ik begrijp nu zetr goed, dat een lid, of tenige Jeden, misschien ook alle leden van dien Raad, zich een weinig ongerust maakten, of zich schaamden bij ds gedachte, wat ik nu eigen lijk wtl te zien zou krijgen. * * * Den 4»n November had dan eindelijk de lezing plaats; d. w. z. in alle mogelijke tonen, en vaak ook geheel toonloos, werden de rollen gelezen, niet het dotl om te zien of ieders atVchrit't van de rol behoorlijk aan dat der mede^pelenden aaiuloot. En toen deze bijna geheel werktuigelijke proefneming ten einde wai gebracht, werd Tubias liolderman... opgeborgen, voor precies een week. Dit was dus de eerste week der voorbereiding ! Zatetdag IL November werd het eerste bedrijf in tiè.ie gtzet. Maaudag 13 Nov. het tweede, iJonderdag 1G Nov. het derde, Vrijdag 17 Nov. het vierde en vijfde bedrijf en Zaterdag 18 Nov. kon de eerste repetitie van een groot deel van het stuk, met de rollen in de hand, gehouden worden. Zoo waren we dus nog elf dagen veiwijderd van den dag der terste opvoering. Voor deze vijf repetities waren gemiddeld een paar uur beschikbaar; in de derde wetk der voorbereidiirg, dat is 20?22 en 24?25 Nov. gemiddeld twee en een half uur; Maandag 27 en Dinsdag 28 Nov. werd voor de repetitie meer tijd gegeven, en Woensdag avond moest de voorbereiding gesloten wor den met (ie algemeene repetitie. Nu zouden, bij de groote toorieelroutine, die het deel der meeste artisten van het Neii. Tooneel is, deze repetitie-uren nog een voldoeaden tijd tot oefening hebben gegt ven, konden de repetities inderdaad oefeningen zyn na studie, en hadden zij plaats onder omstandigheden, waarin aan de eischen van tooneelspel recht werd gddaan. Doch de lepetities werden gehouden zoowel zonder als met een kamer en haar toebehourën, enkele malen ook in »de loods" ; een ver trek, waarvan een afbeelding het publiek en ook H. M. de B. scherm vrouw het afdoend bewijs^zou jkuniien geven, hoe de II. v. B. der Koninklijke Vereening Het Ntderl. Toonee), den ook ten opzicute van kunst beoefening zoo onaautastbaren stelregel : ?eenvoud is het kenmerk, vau het ware", '2) Thans is hij zoo vriendelijk het publiek te vertellen, dat ik geprikkeld en ontstemd was. MIIMMIIIIIlmillllllllllfUMI Mevrouw Van Heusden. Niet zorder reden. Het volgende he< tt zich in de residentie afgespeeld. Twee dient>tbj len, een keukenmei eu een werkmei.), hadden zich in den Haaj, verhuurd bij een oudeu meneer en mevrouw Uetiige vriendelijke ou.tj s. Toi-n het st l letja nieuwe meiden drie dagen in huis wa? schelde de oude mevrouw op den ochteiu van den vierden dag. Zij wiide d* t men haar een kanrietja warin water zou boven bren gen. Zij belt en btlt . . . geen gehoor Overal stilte in huis. Mevrouw gaat eindelijk naar beneden. In de eeikam r vindt zij hel ontbijt keurig netjes klaar ge^et en naast haar bor.ije : twee gedrukte kaarges van de dienst boden en in een hoeivj; van da kaartjes ge krabbeld de Ittters p. p. c. l Freule Van Doorn (lachend). Wat een fabel! wat een vermakelijk fabeltje! ba! ha! ha! Mevrouw Van Heusden (ernstig) Pardon, freule, het lijkt fabelachtig, maar ik verzeker u, dat het waar is. Freule Van Doorn (opstaand). Lieve mevrouw, u weet d^t ook maar uit da tweede hand en u neemt alles grif aan voor waarheid. U is wat lichtgelüuvig, ik begin te vreezen, dat u niet geschikt is, om lid te worden van onze Vereeniging Rechten der Vrouw" ^Mevrouw Van Heusden. Freule nor n oogenblilije ! toe ! gaat u nog heel even zitten Wvj bebben i u toch een gedeelte vaa onzen ochtend verpraat, ik wil u dan iets meedeelen, niet ut de tweede hand, u=t eigen ervari g: (een beetje weemoedig lacberd) ik heb nog een feit rure te deelen, als knal-effect, als akelig- treurig knaUifect... Een pijnlijke ervaring persoonlijk opgedaan, n dar waaraan ik zeil' voor een gedeelte schuldig ben ... Freule Van Doorn (gaat weer zitten ; kijkt met gespannen aandacht) Waarlijk ? Mevrouw Van Heusden. Ik had gndurende drie jaar een keukenmeid, een knappe, zindelijue meid. Haar werk ging vlug en vlot van de hand ; haar kookkunst was de vreugde van mijn gezin. Haar humeur was lastig; ik leed daar na uurlijk het meeste onder, omdat de huisvrouw nu eenmaal de kastanjes uit 't vuur moet halen. Zij was kribbig, biutaal, kort-aangebonden. Voor iedereen een snauw en een grauw. Eindelijk kon ik er niet meer tegenop en verzocht haar, werk te maken van een anderen dienst. Er volgde voor mij een sukkel-periode, want haar plaatsvervangster kookte slecht en moest later wegens bloed armoede een paar maanden rust nemen. Na een jaar plaatste ik weer een advertentie om een keukenmeid. EP. wie meldt zich onder anderen aan? Onze Geertje l Zij was niet te herkennen ! Vriendelijk, schuchter, bleek, stil. Haar bitse toon, haar uitdagende oogopslag waren ver dwenen. Zij deed mij een lamentabel verhaal over verdriet dat zij had gehad, door den dood van haar vader, zij moest nu werken voor haar broertjes en zusjes, want moeder was zoo ais ik wist, al jwen lang dood, ik was altijd zoo goed voor haar geweest, of ik haar toch asje blieft terug wilde nemen, enz. enz. Wij hielden familie-raad ... Freule Van Doorn. N;im u haar terug? Mevrouw Van Heusden. Helaas! ja. Ik nam haar weer in mijn dienst. Haar schuchterheid, haar lijdend gezicht begonnen mij te verontrusten. Ik stelde haar voor, toch eens naar den dokter te gaan. Daar wilde zij hoog houdt. Welkeen ontwikkeling hun ner fantasie de artisten aan deze luods, en ook aan de repetities op het open tooneel zonder meubelen en accessoires te danken hebben, zoodat zij zichten slotte, met bet meeste gemak, de ledige ruimte gevuld, de vlakke wanden van deuren en -vensters voor zien, en de afstanden, die te groot of te klein zijn, kortom alle verhoudingen, die maar denkbaar zijn,volkomen naar de eischen van het tooneelstuk, zich al repetetrende weten voor te stellen, het gaat het gewoon be grip zeer verre te boven. n waarom waren deze oefeningen zoo kort van duur, en bleven zij in de week van 4 tot 11 November geheel achterwege? Achtte de regisseur gestadiger en langdu riger repeteeren niet noodig? Het zij tot zijn eer gezegd: het tegendeel was het geval. De eenvoudige reden waarom er óf dagen lang in het geheel niet, of veel te kort, en wat wel het meest beteekent, vaak daarenboven zonder behoorlijke voorbertiding moes-t gerepeteerd worden, lag m de wijze, waarop de Koninklijke Vereeni ging haar artisten exploiteert. De repetities konden gewoonlijk niet vroeger op den dag' beginnen, omdat eenige heereri en dames van het gezelschap zich op reis bevonden, en er dientengevolge niet eer op hun aan wezigheid in den schouwburg of de loods gerekend mocht worden; en de repetiiies konden dikwijls evenmin langer woiden voortgezet, omdat er ter plaatse of nog een andere repetitie moest gehouden worden, of de damt s en heeren weder op tijd aan het station moesten zijr. Tusschen het reizen en spelen in dienen deze artisten, het huiselijk leven te genieten en de gele genheid te vir,der>, hun lollen te Jeeren ; hun rollen, want onder het instudeeren van het eene btuk, moeten er soms nog repetities gehouden worden voor opvoeringen van | andere stukken, die hetzij te Amsterdam, j hetzij elders in a van de elf provincies zullen woulen vtrloot d*. ?>Het Nederlandsch Tooneel" is in hoofjzaak een reizend tooneeigezelschap. ^Mijnheer," zoo zei me een der sptlers van mijn tooneelstuk, »ik ben nu elf dagen op reis, vandaag driemaal : van morgen terug van A., van middag naar B. en van avond weer thuis. In n week, zoo vernam ik, tijdens de repetities, was er vijfmaal gtreisd. Bedenkt men nu, dat de Vereeuigirg zijn personeel «iet in twee vaste grot pen kan verdeelen, maar voor het eene stuk dezen voor het andtre genen noodig heeft ; en dat zij maar n doel beoogt : in zooveel steden en dorpen als slechts mogelijk is te spelen, tegelijk met te Amsterdam if te 'sHa^e waartoe natuurlijk de grootst denkbaie verscheidenheid van stukken gevorderd wordt, dan kan men nagaan, hoe onder dat gescharrel en deze i.ooit eii digende bewegelijkheid de Kunst wordt gediend. Toen ik dan ook lattr btttr ingelicht dacht aan de verklaring van den R. v. B. P 31 Oct. dat hij »naar alle waarscbiinJ lij k heid u iet aan al mijn eischen omtrent de voorbereiding zou kunnen voldoen", trof mij werkelijk de bescheidenheid in deze zijn opmerking vervat, en meermalen heb ik een glimlach niet kunnen weerhouden, bij den humor, welken ik in die woorden verscholen zag. Toch, een mijcer waardevolste herinnenitts van weten. Na een paar weken kreej ik de noodlottige coi fl leatie . . . zij moest moeder worden . . . Verontwaardiging in mijn gezin . . . Freule Van D o o r n. Wél te begrijpen, wat een gedrag, wat een schandelijke manier, u er zoo in te laten Joopen ... Mevrouw Van Heusden. Dat is alle maal waar; ióoh had ik med. lij.len met de arme meid en kon het mij niec over het hart haar op s1 raat te zetten ... ' Freule Van Doorn. Wat heeft u ge daan ? Is zij getrouwd ? Mevrouw Van Heusden. Neen. Haar vrijer was een dronkaard, zij wilde niets meer van hem weten. Freule Van Doorn. Wat een toe stand ! . . . Mevrouw Van Ileusden. U is er EOJ niet. Ik begon op baar gevoel te werken ; ik hiel \ haar eei,ige plichten voor, moeder plichten; ik spoorde haar aan kleenjes te maken voor haar kind. _Ik maakte zeif luiers, bedrlde bij mijn vriendinnen om oude linnen lakens; ik knipte er hempjes van en dwong Geertje ze te naaien. Mijn man en mijn volwassan kinderen lachten mij uit ... Drie maanden u,ór de geboorte van het kind, stuurde ik haar naar een tante in Utrecht' Je mag over een half-jaar te ng komen, zeiJk; wij zullen ons zoolang met een noodhulp redden... r Freule Van Door n. Lieve mevrouw, ik ben n-en-al verbazing! wat is u goed! Mevrouw Van Ileusden. Misschien te goed. Verstandigen raad iloeg ik in den wind. Men vond het zeer dwaas van mij, dat ik haar terug zou nemen. Ik was ijdel genoeg te denken dat mijn houding indruk op Gaer je zou maken. Zij kwam terug en gedurende een paar maanden ging alles besf. Tante zou liet kindje opvoeden en zij zou er den kost voor winnen Op zekeren dag vroeg zij mij, een van haar familieleden uit een andere stad een dag over te laten komen. Zij had dag en datum reeds bepaald. Ik stond het verzoek toe, mits 8 dagf>n later dan zij mij voorstelde, omdat het mij in die week werkelijk niet schikte. Geertje zei niets, maar toen ik op den door haar bepaal den dag toe1! dat bezoek in mijn keuken vond gaf ik hierover mijn misnoegen te kennen. ' Freule Van Doorn. Natuurlijk! Mevrouw Van H e u s de n. Als'u dat niet eens voor mij over hebt, dan ga ik dadeli k heen", snauwdïzij noij toe.. ' Freule Van Doorn. Ongeloofeli k ! Mevrouw Van Heusden. En" ló h waar. Ik heb u het feit zonder n enkel frarjetje meegedeeld. Een uur later toog zij met pak en zak, plus het onwelkome familieid, mijn huis uit ... Freule Van Doorn (reikt mevrouw van Heusden de hand). Ik begrijp dat u geen lid wordt van onze vereeniging. Mag ik dit feit aan onze dames van het Bestuur vertellen ? Mevrouw Van Heusden (freule van Doorn uitgeleide doende). Zeker! En zoodra u een. vereenigiiig opricht: de plichten der vrouw", word ik dadelijk lid.