Historisch Archief 1877-1940
DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND.
No. 1220
f»
l
t -i
Amsterdam in de zeventiende Een?.
Sedert ik in dit blad een aankondiging gaf
van het eerste deel van 't standaard-plaatwerk
over oud Amsterdam, heeft de uitgaaf der firma
Van Stockum groote vorderingen gemaakt.
Nauwelijks had de in Amsterdams historie als
geconfijte D. C. Meijer Jr. de pen nedérgelegd
en het deel Groei en Bloei der Stad voltooid,
of successievelijk verschenen van de hand des
heeren dr. G. W. Kernkamp, Regeering en His
torie en laatstelijk Huiselijk en Maatschappelijk
Leven, door prof. dr. G. Kalft'. Men ziet, beide
onderdeelen van het kapitale werk werden aan
de beste handen toevertrouwd. Dr. Kernkamp
had zich juist verdiept in de geheime geschie
denissen der Amsterdamsche .Regeering, door
de uitgave der papieren van den schout
Bontemantel, ondernomen door het Historisch
Genootschap te Utrecht; dr. Kalff was de
aangewezen man, om ons in bet maatschappelijk
en Huiselijk leven der voorvaderen in te wijden,
dank zij zijn studieën op het gebied van het
Volkslied, ons Tooneel en de zeden en gewoonten,
ook in andere letterkundige uitingen geopen
baard.
Men behoeft niet Amsterdammer te zijn, om
in dit prachtplaatwerk belang te kunnen stellen,
want Amsterdam was toen nog meer dan nu
de hartader van Nederland en het brandpunt
der beschaving, kunst en letteren. De geduchte
invloed der stad lag wel voor een groot deel
in haar geld, maar niet geheel. Reeds Eruin
heeft geschreven: het bezit van vermogen is
niet voldoende: het moet ook doelmatig worden
aangewend. Werkelijk heeft Amsterdam het
voorrecht gehad een regeeriugsvorm te bezitten,
waarin zijn macht behoorlijk samengevat en iu
handen van weinigen gesteld werd, en tevens
het geluk, dat die weinigen dikwerf voor hunne
taak uitmuntend geschikt en hoogst bekwame
staatslieden waren". Om die reden leidt dr.
Kernkamp zijn boek in met een grondige uiteen
zetting van den sttdelijken regeeringsvorm, alvo
rens over te gaan tot de historie der stad.
Door de openbaarmaking van velerlei gedenk
schriften en andere bronnen, die Jan Wagenaar
nog niet bekend waren, spreekt het van zelf,
dat vele sluiers thans zijn opgelicht, waardoor
een voller licht op de geschiedenis kan vallen.
Wagenaar moge om de getrouwheid en nauw
keurigheid van zijn werk een waardeerbare bron
voor de geschiedenis van 'Amsterdam blijven,
de mensch van onzen tijd is gesteld op een
?meer modernen vorm; hij houdt van onderhoudend
en beknopt; alleen de geschiedkundige van
professie kan er in onzen haastigen tijd nog
toe komen zijn Wagenaar door te werken. Het
boek, waaraan thans met zooveel toewijding
door verschillende specialiteiten gearbeid wordt,
is een werk dat gelezen zal worden en ook op
zichtbare, aangename wijze zal stichten door de
talrijke prenten en portretten, die het versieren.
En die illustraties zijn niet fantasieën door het
brein van den nazaat bedacht, doch fraaie
reproducties van gelijktijdige uitingen. Boven
dien geven de cartouches waarin de titels ge
drukt staan, de decoratieve hoofdletters, kop
en staartstukken een aardig beeld van onzen
toenmaligen smaak en stijl. In een vorige
aankondiging wees ik er bier reeds op, dat,
wanneer weldra Amsterdam in de Zeventiende
Eeuw," ons glorietijdperk, voltooid zal zijn, de
bezitter in dat boekwerk niet alleen een boeiende
historie van Amsterdam zal bezitten, maar een
prentenkabinet van groote aantrekkelijkheid,
dat zelfs niet voor duizenden guldens in de
oorspronkelijke exemplaren te verzamelen zou
zijn. Gelukkig, dat de firma Yan Stockum nog
juist bij tijds haar grootsche onderneming op
touw heeft gezet. Hoeveel moeite en nasporing
zou het thans al niet kosten, om reproducties
te verkrijgen van de unieke teekeningen der
verzamelingen Splitgerber en Wurfbain, pas
onlangs ouder den hamer gekomen en naar
wijd en zijd verspreid.
Was het eerste gedeelte door den heer D. C.
Meijer Jr. als een galerij van topograpbisehe af
beeldingen, waarin men de verschillende uit
breidingen en hervormingen der stad kon nagaan,
het boek van dr. Kernkamp is een ware
»nationalportrait-Gallery," bevattende een overvloed van
afbeeldingen onzer groote mannen van staat en
stad, gegraveerd door onze beroemdste
plaatsnijders naar onze grootste schilders. Ik noem
er een paar: direct naar het schilderij is P. C.
Hooft door Van der Voort, P. D. Hasselaer,
Reinier Pauw, door Matham naar J. van
Ravesteijn, J. D. de Graeff naar Goltzius, de ontvanger
J. Uittenbogaert naar de ets van Rembrandt,
R. R. Pauw naar Matham, J. C, van Neck naar
J. de Gheijn, de vier Burgemeesters naar het
pittige schilderij van Thomas de Keijser, J. C.
Geelvinck naar Janssens van Geulen, Laurens
Redel naar Van der Voort, G. P. Schaep naar
eeu penteekening van Bailly, G. C. Pancras,
C. de Graeff naar Elias Pickenoy, C. Bicker,
N. Tulp naar Van Dalen, H. D. Spieghel naar
Munnikhuizen, A. de Graeff, naar de marmeren
buste van Quellinus, P. de Groot, H. H. Hooft
naar Mierevelt, G. Valckenier naar Matbam,
C. van Beuningen naar Netscher, J. Hudde
naar Van Musscher, N. Witsen naar Schenk,
J. Appelman naar J. Victors, J. Six naar Rem
brandt, Van Oldenbarnevelt, Hugo de Groot,
de Munstersche Vrede naar Terburgs beroemd
schilderij in Londen, Cats naar Mierevelt, Jan
de Wit naar Lambert Visscher; dit alles in een
paar afleveringen, waar ook contemporaire af
beeldingen van feesten, intochten, vuurwerken,
admiraalzeilen, terechtstellingen, uitgereikte ge
schenken, medailles, euz. enz. Van belangrijke
regeeringsbesluiten, proclamaties, bladen uit ge
denkschriften worden facsimiles gegeven.
De portretten zij a genomen naar de oor
spronkelijke schilderijen of naar uitmuntende
staten van gravures, die zich o. a. bevinden in
de portefeuilles der verzamelaars mr. S. van
Geijn, D. C. Meijer, R. W. P. de Vries. Vooral
treft mij een reproductie van de heerlijke zwarte
kunstplaat van Blotelingh, voorstellende De
Ruijter, uit de verzameling Van Gijn. Zij nam
een eereplaats in op de tentoonstelling van het
Neierlandsche Zeewezen. Voor het bezit van
een dergelijke plaat in het oorpronkelijk zou
men dieper in de beurs moeten tasten, dan voor
het gansche plaatwerk over Amsterdam. Wilde
ik een aanmerking op de reproducties maken,
dan zou het deze zijn: het fraaie papier voor
de uitgave gekozen leent zich uitmuntend voor
de meeste platen, maar onder de portretten loopt
wel eens een enkele gravure, die op ruwer
papier meer in karakter weergegeven zou zijn.
De gladheid vaa liet papier geeft wel eens iets
weekelijks aan enkeier graveertrant. Maar het
gebruik van verschillend papier zou zeker groote
verhooging van kosten en moeilijkheid bij de
uitgaaf hebben veroorzaakt.
Breed over den inhoud van dr. Kernkamps
geschiedboek uitwijden zal ik niet. Mededeeling
van den Inhoud" kan den lezer genoeg over
tuigen, hoeveel belangrijks en lezenswaardigs in
de 252 folio bladen te viuden is:
REGEEKIKG. De wording van den regee
ringsvorm. Hoe Amsterdam in de zeventiende
eeuw geregeerd werd. De Huishouding. De
Rechtspraak. De Vroedschap. Burgemeesteren.
De trap der ambten; Patriciaat en Burgerij.
Schutterij, Garnizoen, Ruiter- en Ratelwacht.
Het Poorfeschap.
HISTORIE. Calvinisten en Libertijnen. Am
sterdams verzet tegen de staatkunde der Oranjes.
De tijd van Jan de Witt. Amsterdam en
Willem III.
Op velen, vooral op hen, die door een boek
werk in de eerste plaats ^geamuseerd" willen
worden, zal de pas voltooide afdeeling van //Am
sterdam in de Zeventiende Eeuw" een nog boeien
der indruk maken, dan de voorafgegane
topographische en strikt historische hoofdstukken.
De laatste afdeeling, Huiselijk en Maatschappe
lijk Leven," is, zooals gezegd, behandeld door
prof. dr. G. Kalff te Utrecht. De. hoofdstukken
zijn. getiteld: //Huiselijk leven en onderling ver
keer. Kleeding en voorkomen. Geboorte, Opvoe
ding, Kinderleven. Vrijen en trouwen. Begraven.
Spelen en vermaken. De lagere standen." Maar die
titels geven nog weinig te kennen de groote ver
scheidenheid van onderwerpen in de 128 helder
gedrukte kapitale bladzijden te vinden. Om daar
over te kunnen oordeelen sla men een blik op de
allerinteressautste atlas van zedenprenten over den
inhoud verdeeld, zeer heldere reproducties van
in den regel meesterlijke platen door de bloem
van onze oude graveurs en teekenaars. De
verzamelingen van onze eerste liefhebbers heb
ben hier weer bijdragen geleverd. Ik noem
slechts de portefeuilles der heeren Van Stolk,
S. van Gijn, R. W. P. de Vries. Daar de stalen
der gekozen platen meestal voortreffelijk waren
kouden de afdrukken naar verhouding zijn.
Welk een genot verschaft alleen de beschou
wing dier prenten reeds. Wat bazen, vol talent
en volkshumor, waren die voorouders toch!
Daar het niet mogelijk is uit te wijden over
den inhoud van Kalffs monographie, zal de ver
melding van eenige versieringen een doelmatige
vingerwijzing zijn: huisgeziu aan tafel daar
Cl. J. Visscher; notariskantoor; kantoor van
een advokaat; naar schoolgaande kinderen;
dienstboden in den keuken; middagmaal, unieke
teekening; kraamkamer, naar Saenredam; naai
ster; vastenavond-vermomming; titel vaneen
der meest gebruikte kookboeken; theevisite;
bezoek aan den in 1629 gestranden walvisch,
naar de kostbare prent van Kittenstein; tal
van costuumprenteu; tooneelen uit markt- en
volksleven; vertrekken der huizen; kinderspelen;
bakermatten en kinderbehandeling ; vlieger-opla
ten; dans- en muziekpartijen; scherm-, rij- en
dansscholen; pandverbeuren; raketten en kolven;
het te pnjk zitten der bruid"; verscheidene
bruiloften; mommerijen, vastenavondpret, het
rondgaan met de ster, de Pinksterbloem; hu
welijks- en begrafenispenningen; lijkstatiën;
tal van oude karossen en koetswagens; bar
bierswinkels; wijzen van groeten; senerades;
triktrakken; het leven buiten, lusthoven, fon
teinen en doolhoven; kaartspelen; allerlei water
en ijsvermaak; eentabagie; tal van volksspelen;
kermissen; bij den kok; bedelaars en
straattypen; kroegen en herbergen; rommelpotspelers
en reizende speellieden; vagebonden en een
bedelaarsslemppartij.
Alleen reeas de aandachtige beschouwing
dier prenten geeft ons een interessant kijkje
op de zeden eu gewoonten onzer stoere voor
ouders. Vol Sehnsucht naar het kleurvolle ver
leden, kan men niet anders, dan in de verzuch
ting van dr. Kalff deelen: voor meer uiterlijke
beschaving moesten de Amsterdammers, en met
ben ons gansche volk, een deel hunner vroegere
kracht missen."
Behartigenswaard is de inleiding tot Kalffs
monographie, waar hij nagaat wat wij betreffende
de wetenschap der zeden en gewoonten ver
schuldigd zijn aan schrijvers, die vroeger het
pad bewandelden en als bet ware wegwijzers
Tradeinark
THEE - E. BRANDSMA.
Trademark
Slaapkamer-Ameublementen
in Pitch pin-, Noten-, Eiken- en Mahoniehout.
*«l WIT GELAKTE MEUBELEN Eng: genre. 9»
Franco levering door geheel Nederland.
Het zekerste en beste bewijs, dat een fabrikaat zuiver eerste klas is, is wel,
dat het als zoodanig door onbekende Jury's bekroond wordt:
Parijs . . 1900 Zilveren Medaille.
Amsterdam 1895 Gouden
Antwerpen 1894 Gouden
Antwerpen 1885 Gouden en Zilveren Medaille.
Amsterdam 1883 Zilveren Medaille.
Arnhem . 1879 Bronzen
Verbeteringen worden steeds aangebracht, getuige ons Burgers'
kaniradwiel; veranderingen, welke geen verbeteringen inhouden, worden zooveel mogelijk
vermeden. Zend uwe orders op aan de fabriek, filialen, agentschappen of depots
en güzult over de uitvoering tevreden zyn.
EERSTE NEDERLANDSCHE RIJWIELFABRIEK
Directenr: H. BURGERS, Derenter.
Hofleverancier.
Parfumerieën
^** ?VT^^^V H^l "MB 1
Arnhem.
Wed. F. RUTGEKS,
firma T. d. BERGH & Cie.
Verzekering-Maatschappij BOLDA".
Damrak 74, Amsterdam.
Werkkrachtverzekering.
Omvat ZIEKTEN, ONGELUKKEN, ORGANISCHE GEBREKEN.
Iemand verzekerde zich in December '97, kreeg in Juni '98
een oogziekte, waardoor h\j ongeneeslijk blind werd.
Delicieuse
Muisjes Rookvleesch.
SCHOWE «t? C"., Amsterdam.
C_ D. L_E LOR R Al N
Faarnisteur de la Cour,
167 Kal verstraat, Amsterdam.
S'empresse d'informer son honorable et distinguée clientèle
qu'üvient de recevoir nne superbe collection de bronzes d'art,
bronzes d'amateurs, d'étagères, cadres pour photographies, veritails
riches et de fantaisie, buvards, portefeuilles, porte-monnaie, etuis a
cigares et un choix considerable d'objets pour cadeaux-prix uiodérés.
ZWITSERSCHE
Wit-, Bont-, Wol-Wasscherfl.
Gordijnen-Wasscherij.
Chemische Wasscherj'.
Uitstoomerij.
CACAO m CHOCOLADE
is PRIMA Amsterdam.
GATZ
Genna-Olie,
de FIJNSTE
Te koop voor /*1O
Tafel. LeneroMp 1761-1842,
ontbreekt Jaargang 1817.
Brieven letter C, bureau van dit b!ad.
Heden verschijnt by H. D TJEENK
WILLINK & ZOON, te Haarlem
MARIONETTEN
DOOR
W. VAN AMSTERDAM.
INHOUD: De Brugwachter. De
Straatjongen. De Majoor. De
Hit.?31 Augusttus 1897.
Picnie. Sam's Huwelijk. Een
maneschijntje.
Prijs ing. ?1.75; gel), ?2.25.
PHILIPPONA KETELAAR,
fournisseur de la Cour.
KAJLVEKSTBAAT 166, AMSTERDAM.
GRANDE SPECIALITE POUR
& Layettes.
Sur demande envoi franco de Devis et de modèles.
TANDARTS.
Plantage liddenlaan 86.
Irerbeterde methode Dames
Hoofdwassching, volgens systeem Silermo
l ? 1.00. Ed. Van der Ven,
l Coiftewr de Dames, 535, Keizers
gracht 535, bij de Spiegelstraat.
Inrichting uitsluitend voor Dames
en Kinderen. Wachtkamer.
Artistieke Haarwerken in alle mo
dellen, nuancen en prijzen steeds voor
radig. Serieuse bediening.
S ILL l WJETJERIXG,
Weteringschans soc, Amsterdam.
Familiepension Ie rang.
Fraaiste gedeelte der stad. Oamiddelijk by Ryks-Museum, Opera en Vondelpark.
Pension p. dag, p. week of p. maand. Desverkiezende Bediening in eigen salons.
HENRY J. BRUCE.
DAMES
RIJWIELEN:
? 100.
ISO
1«5
190.
HEEREN
RIJWIELEN:
/ 100
,
120.155
180.
A IJ R O K A.
Groenten in blik.
Gezond, zuiver, smakelijk.
Vraagt uwen kruidenier!
C= Hollando Beige in- en export.
111 PRINS HENDRIKKADE 141. - AMSTERDAM.
AVijnen. VRAAGT
PRIJSCOURANTEN.
Honing- Chocolade.
n ding
is zeker,
zal bevallen.
v. Oldenkott & Zoonen
AMSTERDAM.
J
<§apetier de
'. la ,
733 Keizersgracht 733
AMSTERDAM.
J. F. CUYPERS,
Westeinde 37,
DEN
HAAG.riano's, Amerik.
Harmoniums.
Franco levering.