DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. No. 1389 De Hygiëne van Dorp en Stad, vooral in betrekking tot hun onderlinge wissel werking. Voor geneesheeren en ambte naren van den openbaren gezondheids dienst, door Dr. WILHELM EBSTEIN, hoogleeraar te Göttingen. Met toestem ming van den schrijver uit het Duitsch vertaald. Utrecht, H. Honig, 1903. De Hygiëne is in den laatsten tijd meer en meer op den voorgrond getreden, en terecht. Het is toch wel niet aan twijfel onderhevig, dat aan de meer algemeene toe passing van de voorschriften dezer weten schap voor een zeer groot deel de vermin dering der sterfte in verschillende Rijken mag worden toegeschreven, 'k Acht het dan ook uit dien hoofde gewenscht van boven staand werkje, waaraan de officier van gezondheid C. H. L. Baelde een voorwoord heeft toegevoegd, den inhoud kortelijk te ver melden. Het werkje is verdeeld in een drietal hoofdstukken. Hoofdstuk I handelt over den tegenwoordigen toestand der hygiëne van dorp en stad. Hetgeen over de sanitaire toestanden op het platteland wordt medegedeeld, is bijna geheel aan Duitschland gewijd. Aan anderelanden, waarbij ook Nederland, wordt slechts een korte bespreking gewijd. Bij de behandeling der sanitaire toestanden in de steden, geeft Ebstein o. a. een historisch overzicht van de toestanden te Göttingen, waarvan gezegd wordt, dat deze tot ongeveer het laatste derde deel der 19de eeuw niet beter waren dan in de middeleeuwen, en dat de ver betering dier toestanden gelijken tred hield met de afname der sterfte. Met een paar sterfte-tabelletjes wordt dit hoofdstuk besloten. Hoofdstuk II. Hierin worden behandeld de gevaren, die voor de gezondheid kunnen ont staan, door levensmiddelen, die van het land naar de stad worden gebracht, en van deze vooral melk en zuivelproducten, vleesch, worst en bakkerswaren. Voorts de gevaren door onzuiver water, hetgeen door voorbeel den uit verschillende landen wordt opge helderd, en waarbij vooral het ontstaan van typhus-epidemieën aan het gebruik van be smet drinkwater of melk worden geweten. Ook het persoonlijk verkeer tusschen platte lands- en stadbewoners levert, zoo de sani taire toestanden in land en stad te wenschen overlaten, gevaren op, daar ook gezonde menschen ziektekiemen kunnen overbrengen. Hoofdstuk III. Dit handelt over maatregelen, die tot verbetering van verschillende zaken in het belang der gezondheid genomen kun nen worden, en is zeker het meest belang rijke en lezenswaardige gedeelte van het boek. Zoo wordt bijv. als eerste eisch voor het platte land, zoowel als voor de steden gesteld: goed aangelegde en goed onder houden waterleidingen, en meer in het bijzon der voor het platte land op het verwijderen naar eene onschadelijke plaats van menschelijke en dierlijke faecaliën." Met betrekking tot den gezondheidstoestand der stadbewoners worden de voorzorgsmaatregelen, bij melk en melkproducten te nemen, vrij uitvoerig be sproken. Mijns insziens is dit een der belang rijkste gedeelten van het boek, omdat hierin niet alleen het groote belang van het zuive ren en verhitten der melk wordt behandeld, maar ook het afzonderen of dooden van tuberculeuse koeien, waarbij vooral de methode van Bang aanbevelenswaard wordt genoemd. Groote zindelijkheid in den stal, goed voer in afgepaste hoeveelheid, en zuiver drink water worden voor het vee onmisbare vereischten genoemd. Ruim een 6-tal blad zijden worden aan desinfectie gewijd en de gewone bekende middelen hierbij besproken, waarbij wordt opgemerkt, dat de aanwending dikwijls op groote moeilijkheden stuit. Onmiddellijk aan het voorafgaande aan sluitend is het gedeelte over de bestrijding on uitroeiing der tuberculose, vooral met betrekking tot de dorpen. Het drinken van melk en het eten van vleesch van tuber culeuse koeien komt hierbij natuurlijk ter sprake, en wordt op het gevaar van over brenging op den mensch gewezen, zoomede dat groote omzichtigheid moet gebruikt wor den bij het onderzoek en de .verdere behan deling van tuberculeus slachtvee. Het alge meen oprichten van slachthuizen wordt zeer aanbevolen, natuurlijk samengaand met veeartsenijkundig toezicht, zooals dit ook in enkele gemeenten hier te lande bestaat. Ook bij de uitoefening van het bakkersbedrijf worden wenschelijke hygiënische maatregelen opgenoemd. Het vervoer van lijders aan besmettelijke ziekten wordt een zaak van buitengewoon gewicht geacht en een aantal maatregelen opgesomd, die hierbij in acht dienen genomen te worden, terwijl meer speciaal gewezen wordt op de te nemen maatregelen bij de openbare middelen van vervoer. In het laatste gedeelte van het boek wordt de vraag besproken, aan wie de verbetering der sanitaire toestanden op het platteland moet opgedragen worden. Door den vertaler wordt medegedeeld, dat dit gedeelte van Ebstein's werk een te exclusief karakter draagt, om het noodig of wenschelijk te achten, het in zijn geheel weer te geven. De in Duitschland bestaande toestanden en Rijks wetten worden kortelijk vermeld, en voorts vooral nadruk gelegd op een krachtige en eendrachtige samenwerking tusschen genees heeren en ambtenaren van den gezond heidsdienst. Bovenstaande is in hoofdzaak de veelzijdige inhoud van het boekje; de algemeene indruk, dien ik er van gekregen heb, is, dat het te veel op Duitsche toestanden van toepassing, en in verschillende opzichten voor Nederlandsche lezers van minder of geen belang is. Wel worden een aantal nuttige wenken gege ven, doch dit maakt het boek nog niet tot een aanbevelenswaardige lectuur voor genees heeren en ambtenaren van den openbaren gezondheidsdienst. Daartoe zijn voor Nederlandsche lezers, die in hygiëne belang stellen, noodig beproefde voorschriften, die bovenal voor Nederland van toepassing zijn. Waar het geven van bepaalde voorschriften niet wel mogelijk is, zou het wenschelijk zijn in ieder geval van practisch belang om op het gebied der gezondheidsleer in kort bestek de maatregelen aan te geven, die in het gegeven geval het meest afdoende zijn ge bleken, hetzij deze al of niet bij de wet zijn voorgeschreven. Het gedeelte, handelende over het vervoer van lijders aan besmettelijke ziekten, voldoet aan dit schema allicht nog het best; voor andere toestanden zijn de aangegeven maatregelen dikwijls te onbepaald. Het boek heeft ongetwijfeld verdiensten, doch komen hierin, zooals ik boven kortelijk vermeldde, te veel uitheemsche toestanden voor. onl het voor Nederlanders aantrekkelijk te maken. De vertaling is zeer te roemen, er is mij hierin geen enkel germanisme opgevallen. Ook druk en papier van het boek zijn zeer goed. Am s t., Dec. 1903. Dr. V. v. ». PLAATS. THEE - E. BRANDSM A Geschilderde amer Meubelen, als linnenkasten, waschtafels, bedkastjes, tafels, stoelen enz.*' enz. Is de specialiteit van Koldeweij & Corbière, 30 Leidschestraat, AMSTERDAM. oor's Limonade Grenadine Sinaasappel Fram bozen Citroen Ananas. FIJNSTE en ZUIVERSTE DRANK. W. A. SPOOR Jr., Fabrikant, Culemborg. Vraagt LievegoecTs] Mosterd. Indenschouwburg. Zij: Wat vreeselijk jammer, ik kan niets zien. Hij : Dan zie ik nog meer dan jij, want ik zie twee groote lawaaihoeden voor me. DE fJATUURVlOLLEN ONDERGOEDEREN VA f) JANSEN &TILANUS FRIEZENVEEN. Zjjn verkrijgbaar: te AMSTERDAM bij: G. W. von Schmit & Zn., Leid scbestr. 3; Bispinck Kundert, Kalverstr. 101, Rokin 90; Magazijn De Vlijt», W. A. Schade & /u., NieuwencHJk 287; Filiaal Paleis voor Volksylijt(W.-z.); Boeland de Wilde Pzn.,Manufactnren-Magazijn De Amstel", v. Woustr. 9a hoek Heraonylaan; A. Schröder &Co., Leidschestr. 32-34; Naamlooze Yennootsch.,, De Toor post", Heerengracht 213, hoek Raad huisstraat; A. F. Herbermann, Koningsplein 20. ie ROTTERDAM bij: J. J. Heljne, Groote Markt 13; M. Baljon Tlgchelmann, Noordblaak 59; A. Schröder & Co., Westnieuwland 11. ie DEN HAAG bij: A. SchrSdor &Co., Qroenmarkt 5; Iserief & Co., Veenestraat 16-18; Vereenig-de Linnen- en Katoen» Industrie Twente", Piet Heinstraat 17. te UTRECHT bij: G H.'van der Sandt & Co. En verder in de voornaamste plaatsen verkrijgbaar. Waar geen verkooper is, levering rechtstreeksch. Geïllustreerde Prijscourant op aanvraag verkrijgbaar. Spoor's Mosterd De Fijnste oYGoedkoopste in gebruik. Nieuw Goedkoop Fijn. Gebruik 's winters avonds tt l e m p s i r o o p. t Anfjssiroop, S a f f r a a ii M i r o o p. V a tl i 11 e N i r o o p, Citroensiroop. Op l liter kokende melk l eetlepel Siroop. Op l chocoladekop kokende melk 2 theelenels Siroop. Op l theekopje kokende melk l .theelepel Siroop. Per flacon / 0.45. Per flacon voor ruim 2'2 liter melk / 0.121/?. W. A. SPOOR .Ir., Fabrikant, Culemborg. SPOOR's PHILIMNA KI H LUK. Meubelfabrikanten en Behanger*. SINGEL bij de Paleisstraat 259, Amsterdam. voorheen D A1111A ti «O. Telephoon No. 4646. K A I, V K K S T R A A T l « 6, A M S T K K » A M. SPECIALE INRICHTING voor liet vervaardigen van volledige Uitzetten en Luiermanden. Op aanvraag worden prijsopgaven en modellen franco toegezonden. Eerste levens verzekering- JflRatschappij ZONDER GENEESKUNDIG ONDERZOEK. VOLTEEKEND Maats chappelp Kapitaal / 500,000.?. Telephoon 3345. AMSTERDAM. Heerengracht 259. Commissarissen: Mr. A LIND. Mr. A. FENTENER VAN VLI88INGEN, H. A. L. BEUNS. Prof. Dr. K. F. WENCKEBACH, Dr. G N. VAN DE POLL, W. R. ESSER J. GAASTRA Bzn. Directeuren : C. H. J. SUHINDLER, Dr. J. A. CARP. Wisk. Adv.: Dr. D. OELINGH. Ace.; B. MORET. Agenten jt genten gevraagd, gevraagd, HELDKR WASCHGOED. In Onschadelijke behandeling. 't opmaken van tafelgoPd* Keurige aflevering, zoowel droog toegeslagen als opgemaakt. Specialiteit Stoomwaschinrichting* De Amstel", T KI, K F 00 X X I 9 n K n 3821. Verzekering-Maatschappij HOLDA". Kantoor: KEIZERSGRACHT No. 290, Amsterdam. Goedgekeurd bij Kon. Bttluit van 3 December 1896, No. 88. Sluit alle soorten Verzekeringen op het Lieven ?» van LQfreBten, met of zonder ophouden van premie betaling ingeval van Invaliditeit. Werkkracht-Verzekering, al of niet in verband BW* Levensverzekeringen of Lijfrenten. Vraagt de nieuwe Protpectutttn. HRRTEVELT ZOON-LEIDEH. /IMMO 1760 MAATSCHAPPELIJK KAPITAAL F. 1.DDD DOG De ZMollanUe Maatschappij en bij Mie, te 's-Gravenhage, HEERENGRACHT 12. Goedgekeurd bij Koninklijke besluiten. Maatschappelijk Kapitaal : Eén limoen dulden. ' Commissarissen: Mr. H. BINNERTS, A. M. v. EMBDEN.W. B. v. LIEFLAND, Mr. M. M. SCHIM v. D. LOEFF (Pres.), Mr. A. S. MIEDEMA (Se.cr.), Dr. A. E. TEN OEVER. Directeur: Mr. TJ. SLEESWIJK. Adjunct-Directeur : M. J. W. KONING. Wiskundig Adviseur : Dr. A. v. ELDIK. Geneesk. Adv.: Dr. C. M. DE JONG. De Maatschappij sluit alle soorten Levens-, Werkkracht- en Ziekteverzekeringen VEEN'S CACAO de meest-délicieuse drank. VERVANGT MATUURBOTER = SE1SAT10NËL! = Den Mirakel! La U speelt zonder les enzonder kennis van muziek jjf dadelijk "W de mooiste liederen, dansen, marsenen, als: Ik ken een lied", Het hutje aan de Zee", Amoureuse Wals", (?Gluwurmchen Idyll"), Le Credo du Paysan", Het bloempje op de Heide", Santa Lucia", Zie de Leliën op het veld", Wieii Neerlandsch Bloed", Cavalleria", Weet gij moeder", Hebt gij niet den kleinen Cohn ge zien", en nog circa 2000 andere muziekstukken in het Hollandsch, Fransch en Duitsch kunnen op DE MERVEILLEUSE, een Amerikaansche uitvinding, worden gespeeld, door slechts de daarbij behoorende Muziekbladen onder de snaren te schuiven. DE MERVEILiLiBlJSE verwekt overal groot opzien, vooral wan neer iemand in een gezelschap op eenmaal als Tyroler Citer-virtuoos optreedt. terwijl het niemand te voren bekend was, dat men dit instrument bespeelde. V DE MERVEILJLEIJSE is het grootste vermaak in huis, voor gezelschappen, feesten en uitstapjes. DE IHERVEILiLiEUSE kost, met licht bevattelijke handleiding en * uitgebreideii lieder-catalogus, verpakking vrij en zonder invoerrechten ' bil ons SLECHTS fl. 13.?met 5 ace., fl. 15.?\ met dubbele snaren fl. I7.5O 6 fl. 2O.?J (Mandoline Citer.) Alleen verzending tegen voorafgaande overmaking van het bedrag of tegen l rembours, door de Compagnie Amerlcalne. AMSTERDAM, Oude Brugsteeg 21. ROTTERDAM, Keizersstraat 6. P. SLUIS' Ochtendvoer ?^?oor !b.o©xi.c3.©rs wordt thana het meest gebruikt. Volgens den hedendaagschen stand der wetenschap proefondervindelijk l'et beste en goedkoopste kippenvoeder der wereld. Mear ?>!»n«i«>uai«Tb. eieren dan met eenige andere voedering. Geheel» roederkosten per kip hoogstens l cent per dag. Postwissel 4 ? 1.?5 Kilo franco thuis met brochure 40 pagina's en desverlangd opgave van naastbijzijnd depot P. SLUIS. N. Z. Voorburgwal 2.58, AmMtertium. tedert 1823. Bekroond met, 142 medaiUet. WILLEM BIJLMER, Pédlcure, s i ar G K i. 159. Spreekuur lederen Werkdag van 2 tot 3 uur. .flrnbem M Lerammteii-Maatsclappij ARNHEM", Maatschappelijk kapitaal: EEN MILLIOEN GULDEN (volteekend). Directie: TH. LIEFRINCK, P. A. BOONE. Inspecteurs: H. N. STAKMAN, te's-Gravenhage; G. O. A. VUNDERINK, te Groningen; P. A. BOONE Jr., te Arnhem: J. P. PUNT. te Breda; EUG. MEULENBERGH. te Sittard.