10 Nov. '17. - No. 2.107 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND HYPOTHECAIRE VORDER» worden overgenomen en beleend door H. VAN DAM tzi. & ZONEN AMSTERDAM iKlovoniersburgwah 70 ROTTERDAM: Boompjes43 ARNHEM: Nieuwe Plein 6 UTRECHT: ' Wittevrouwenstraal 30 DE AMSTERDAMMER Weekbla-d voor Nederland kost slechts f1.9O per kwartaal PHILIPPS Kunstspe! Piano of Vleugel l Verschaft U het pianospel als werkelijke kunst. 1O j. garantie. NIEUWSTE VINDINGEN Vraagt catalogus G. Kt F. VAN DEN HJUG BREDA MAASTRICHT N. V. Maas- en Waterweg Maatschappij tot berordering van de vestiging: van Industrieën te SCHIEDAM EN OMSTREKEN Lange Haven 3 Tel. »3 Schiedam Verleent haar bemiddeling bfl den Aan- en Verkoop van Panden en Industrieterreinen en het verschaffen van Bedrijfskapitaal. In alka GOEDE zaak vindt U onderstaande arttkden; SARDELLENBOTER Vervangt boter en toespijs. Zeer «makelijk. Hygiénisch bereid. FIJNE NOORSCHE GEKRUIDE ANCHOVIS f». 1.?, ff. 1.60, fl. 2.5O, fl. 3.50 enz. Vlschoonservenfabrlek HOLLANDIA". Bergen op Zoom Tel. 278. Hoofdvertegenwoordiging voor Nederland: LUTOMIRSKI" Tel. 6708. Amstel 64. AMSTERDAM. H. G. THIEME, Bureaux: HOOGE WESTEINDE 20 geopend van 8.15 tot 6 uur 500 gulden PREMI U voor wetenschappelijke uiteenzetting van bevrijding van slachtoffers van ver standelijke moordenaars betaalt schrfjver Public letter to C.S.' (openbare leeszaal) aan C. Scientists. - HKERKNST&A.AT 11, GROMNQEH TELEFOON 1083 RY.D.MEIDE 's-GrrareLweg. Tel. 1150 ARTISTIEKE MEUBILEERIN6 SPECIALE OHTW1BPEM Verschenen: Dagboek van een Amsterdammer DOOR BARBAROSSA PRIJS f 0.95. VAN HOLKEMA & WARENDORF, Amsterdam. MCTZ&CO eenice veRTeceNwooRDiceRS VAM LIBCRTY&CS KUNNCN DOOR UITBRCIDIMG IM KORTCn TIJD VeRVAARDIOett MCUBCLMAKCRS LeiDSCHCSTRAAT AMSTCRDAM UJET ADRES VOOR HEERENKLEEDING H.J.LOOR,Utrecht Racahout E.P. per flacon f 1.50 en f 0.80 wordt meer en meer gevraagd. iiiMvutuiiiiiiiiMuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiirmiiiiiiiiimiimiiiiiiiiiiii iiiiiiMiiiiiiiiiniiMiiiiiiiiiiiiiiiiiii De Algemeene Staatspartij De Algemeene Staatspartij een groep Nederlanders bij elkaar gekomen onder een verkeerden naam, maar niettemin zér eenIIIIIIMIIIIIII i MUI minimum umi iiiiim ?!|i|l EEN PARADOXAAL MENSCH DOOR F. M. DOSTOJEWSKY Vertaling van C. Noorduijn Daar wij nu toch over den oorlog spieken, wil ik u enkele meeningen van n mijner vrienden, die een paradoxaal mensch is, mededeelen. Hij is zeer weinig bekend, zijn karakter is vreemd, hij is een droomer. Later zal ik meerdere bizonderheden over hem vertellen. Thans wil ik mij slechts een gesprek, dat ik enkele jaren geleden met hem had, herinneren: hij verdedigde den oorlog, in 't algemeen, misschien alleen uit voorliefde voor de paradox. U moet weten dat hij de vreedzaamste mensch van de wereld was, ganschelijk onverschillig voor internationale geschillen of zelfs voor Peterburgsche. Dat is maar in 't wilde weg iets gezegd, zeide hij onder anderen, ie beweren dat de oorlog eea geesel voor de menschheid is. Integendeel, hij kan haar juist heel nuttig zijn. Er ii slechts n waarlijk betreurens waardige oorlog: de burgeroorlog. Die ont wricht den Staat, duurt altijd te lang en verdierlfjkt het volk voor eeuwen. Maar de internationale oorlog is in alle opzichten uitnemend. Hij is onontbeerlijk. Wat zie je voor onontbeerlijks In het feit dat twee volkeren »ich op elkander werpen om elkander te dooden? Alles, absoluut alles? In de eerste plaats is het niet waar dat de strijdenden zich op elkander werpen om elkander te dooden, tenminste het is niet hun eerste oogmerk. In de eerste plaats brengen wij het offer van hun eigen leven, daar moet men voor alles op letten, en niets is zoo schoon dan zijn leven te geven om zijne drachtig in hunne beginselen. Een groep kiezers die zich sterk uitbreidt. Sinds Juni van dit jaar steeg het aantal leden tot ruim het negenvoudige van vóór dezen tijd. Tal van bekende mannen met maatschappelijken invloed en beteekenis hebben zich aange sloten en zich dus geschaard in een bepaalde organisatie, waar zij vroeger daar afkeerig van waren. Het verschijnsel is te merkwaardig om het stilzwijgend voorbij te gaan. Het protest tegen de regeering in haar grondwetspolitiek en het laten zitten wat zit", dit protest uitsluitend gehoord van de A. T. A. G." en broeders en zijn vaderland of alleen maar de belangen van dit vaderland te verdedigen. De menschheid kan niet zonder edelmoedige ideeën leven en daarom houdt zij van den oorlog. Je gelooft dus dat de menschheid van den oorlog houdt? Zeker. Wie is wanhopig, wie jammert tijdens eenen oorlog? Niemand, ledereen wordt moediger, voelt zich krachtiger; men schudt de gewone lusteloosheid van zich af; men kent geene verveling meer; ver veling is goed in vredestijd. Wanneer de oorlog voorbij is, houdt men er van hem zich te herinneren. Gelooft niet aan den ernst van hen die, wanneer de oorlog ver klaard is, elkander aanklampen en zuchten: Welk een ramp!" Zij spreken zoo door hunne vrees voor de menschen. In werke lijkheid is er in alle harten vreugde, maar men duift het niet bekennen. Men is bang om voor eenen reactionair aangezien te worden. Niemand durft den oorlog te prijzen, te verheerlijken. Maar je spreekt van edelmoedige ideeën van de menschheid. Zie je geen edelmoedige ideën bulten den oorlog? Het schijnt mij dat men er meer in vredestijd kan vinden. Absoluut niet. De edelmoedigheid verdwijnt uit de harten tijdens de periode van eenen langdurigen vrede. Men vindt dan niets anders dan cynisme, onverschilligheid en verveling. Men zou kunnen zeggen dat een langdurige vrede de menschen wild maakt. Het is altijd het slechtste in den mensch dat in deze tijd perken overheerscht; neem bij voorbeeld de rijkdom, het kapitaal. Na eenen oorlog heeft men achting voor de onbaatzuchtig heid, voor de liefde voor de menschheid; doch als de vrede lang duurt verdwijnen deze schoone gevoelens. De rijkaards, de opkoopers worden de baas. Er is slechts nog de schijnheiligheid van de eer, van de toewijding, van den opofferingsgeest, deug den, welke de cynici gedwongen zijn te eerbiedigen, ten minste in schijn. Een lang durige vrede veroorzaakt slapheid, opper vlakkigheid, knoeierij. Zij stompt alle deze schoone gevoelens af. De genoegens worden de Staatspartij" heeft luider geklonken dan men vermoed had. Die fout der politieke partijen heeft nu den groei der Staatspartij uitnemende diensten bewezen, en voor een volgende verkiezing beter georganiseerd, zal deze groep van kiezers toonen een groote macht te bezitten, vooral nu door de op richting van den Economischen Bond aan het beginsel meer kracht verleend wordt. In de eerste plaats is het een negatief beginsel, dat aldus toevalligerwijze deze partij" zoo snel deed groeien. Het is de afkeer van de politieke verwording in ons maatschappelijk leven. Menschen die tijd en lust hebben om eenige jaren achtereen de partijbeginselen te verkondigen onder de kiezers en die wegen kennen om den aandacht van de partijbestu ren op zich te vestigen, worden geichikt verklaard als vertegenwoordigers van de grootste volksbelangen! Zulke volksverte genwoordigers worden dus geschoold door en in de partijen, het zijn de dienaars van bepaalde besturen, die op grond van politieke studie, een bepaalde richting aangeven. Vele kiezers zijn intusschen overtuigd, dat men aan de vertegenwoordigers juist andere eischen moet stellen! Vandaar ook de kritiek op de regeering, zooals die heden gehoord wordt, en vandaar ook de grondige afkeer van het systeem Cort van der Linden, waarin de partij-politiek verheven is tot regeeringsbeginsel. De Staatspartij, deze bond van onafhan kelijke burgers, veroordeelt al die vertegen woordigers en leiders die bewezen practisch onbruikbaar te zijn, onverschillig hun poli tieke kleur of godsdienstig geloof, daar tegenover steunt zij diegenen die wel blijk gaven practisch en krachtig het algemeen volksbelang te kunnen dienen, zonder met hun partij-leiding te rade te gaan. Zij is er van overtuigd, dat elk goed idee in de Staathuishouding tot werkelijkheid kan worden en dat de vorm en inkleeding der wetten bijzaak kan zijn naast hun werkelijken inhoud. Zij ziet met afschuw hoe groffer in tijdperken van vrede. Men denkt aan niets anders dan aan de bevrediging der zinnen. De weelde brengt de wellust, de wreedheid voort. En ge kunt niet ontkennen dat na een te duurzame vrede de lompe rijkdom alles verdrukt. Maar kan de wetenschap en de kunst zich tijdens eenen oorlog ontwikkelen? En ik geloof toch, dat dit de uitingen van edelmoedige gedachten zijn. Nu heb ik je. Kunst en wetenschappen zijn vooral bloeiend in de eerste tijden die op eenen oorlog volgen. De oorlog verjongt, verfrlscht alles, geeft nieuw leven aan de gedachten. De kunst raakt altijd in een zeer diep verval na eenen langdurigen vrede. Wanneer er geen oorlog bestond zou het met de kunst gedaan zijn. De schoonste kunstwerken zijn altijd geïnspireerd op den strijd. Leest l'Horace van Corneille; zie den Apollo van Belvédère.diehet monster verslaat. En de madonna's dan? En het Chris tendom? Het Christendom Iaat den oorlog toe. Het voorspelt dat het zwaard nimmer uit deze wereld verdwijnen zal. Oh! Ongetwij feld ontkent het den oorlog op een zeer verheven standpunt, wanneer het de broe derliefde eischt. Ik zou de eerste zijn om mij te verheugen indien men van het staal der zwaarden voor eeuwig ploegen smeedde. Doch het is de vraag wanneer dit ooit plaats hebben zal. De tegenwoordige toe stand der wereld Is erger dan welke oorlog ook; de rijkdom, de behoefte om te genieten scheppen de luiheid, die de slavernij ver oorzaakt. Om de slaven in hunnen nederigen toestand te houden, moet men hun alle onderricht weigeren, want het onderricht zou de behoefte naar vr|heid ontwikkelen.. Ik zou er nog bij kunnen voegen dat de oorlog de lafheid en de karakterloosheid ten goede komt. Van nature is de mensch laf en oneerlijk. En wat zal er van de wetenschap terecht komen als de geleerden jaloersch zijn op hen die hen omringen. De jaloezie is een lage, onedete harstocht, doch zfl kan zelfs het hart van den geleerde aantasten. En vergelijk met de glorie van het werk aan dien vorm heden hoofdzaak is en hoe tegenstrijdige ideeën geruild, ver kwanseld", worden terwille van een vorm of een partij-eisch. Zij ziet de regeering ondergeschikt aan partij-handel en partijwenschen inplaats van dienstbaar aan het volk, en aan de practische eischen der volks welvaart. Zij kan desbetreffende verwijzen naar den luttelen goeden invloed van machtige partijen zooals b.v. die dersociaal-democraten in Duitschland, Frankrijk en Nederland en zoo veel anderen. Zij erkent het recht van lederen Neder lander om op economisch, politiek en reli gieus gebitd zijn eigen overuiging te hebben, maar eischt van den volksvertegenwoordiger andere eigenschappen dan de kunst om over die overtuiging goed te praten of daarvoor zieltjes" te winnen. Deze organisatie van kiezers draagt de overtuiging in aich, dat zakelijke en knappe mannen etrder in staat zullen ilja Nederland te balpen ia de uiterst moeilijke omstandighcdea die ons »og te wachten staan, dan degenen, die op grond van partij-keuze, min of nier vast in de leer der partij, uit poli tieke overwegingen op de candtdatenlfjet gezet worden. Zij verwacht dat Katholieken en Protestanten en Vrijdenkers enz. enz., dat anti-revolutionairen zoo goed als revo lutionaire*, liberalen en socialisten op de candidatenlijst gezet kunnen worden, mits zij bewijzen zullen, dat zfl in de maatschappij knap werk leveren en mits zij verklaren willen, boven al, te willen werken in het belang van het geheele volk en naar hun eigen inzicht, zónder ruggespraak met aparte groepjes van z. g. leiders. Zij koestert aldus de verwachting dat een Parlement en een regeering «amen te stellen zijn die weten, op welke wijze snel en doelmatig een vorm te vinden als een idee van practisch nut xich voordoet, en die de noodzaak gevoelen, debureaucratische geest onder de uitvoerders der regeeringsbesluiten op krachtige w Ij zie te bestrijden. Het spreekt van zelf, dat politieke leiders imiiiHiiiiiimimiiinmniiluiimiiiitiimmitiiimimiltmmiiiniuMuii den rijkdom eens wat eene wetenschappelijke ontdekking kan brengen, bijvoorbeeld de ont dekking van de planeet Neptunus? Zullen er in eenen dergelijken toestand vele ware geleerden, v/erkelijke belangelooze werkers blijven? Zij zullen aangetast worden door den wil naar roem, de charlatannerie treedt in de plaats der wetenschap, en voor alles de nuttigheidsleer, want elk hunner zal dor sten naar rijkdommen. Met de kunst zal hethetzelfdezijn: men zal niets anders zoeken dan het effect. Men zal geraken tot eene uiterste verfijning, dat niets anders is dan eene overdrijving van de grofheid. Daarom is de oorlog heilzaam voor de menschheid, zij gevoelt dat hij een geneesmiddel is. De oorlog ontwikkelt den geest van broederschap en vereenigt de volkeren. Hoe bedoel je dat, dat hij de volkeren vereenigt? Hij dwingt hen elkander wederkeerig te achten. De broederschap wordt op het slagveld geboren. De oorlog draagt minder tot het verval bij dan de vrede. Zie hoe ver de trouweloosheid der diplomaten gaat in vreedzame tijden. Oneerlijke en geniepige twisten zooals wij in Europa in 1863 beleefd hebben, doen meer kwaad dan een openlijke strijd. Hebben wij de Franschen en Engelschen gehaat tijdens den Krimoorlog ? Niet in het minste. Wij zijn juist daardoor met hen vertrouwd geraakt. Wij zijn voor-ingenomen geweest door hunne meening over onze dapperheid; wij hebben de gevangenen, die wij van hen maakten, vertroetelt; onze soldaten en officieren hebben hunne soldaten en officieren op de voorposten ontmoet; zij hebben samen gedronken en broederschap gesloten. Men is verrukt geweest deze dingen in de kranten te lezen, hetgeen Rus land niet verhinderd heeft moedig te vechten. De ridderlijke geest neemt een hooge vlucht. En laat niemand ons spreken over de materieele verliezen, die door eenen oorlog geleden worden. Iedereen weet, dat na eenen oorlog alle krachten wedergeboren worden. De economische kracht van «en volk wordt tien malen zoo groot, het is of eene onweers bui eene uitgedroogde aarde heeft vruchtbaar 'OXYDOL' (CHLORAS KALICUS TANDPASTA) 45 cent p. Tube. HaiiDl. Venu. STifil t d. Chemische Fabriek ,,'s-Hage" 'S-ORAVENHAOE. van heden, den spot draven met deze voor hen zoo naïeve en zwakke partij", of we), dat zij hun woordkunst gebruiken om de woorden dezer partij" in een valsch licht te stellen. Dat hen dit lukken zal bij vele kiezers, die gaarne in een kudde gaan achter de forsch blatende" vvorgangers, is eveneens wel zeker, omdat die jonge partij zich vooral licht naar de ideeën en begrippen en niet naar de politieke vormen die voor vele kiezers nog zoo aanlokkelijk lijn. Maar 1918 zal bewijzen, dat ook vele kiezers tot het inzicht gekomen zijn, dat het voor hen van mér belang is goede vertegenwoordiiers aan te wijzen, dan goede partijen. Het kiessysteem van heden maakt het noodzakelijk voor deze actie, een blijvende organisatie te hebben, vandaar dat velen, die zich nimmer in een politieke partij wilden scharen, nu lid worden der Staatspartij. Zij, die spotten met dit middel, met deze partij, bespotten het systeem, dat zij zelf schiepen, en ook dat zien vele kiezers in. De macht der ptlitleke leiders en partij besturen, blijkt wel het beste uit de fraaie ?iddelen, waarmede men tegen de leden der Staatspartij persoonlijk strijdt en uit het feit, dat daarom nog zoo velen zich niet openlijk als lid dier partij" meldden. Daaruit is ook te verklaren de oog vaak gebrekkige actie, die de Staatspartij voert, ofschoon zij bij de laatste verkiezing reeds zooveel stemmen verwierf. De staatspartij heeft m. i. in de eerste plaats behoefte aan de steun van tal van intelleclueelen die wél durven zich te uiten in het algeraeene belang. De buitengewoon snelle ontwikkeling van de Staatspartij in het laatste half jaar (zij werd opgericht in 1913), draagt de belofte in zich van goed succes in 1918 en tevens is zij het beste bewijs voor haar bestaansrecht. Opzettelijk heb ik mij onthouden van het weergeven der beginselverklaring in extenso. Ik stipte dat aan, wat m. i. de hoofdzaak is en de onmiddellijke reden van het bestaan en den groei der Algemeene Staatspartij. P. H. BURGERS UIIHIIIIIIIIIIIIIIIII gemaakt. Het publiek slooft zich uit om de slachtoffers van eenen oorlog ter hulpe te komen, terwijl in vredestijd geheele provin ciën van honger kunnen sterven voordat wij eene hand uitsteken om te helpen. Maar lijdt dan niet vooral het volk gedurende eenen oorlog. Draagt dat niet al de ellende, terwfll het voor de hoogere standen niet veel uitmaakt? Dat is slechts tijdelijk. Het wint veel meer dan het verliest. Juist voor het volk heeft de oorlog de beste gevolgen. De oorlog maakt in het gevecht allen gelijk en ver eenigt meester en knecht in deze verheven uiting van menschelfjke waardigheid: de opoffering van het leven voor allen, voor het vaderland. Geloof je niet dat het meest onaanzienlijke deel der boeren niet de be hoefte gevoelt op eene krachtige wijze zijne edelmoedige gevoelens te uiten? Hoe zal het in vredestijd zijne edelmoedigheid, zijn verlangen naar zedelijke waardigheid be wijzen? Wanneer een man uit het volk in eenen gewonen tijd eene schoone daad be drijft, maken wij hem of bespottelijk of wij vertrouwen het zaakje niet, of wel wij be tuigen zulk eene verwonderlijke bewondering dat onze loftuitlngen op beleedigingen ge lijken. Wfl doen alsof wij het zoo buitegewoon vinden. Gedurende den oorlog zijn alle hel dendaden gelijk. Een landjonker en een boer lagen, wanneer zij in 1812 naast elkander streden, elkander nader aan! het hart, dan in hun dorp. De oorlog leert de menigte ztchzelve achten; daarom houdt het volk van den oorlog. Het maakt oorlogsliederen na het gevecht en later luistert het aandach tig naar de verhalen der veldslagen. De oorlog is in onzen tijd noodzakelijk: zonder den oorlog zou de wereld in het drek geraken... Ik hield op hem tegen te spreken. Men moet droomers niet tegenspreken. Maar zoo gaat men weer zich bezig houden met vraagstukken, die reeds lang opgelost schenen. Dat wil wat zeggen. En het eigenaardigste is dat dat overal gelijktijdig plaats heeft.