8 Nov. '19. No. 2211 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND De H. Undstlchting. Kerk en Pastorie DE HEILIGLANDSTICHTING door Dr. FELIX RUTTEN Gelijktijdig ongeveer met het ontstaan van een Roma Souterranea" in de Valkenburgsche mergelrotsen, de eertqds Romeinsche kolonistenstreek die Zuid Limburg was, had langs de noordelijkste landpunt dier zelfde provincie, onder den rook van het oud- Romeinsche Novlomagium, de grond legging der Heiliglandstichtlng plaats. De schepping der Diepen's in het Zuiden beoogt een soortgelijk doel, als het werk waar pastoor Sufls over waakt. Het zijn beide openluchttnusea, zij 't eerste dan ook ondergrondsch, in de diepte der aarde uitgegraven; voor het tweede werden de heiheuvels uit gekozen, die van Nijmegen uit, naar het Oosten toe, het vergezicht afsluiten en reeds nu, met niet meer dan een kerk en een kloos ter, een aanvang van het beoogd geheel, de oogen trekken van al wie met de spoorlijn uit het Zuiden, de Waalstad nadert. Beiden willen een verleden kuituur aan schouwelijk maken in het licht onzer dagen en ook voor de eenvoudigsten onder ons tastbaar voorstellen; de eerste, de Valkenburgsche Katakomben, hergeven den achter grond van het primitieve Kristendom, uit de eeuwen dat dit zijn grondslagen beves tigde met het bloed der martelaars; de Nflmeegsche Heiliglandstichtlng grijpt verder terug in de diepte van den tQd en de onafzlenbaarheden onzer beschavingsgeschiede nis, en wil niet minder de naam reeds zegt het genoeg dan het Oosten in beeld brengen, het Palestina van Abraham en Christus herscheppen, de bezoekers inleiden in de sfeer dier verre wereld, waar alle volkeren ten slotte elkander ontmoeten: het land van den Bijbel. Men zou zich allicht verbazen over een dergelQken opzet, wanneer men niet bedacht dat het Roomsch geloof van nu, nog al tg d hetzelfde is als wat de kathedralen van Reims en Chartres bouwde, werken, evenmin van n geslacht als bedoeld voor een eeuw. In dergelijke scheppingen ligt de bevestiging ? yan 't vertrouwen eener Kerk die bouwt op de belofte, dat zQ bestaan zal tot het einde der tijden. De Helliglandstichting draagt in zich als levenskern het besef, dat zij haar stichters overleven zal, en eerst voor de verdere geslachten hun droom zal verwe zenlijken: Gaat rondom Sion en omringt haar; telt haar torens." Want de voleinding moet wezen: Palestina verbeeld rondom een baziliek, waarin de vervulling aller voor afbeeldingen gevierd wordt. Het kwam der Heiliglandstichtlng ten goede, dat zQ de charme van het nieuwe bezit; maar ook is al spoedig gebleken op de NQmeegsche heuvels, dat de belangstelling voor den Bijbel onder het Nederlandsche volk npg niet is verzwakt. Dat de stichters bfl de uitvoering van hun werk hun eigen beginselen buiten werking zouden stellen, kon geen redelijk mensch verwachten; de trek van bezoekers uit alle geestesrichtingen groeide echter, naar het al duidelijker bleek, dat een eerlijk verspreiden van kennis, door een historisch zoo getrouw mogelijke weer gave, hoofddoel was, eea kennis die overigens als ondergrond van bijna alle Europeesche geloofsuitingen gelden mag. De vinnigste kritiek op dit groote werk waaide dan ook uit den hoek van 't blind onverstand, en alleen wie het niet begre pen, deze waren onder de Roomschen de minste niet l speelden Dekkerswald tegen de stichting uit, met al de teksten en aan halingen waarmee de Roomsch-Hturgische praal en pracht al meer verdoemd werden en waartegen Huysmans zijn verdediging schreef van wat hij noemde .Ie luxe pour Dieu". Ook de Helliglandstichting is een sociaal werk, wanneer men let op den drang die er in de menschheid blijft naar iets groots en edels, waaraan de eenvoudigen hun hart beter kunnen ophalen dan aan een bioscoop paleis, ook wanneer men de ontwikkeling der menigte in den wij daten zin houdt voor een maatschappelQken plichten een blzondere opgave van den modernen tijd. Dat de stichting een herbouw van Jerusalem zou ten doel hebben, is een even valsche voorstelling als de misvatting dergenen, die in de reeds voltrokken kerk van jan Stuyt een cople meenen te vinden van een Oosterse h heiligdom. Alleen de grondlijnen van dit gebouw, het Coenaculum genoemd, zijn ge legd naar een gegeven uit de derde eeuw, en de bouwmeester heeft zijn fantasie den vrijen loop kunnen laten, behoudens de be perking, dat het totaal aspect de gedachte der beschouwers naar het Oosten moet voeren. Dit zal trouwens ook de leidende gedachte zijn bij de voltrekking der verdere monumenten en kloosters, die op het heuvel land een nieuw Sion gaan vormen. Want een geestelijke opbouw der zielen is er ge dacht naast het streven dat louter ontwik keling en verdieping van inzicht bedoelt. Op de leering moest wel stichting volgen, hetgeen ligt in het onderwerp, en het werk van SuQs kon geen baken zijn voor den geest alleen, zonder ook een haard te willen wezen, die 't hart verwarmt met mystleken brand. De rust en wijde stilte der omgeving van het 120 hectaren groote hei- en heuvelland vermogelijken er de in zich gekeerdheid, die een eisch is tot het doorleven van een werk als dit. Een gedeelte van het terrein wordt gewijd aan 't openbare, een ander aan't verborgen Ie ven van Christus, een zal het lijden herdacht zien, nog een ander de ver heerlijking. Er zal een Cedron zijn, een Thabor en een 011 vete, en reeds is er de hemelvaart aangeduid door een bekoepelde kapel op hoogen heuvel en de Annuntlatie in een overschaduwd heiligdom, waarvan de wanden, als de Bijbel der armen die het mlddeleeuwsch kerkgebouw was, ook straks gaan spreken door lijn en kleur. De dubbelgrot waarin het wonder van Bethlehem voltrokken werd, is er aanwezig onder den grond, en tegenover een reconstructie van 't nieuw steenen graf des Meeren, verrijst reeds de Calvarieberg. Door heel de hei, die er voortaan met verzen uit de psalmen en teksten uit de heilige boeken, van de Joodsche voorvade ren en profeten spreekt, loopt de gedachte aan Christus, de vervulling alter voorspel lingen, als een strakke draad, langs den weg vooral die met zijn veertien lijdenstafereelen de lengte der Jerusalemsche Via Dolorosa meet, langs de monumenten die, als de op gerichte stadspoort, de stemming van het Christusdrama daar ter plaatse nog verhoogen en ook letterlijk relief geven. Niets zal er ontbreken wat het geschreven woord verduidelijken kan en 't begrip van plaatsen en dingen verhelderen, waarom er met een bibliotheek en een periodiek, ook een blnnenshulsche verzameling gedacht is en van den beginne af ook aangelegd: noodzakelijk aanvulsel van een openlucht museum In ons ruw klimaat. De bezoeker, verbaasd door zulk een op zet, met een kalme van zelf sprekendheid door den pastoor hem medegedeeld, vorlt eerst weer grond onder de voeten als hij verneemt, dat de bisschop die de Stichting onder zfln bescherming nam, verrast werd door een koninklijke gift, en de pastoor die er de leiding van heeft, ter zijde wordt ge staan door een schilder, die twaalf jaar in Palestina verbleef en sinds dien niet meer vervreemdde van de Oostersche atmosfeer. En gekoesterd door den hartstocht van deze beide Heiliglandmlnnaars, priester en schilder, Suijs en Gerrits, die er ieder huizen in een Oostersch doorwaalde woning, groeit het werk van dag tot dag, van jaar tot jaar. Bij een levenloos museum blijft het intusschen niet, daar dit museum tevens woning wertfvoor levenden en afgestorvenen zelfs. Want de kerk is bedoeld als parochie kerk voor de bewoners der omgeving, en onder de schaduw van het Calvariekruis rusten reeds tientallen van doodrn, die het als een gunst beschouwd hebben, den eeuwigen slaap te mogen slapen in de schaduw dezer Palestijnsche pijnen. Maar ook bedoelt de pastoor van zijn Stichting, een groot prentenboek, een preekstoel te maken, waar 't levende woord zal klinken ter verduidelijking van het levenlooze beeld. Alleen de opvoering van bijbelstukken wees hij van de hand, daar hQ de Stichting niet vereenzelvigd wilde zien met kijkspel, en hij er ten allen tijde om bemoeid is, het karakter van voornaam heid te bewaren voor zijn .Palestina", dat zich nergens verloochent, en zeker niet 't minst in de gastvrijheid der pastorie. Nieuwe Boeken van deze Week Bfl J. B. Wolters te Groningen is verschenen: A. Ahn en A. Moret, Herhalingszinnen bQ de hoofdzaken van de Fransche spraakkunst (2e druk). A. Ahn en A. Moret, Lijst van woorden en uitdrukkingen ten gebruike bij de Fransche otfe-lngen. C. Brouwer en G. Ras, Eenvoudige Duitsche Spraakkunst voor het 2e en 3e jaar. Oefeningen bij Een voudige Duitsche Spraakkunst voor het 2e jaar. Oefeningen bQ Eenvoudige Duitsche Spraakkunst voor het 3« jaar. C. Brouwer en G. Ras, Elnfache deutsche Sprachlehre für das 2e und 3e Jahr. H J Lflsen, Llbro de traducclones comerciales. Para uso de los que se preparan al rxamen de correspondencia. Con un prologo del dr. Abraham Anthony Fokker. W. Struik en K R. Gallas, Beknopte Fransche Spraakkunst ten dienste van Gymnasia, Hoogere Burger scholen en scholen voor Mulo (4e drulr). W. LJittenbogaard.SammiungderFxamenaufgaben Deutsch-Niederlandisch fü"las Elimentardiplom, aus den Jahren 1893?1914 (3e druk). De H. Land stichting. Fellahwoning iiiiiilliiimiiiiiiii ei Mimnim mini m HUI Minimum intimi De H. Landstichting. Poort van Jerusalem iiiiiiiiiiiiiiiiu mm n i mi i UMI MUI uu n uimi i umi iiiiiiiiiiiiiimn Utrochtscho SchSolschuStonvoer AMSTERDAM, SIHQEL 273 TEL. l NT ERG. 5181 HL DagoUfkscho Motordlonst tu*»chen Amsterdam - treomt - Zeist - De Bilt - Huls ter Heidie Bosoh ou Duin - RIJsonburg - Driebergen - Doorn enx. NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP MotordienstvanTetenbiirg DAGELIJKSCHE MOTORD1ENST UTRECHT LEIDEN DEN HAAG DELFT Vltutenichewig. UtreditschevearZG. FynjékaiiiG. HouttuinuJ A.SORM*NI&v/hA.W.VANDELDEII, Kloedefmakorm Rokln 24-26 - Tel. N. 905 - A'dam Vrachtoutomobfelen Wilt ge de transportkosten In Uw bedrijf tot een minimum reduceeren. koopt dan een 2 tons WHITE Vrachtauto hft meest economische vervoermiddrl n 2 tons WHITE" doet hetzelfde werk als 2 mensihen m t 4 paarden en 2 wagens, hetwelk w\j met bewijzen en attesten kunnen staven. Maakt Uwe berekening. FirmaGebr.NEFKENS, Filiaal Amsterdam 26 fac. Obrechtstraat Tel. Z. 2507 H. STINIS Haarlem - Kruisweg 23 TELEFOON 15O6 EXPORT IN TABAKSARTIKELEN NAAR DE GEALLIEERDE STATEN MANTELS] STELLEN! OOK VERVORMEN EN REPAREEREN I. HUUR Tramlijn l en 2. Uitstappen Halte St. luciënsteeg [tameskleedermaker Bontwerker leerengracht 304/3O6 BTeoecTKr A'dam "TeiT8060~KJ J Piano's, Vleugels en Kunst&pelpiano's door Huur in eigendom verkrijgbaar, mits in drie jaar afbetaald. Brieven No. 1431, Bureau van dit Blad MET EIGEN HANDEN GEMAAKT WERK WORDT ALS GESCHENK ALTIJD ZEER GEWAARDEERD IV] c f HET OOG OP ST, NICOLAAS BESTELT MEN NU REEDS OP ONZE AFD. KUNSTNIJVERHEID EEN BEGONNEN BORDUURWERK, DAT OOK VOLGENS OP TE GE^VEN MATEN EN KLEUREN KAN WORDEN GELEVERD DE BIJENKORF Goedkoope Volkseditie Zoo juist verschoren de 4e druk van GUSTAV FRENSSEN's WFRK HILLIGENLEI In geïllustreerd omslag geboi.den Prijs ff 1.25 'i' Uitgave van VAN HOLKEMA & V J. WARENDORF, Amsterdam J. Het verblijdende feit biqft spreken uit rik werk van dezen schrijver: dat GUSTAV FRENSSEN de goede verteller is, aan welk soort de litteratuur de gronte behoef e heeft. G. v. LISSA in Het Handelsblad. Wat is het toch een heerlijke gave om te kunnen vertellen, ongekunsteld en eenvoudig als Frenssfn. N Rt Crt. VICE.VERSA Levensverzekering Maatschappij H A A RL E M" Wilsonsplein 11 DE VOORDEELIGSTE TARIEVEN