22 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND No. 2436 VAN MARIONETTEN SPROOKJES door SAMUEL FALKLAND EN DE REGEERING EN HET NATIONAAL VERZET Teekening voor de Amsterdammer" door Jordaan VII DE MAN ZONDER TRANEN En 't werd 'n zegetocht, 'n over hoofden van menschen heen-stappen, of-ie door 'n wonder-vangeluk werd gedragen. De miniatuur-modellen der machines, waarmee z'n verdronken kind had gespeeld, terwijl de ouwe grootmoeder den haan met 'r gebarsten stemmetje verschrikte, de ontwerpen, waarvan-ie aan den Dood in krijschende wanhoop had getuigd, dat alleen h ij ze voleindigen kon, dat niemand anders ze gereed kon bouwen, waren volgroeid, geslaagd, in verbluffendste werking. Nog nimmer had eenig sterveling zulke overwin ning behaald 'r was geen tweede plek op de wereld waar 't geweld van wielen en drijfriemen, raderen en walsen zoo uitbundig 't loflied op 't menschelijk intellekt, 't menschelijk vernuft, 't menschelijk scheppingsvermogen zong. De kleine werkplaats, met de gemetselde oven en den bijna kleuterigen, machteloozen stoomketel, 't benepen huisje in z'n kleed van klimop en win gerd, was 'n ontzaggelijke fabriek geworden, 'n zwarte klomp van gebouwen, loodsen, bergplaatsen, bruggen en de wolken in-borende schoorsteenen. Bij dag drong de purpering der zon nauwelijks door de logge rook-gevaarten heen, bij nacht sloegen de barstende vlammen uit de muilen der schoorsteen-kolossen. Tegen de bergglooiing aan lag 't arbeidersdorp, soms fleurig en schuimend van opklaterend rood en wit, soms, als de wind met de roetpluimen vocht, en de gekwelde lucht de smook-aanstuwing niet meer verdroeg, bekniesd en in gore kwakken ver troebeld.. Klonk 't fel-luidend klokje van de fabriek, vin nig van stoot en van nagalm, dan trokken 'rduizenden langs de sintelwegen, mannen, vrouwen, kinderen, zelden met vroolijke gelaten, en dikwijls, midden in de week, zette de grootere kerkklok 'r klaagzangen in, als de wentlende assen,de grom mende walsen, de stampende stoomhamers, de dampuitbrakende ketelhuizen, 'n nieuw offer hadden gegrepen. Dan daalde 'n treurstoet naar 't besmeurde dal, ??strekte moeder aarde 'r handen uit, beklotsten kluiten 'n kist , en terwijl ze bij de groeve knielden en de bloemtuilen verlepten, gilden stoomfluiten in de verte en bewogen in de lucht de karren met kolen, die langs kabels werden vervoerd. 't Was in de buurt der machine-loodsen'n geweld van moker-slagen, 'n gedaver van ingedreven bouten, 'n gekreun van ijzeren staven, die werden doorzaagd en beklonken, gewenteld en geknauwd, dat enkel de zwarte raven, hoog boven de roetgulpingen uit, voorbij durfden scheren. De andere vogels, in de stilte geboren, door de stilte begrepen, aan de stilte de geheimen van hun kwinkeleerende zielen toe-vertrouwend, waren naar 't dal gevlucht, en als ze in speelschheid ge vangen, in omtraliede kooien werden gesloten, en de kinderen in 't arbeidersdorp op stoeien klommen om naar ze te kijken, staken ze de kopjes met de kleine oogen in de veeren, en stierven, omdat ze de walmen van 't smeltende koper, den stank der wit-gloeiende vuren niet konden verdragen. Boven, in 'n kamer van ijzer en glas, met 't uitzicht op de gekoepelde daken der fabriek, de poort met 'r traliewerk en 't altijd in nevel schui lend dal, werkte de man. Tot diep in den nacht was de ruimte, waarin-ie dacht en ontwierp en waarin z'n schaduw de ruiten bedreigde, verlicht. Als-ie 'n knop bedrukte, kwam 'r iemand in gebogen houding bij 'm binnen, of 'r kwam 'n ander, maar wie 't ook was: ze keken met schuwheid naar 'm op, haastten zich naar den arbeid terug, en als-ie de reuze-hallen doorstapte, de looppaden tusschen de hijgende machines langs, de vonken-spuwende hamers en 't getemde staal dat in mallen gekneed werd, voorbij, kromden de lichamen der arbeiders noester bij de draai banken en spiralende riemen. Hij was 'n koning, die alles zag, niets zei. Spreken deed-ie alleen in de kamer, waar de druk op 'n knop 'n mensch-in-angst bij 't verwijt van z'n stem bracht. Hij had 'n bleeken kop met 'n zwarten baard gekregen. Z'n wenkbrauwen en wimpers waren zoo zwaar, dat ze dikwijls meenden dat-ie keek, als-ie de oogen gesloten hield. Zoo zat-ie ook in de kerk, die-ie van ijzer en steen had laten bouwen, onbe wegelijk, of-ie van den ingespannen arbeid der weeksche dagen uitrustte. Maar ook dan, niet los van 't zinnen en speuren, 't overleggen, 't plannen bebroeden, dacht-ie over den dag van morgen en overmorgen. Zoo kenden ze 'm, ernstig, nooit lachend, in geen andere dingen dan in de wonderen, die-ie zelf schiep, belangstellend. Hij woonde 'als 'n kluizenaar in 'n blank huis .fe» «r* KOOR VAN MINISTERS: Ons hartje gaat van rikketikketik Wat zal er nou gebeuren, Onder deze para-para-paraplu.... ?" (Oud straatdeuntje) bij de beek. Dat had-ie laten bouwen, in 'n wijdomrasterden tuin, waar beuken en eiken 't zonne licht weerden. Meestal was-ie ook daar laat aan 't werk, teekende, cijferde, en alleen in den vroegmorgen kon-ie staan droomen, als-ie van uit z'n slaapkamer de lelie-bladeren in de beek zag, en 't weer in 't water terug-plonzen van 'n forel, zacht jes-uitkabblende kringen trok. Maar bij 't luiden der fabrieksschol, soms vroe ger, om van uit de glazen erkerkamer zelf te zien of de poort op tijd werd gesloten, reed-ie van 't bui tenhuis d-en wegnaarde rook-bulkende schoorsteenpijpen. Eens had-ie 'n bedelaar, blindgeboren, die 't gedraaf van de paarden te laat hoorde, overreden, 'm naar 't ziekenhuis van de fabriek gebracht, en 'n fooi gegeven. 't Was niet mijn schuld," zei-ie, toen-ie 't goudstu-k in de trillend-verkleumende hand lei. Ik wensen jou mijn oogen toe," kreunde de blinde, 't geldstuk van zich werpend, en de tra nen kermden over z'n verweerd gelaat, toen de fabrieksdokter 'm verbond. De man lei de zweep over de ruggen der paarden, keek niet om, vroeg zelfs niets meer. Eens was 'r in de (iieterij 'n groot ongeluk gebeurd. 'n Draaibare oven stortte 'r kolkenden inhoud als 'n razende lawine over lichamen. 'r Klonk 'n zoo wild gejammer, dat zelfs hij 'tin de glazen kamer hoorde, en de verstikkendgrauwe dampen langs de kokers van 't dak, naar z'n vensters sloegen. Toen-ie 'r heen ging was de brand al gebluscht, lei 'r 'n klomp gestolten staal, als 'n polyp met paars-blauwe vangarmen, over 'n aantal verkoolde, niet te verlossen, kadavers. Dadelijk zag hij waar de fout was begaan, en nog vóór de weduwen zich voor 't hek, bij den por tier, verdrongen, had hij den opzichter ontslagen. 't Was 'n bonk van 'n kerel, zelf gewond, die om 't onheil stond te grienen, en later in de kamer boven eerst op z'n knieëen kroop, toen als 'n be zetene raasde de poort werd niet meer voor 'm geopend de man met den zwarten baard en het bleeke gezicht werd zelf z'n aanklager. Twaalf werden 'r dien dag in n graf gelegd, omdat 'r geen gelaten meer te herkennen waren. De vrouwen weeklaagden zoo, toen de pastoor en de dominee bij 't gat in de aarde spraken, dat 'r geen oog droog bleef. Hij, vreemd-onbewogen, keerde terug naar de kamer van glas, bedrukte 'n knop, liet aan elke weduwe, elke wees, geld uitkeeren en werkte nog later dan anders, Over 'm, onhoorbaar binnen-gekomen, met 'n zeis zoo glanzend, of ze pas was gesmeed, en de parelmoeren vlammen 'r nog belekten, stond de Dood in 't bevend-glazuren maanlicht. ,,'t Was 'n goede dag," klonk 't uit de grijnzende kaken met de molmen tanden: 't was 'n h lgoede dag, maar we kunnen nog meer, als je je woord houdt...." Dood", sprak de man, en z'n bleek gelaat leek in 't geschaduw van z'n baard heen te krimpen: m'n oogen gloeiden zoo bij dat graf, dat 'k de zon niet verdroeg.... 'r Schreide 'n kereltje op den arm van z'n moeder, 'n kereltje z.oo tenger en blond als. ..." We zullen 'r mér zien," zei de Dood: dat gaat alles voorbij. ... 't Was 'n hél-goede dag. ." Toen kwam de staking. (Wordt ren<ul«(i)