f«o. 2583 DE GROENE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 17 KRONIEK VAN DEN DANS 'DOOR J. W. F. WERUMEUS BUNING . XXXV. Variaties over een beweging DRIE dansavonden uit de laatste weken gaven ons drie voorbeelden "van wat geen dans, ongeveer dans en ?waarachtig dans was, zoo kenmerkend, >dat geen rechtgeaard kroniekschrijver «en beter Sinterklaaspresent van de muze kan verlangen. Toevallig immers zag men bij Anita Berber, bij Clotilde Sakharoff en bij Argentina nzelfde of zeer verwante fceweging zoo verschillend gehanteerd, ?dat ze nauwelijks zal zijn opgevallen als gelijksoortig: die eenvoudige beweging ?namelijk waarbij de knie geheven, het t>een naar voren gestrekt en daarna zijdelings geopend en ontwikkeld wordt, itot het achterwaarts gestrekt is; be kende balletoefening uit het a.b.c. van <len dans, die goed uitgevoerd, een der «delste, helderste open figuren is. Anita Berber, wie men vroegere ballet scholing en acrobatische training aanziet, in een thans op ergerlijke wijze ver waarloosde techniek, opent met die figuur haar wals van Brahms, in den langen grijzen dansrok en plotseling zweeft, in haar troebele sfeer, iets van het wonder der beweging. Een halve seconde, dan ziet men dat zij op haar anderen voet staat te zwikken en te wie belen; een seconde,danheef tmen algezien ?dat er op die groote figuur niets volgt, ?dat het een los toeval is, een lelie op den mesthoop. Clotilde Sakharoff benut de figuur, ?met een paar sierlijke bewegingen ter inleiding, een paar andere tot naspel. BEGIN DER BüDOELDE BEWEGING Het is tenminste een fragmentje, al voert het tot niets voortgaands. Maar Argentina in haar Bolero neemt die beweging en neemt ze op in een dans-strofe, zoo zuiver stroomend, dat ze ieder nog voor oogen staat: dat groote figuur, eerst links, dan rechts, midden in den achtergrond, waarbij, als het been zijwaarts ontwikkeld is, een rond jambe", een kleine cirkel, de breede open beweging van het been nog even vertraagt en verrijkt, en ze .dan weg laat vloeien en glijden, als gleed het water fonkelend van een zwanenhals. Men kijkt, inderdaad, naast haar voetspits op den grond, waar die be weging gebleven is, als ware ze een gevallen juweel, een kring in het water, dien men zou moeten zien glinsteren. Maar reeds glanst het aan de andere zijde, hoog, lager, en vloeit weer weg, en reeds volgt een andere figuur, volkomen ge schakeerd met deze, 'edel, helder, vitaal... VOORTZETTING DER BEWEGING Enhetisalles,Anita Berber, Clotilde Sak haroff en Argentina, dezelfde eeuwenoude open dansfiguur, de zelfde open klinker, waarmede duizend dansers, duizend dich ters sinds het begin der wereld goed en slecht werk hebben hebben gedaan. Alweer: tant de choses dans un ménuet!" Want hier blijkt weer dat het niet de bijzondere" beweging is die den dans maakt ? o, experimenten maar de wijze waarop een beweging zuiver tot dans gemaakt wordt. Het is een figuur zonder bepaalde directe beteekenis, het stelt niets voor, het krijgt zijn beteekenis eerst door zijn plaats in den dansbouw, door zijn span ning, zijn rhythmeering. Bij de eerste danseres zinloos, bij de tweede met talent, bij de laatste plotseling een wonder. Een bekende anologie uit de poëzie licht een en ander nader toe. Keats schreef eerst: ,,A (hing of beauty is a constant joy.' Toen keek de muze over zijn schouder, en hij veranderde: ,.A thing of beauty is a joy for ever.'' Gelijke prosodie, gelijke beteekenis: het wonder ligt in de kleine andere rimpeling van klank, plaatsing en rhythme, eene indeloos wegvloeien aan het einde Was het niet Cézanne, die een hinder lijk theoreticus afscheepte met de de finitie van een teekening: de goede lijn op de goede plaats? Deze Bolero heeft ons meer geleerd. Ze is, zooals Argentina ze danst, zuiver ballet. Hoe verwerpelijk scheen ons allen het ballet, tien jaargeleden. Hoe verrukkelijk is het hier! Ongetwijfeld, er is andere dans moge lijk. Nog steeds fluisteren eenige ver stokte artistiekelingen dat dit dansen geen ziel" bezit, dat het van een lager" genre is. Zeer zeker staat een dans als van Raden Mas Jodjana, als genre, hooger: haar sfeer van religie en ritueel wordt niet on derschat. Maar het wanbegrip ligt hierin, dat men de bezieling thans zoo vaak alleen wil privilegeeren voor die kunst, die in haar onderwerp zichtbaar de ziel" dient, in een offerdans, een goden figuur, of wat dan ook. Een volksdans, een Bolero" van Argentina kan even zeer bezield zijn, ge stuwd door de heldere vreugde van den dans, bewegend in die sfeer, waarin het vervoerde lichaam louter instrument is. Gaf Beate Angelico zijn dansende enge len niet een simpel volksdanspasje en een verrukt kindergezicht? Ik geloof dat hij wijzer was dan velen die bij de dans kunst geen drie woorden kunnen spreken zonder het woord ziel" en hoogere sfeer" op den tong te nemen. Ik geloof, dat als levenskracht en harts tocht zoo helder gedanst worden, Angelico's engelen er een plaatsje voor in het paradijs zouden inruimen en dat Petrus den anderen al te verstokten zielsenthou siasten misschien wel de poort voor den neus zou dichtslaan.... Want in ieder geval gaat ons, in den dans als kunst, de ziel slechts in zoo verre aan als ze, in het wonder der kunst, weer vleesch en bloed werd, de beweging stuwt en verheldert, spreekt, zichtbaar wordt. Om met Heine te spreken: die Seele kannst du behalten; habe selber Seele een ander figuur uit dezen dans. In deze Bolero danst Argentina een paar entrechats: zeer historische entrechats. In de Bolero heeten ze cuarta en nu harrewarren de dansgeleerden sinds Camargo of deze beroemde ballerina de entrechat uitvond, dan wel of zij ze stal van de Bolero, of de Bolero van haar. De kip en het ei van den dans Maar, wat er dan eerder geweest moge zijn, de entrechat heeft, met de pirouette, het zwaarst de vervloekingen te dragen gehad van alle anti-ballet-schrijvers. Dwaze, virtuose, overbodige achttiend' eeuwsche versieringen.... Bij de mu zen ! en men weet niet eens of zij van den spontanen volksdans kwamen of niet, en er is een stevig vermoeden dat Sofocles, en wellicht Noach, deze overbodigheden al reeds gezien heeft. Hoe vaak is de tirelantijn al niet gestreng ter dood veroordeeld en van de armen begraven, om ergens spring levend weer op te krullen en zijn over bodig leven voort te zetten. En hoe fonkelend springt hier de entrechat met haar kleine figuur niet van deze kleine voeten af, tusschen alle breeder en edeler bewegen ! De drommel mag het weten, maar ik geloof dat zij juist zoo geestig en snel en glinsterend gebleven is, omdat geen kniesoor ooit te maken wilde hebben met dit dansende dwaallichtje, en dat het er zelf weinig om malen zal of men het La Camargo als moeder f i donc of een Spaansch dansmeester tot vader gaf. Want het is in ieder geval geboren uit twee lichte bezielde voeten en dat is geen kwade kans op een af komst van voor den zondvloed en op een vroolijke onsterfelijkheid En kijk! als wij onze dansprenten boeken doorbladeren, daar is het al, met een Etruskisch danseresje als bet overgrootmoeder, o historieschrijvers, die meenen dat er in den dans, als in de liefde, nog nieuwe figuren uitgevonden worden ! Variaties.... genug.' Een snufje historie, tenslotte over DE ENTRECHAT OP EEN ETRUSKISCHE POTSCHERF AANPLAKBILJETTEN DOOR JAN D. VOSKUIL Een drietal affiches van F. van Bemmel De N.V. Reclame Bedrijf Aneta*' zond ons uit Weltevreden eenige reclamebiljetten ter recensie, welke ontworpen zijn door F. van Bemmel. K-In de platen voor de jaarbeurs te Bandoeng en de Pasar Gambir te Batavia, moet men het toepassen van groote vormen en sprekende kleuren en het streven naar monumentaliteit waardeeren. Doch dat durf" allén niet voldoende is om een goed stuk werk te leveren, ondervindt men aan het jaarbeurs biljet. Hier overstemt de helgele achtergrond te sterk de bescheiden grijs getinte weergave van het jaarbeursgebouw, die bovendien zelf nog te veel de droogheid heeft van een dorre bouwkundige pers pectief. Ook vertoont de benedenhelft van de plaat weinig overeenkomst met de bovenste, zoodat zij als 't ware in tweeën gezaagd lijkt. Het beste gedeelte Antieke Kant gevraagd, TER VERKOOP. Brieven letter K-, Bureau van dit blad. wordt nog gevormd door het woord jaarbeurs", terwijl de letters van het onderschrift duidelijk en forsch zijn neergezet. Beter geslaagd is het affiche voor de Pasar Gambir! In de paarse tint van den hemel, waartegen de silhouetten der tempels plechtig afsteken, leeft de geheimzinnige sfeer van den oosterschen nacht terwijl de witte strepen, die de lucht doorsnijden als felle zoeklichten, herinneren aan de westersche techniek, waar deze pasar veel propaganda voor maakt. De tegen een diep oranje fond in zwarte schaduwbeelden gehouden figuren ter linker- en ter rechterzijde, die de arbeidende inlandsche bevolking voorstellen, zijn echter te naturalistisch gebleven, waardoor zij zich niet bij het decoratieve karakter aansluiten. Evenals in het eerste biljet ontbreekt ook hier de eenheid, die de kern van het gegeven in n krachtige compositie samenvat. Van een fijnere conceptie is het affiche voor de Pasar Malam te Cheribon, waaraan men het be schaafde karakter van de litho herkent. Voorstelling, letters en ornament harmonieeren veel beter met elkander, alleen houdt het witte onderschrift weinig verband met het overige gedeelte van het biljet. Ook is de gestalte van den inlandschen bediende nog te natuurgetrouw weergegeven voor een decoratieve plaat. Simpeler en pittiger lijn zou figuur en ver siering ongetwijfeld ten goede zijn gekomen. Bij het ontwerpen van affiches kan men zich niet genoeg bepalen tot de kenmerkende eigenschappen van de opdracht en wanneer van Bemmel dan ook zijn onderwerp zuiverder en soepeler zal weten te behan delen, mag men in de toekomst nog menig belangrijk werkstuk van hem verwachten ! Ten slotte rest nog de opmerking dat, al zijn de ontwerpers aansprakelijk voor de artisticiteit van hun werk, de opdrachtgevers de taak van de kunste naren dienen te verlichten, door hen zooveel mogelijk vrij te laten, want eerst dan kunnen zij aan hun schoonen arbeid de beste krachten geven. De hierboven besproken biljetten werden bij G. Kolft en Co. te Batavia en in Weltevreden uit gevoerd. HUIS IIAAKD HEERENGRACHT OO AMSTERDAM pEUBE MEUBELEN TAPUTEtt GORD'JMEM D'JMEM l