12 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN i DECEMBER 1928 No. 2687 Nieuwe Fransche boeken door J. Tielrooy Dramatische kroniek door Top Naeff Franco!* Mauriae Destins. roman, l'arijs, (Jrusscl, lf'2S, 12 ir. ! ). Opnieuw hooft Mauriac zijn janrli.jkschoti roman geleverd. Weer is deze wolovordacht, ja handig; weer is hij gaaf. ja glad; wo:'i' is de roman van Mauriac zeer treffend, ja op onfeilbaar treffen berekend. Nogmaals is het jongste voortbrengsel van Mauriac's verbeeldingskracht een gebeurtenis in de litteratuur - en wordt (ovens in de treinen gelezen. DextitiK is een zeer goed wei k. niet enkel merkwaardig en karakteristiek voor zijn tijd. maar ook waardig om gelezen te worden door wie schoonheid van hoog allooi y.oekt. Toeh hoop ik dat. bij het doorzien van hetgeen hier volgt, aan mijn dubbele opmerking gedaeht zul worden: dat Mauriac's aanmaak van boeken zeer regelmatig. en dat zijn kunst zeer. . . . kunstvaardig is; zooals men geen muziek leest zonder /.ieh den sleutel te herinneren. Lotsbestemmingen.... Die van (ioriiae, den ?ouden, radicaal -gezinden heereboer m het /uiden. Van den pedanten en smakeloozon belasting inspecteur Augustin Lagave. Van I'aule. het hedondaagsche meisje, liefhebbende vrouw als 't kan. gargonne als de omstandigheden ertoe leiden. Van de voorname of gefortuneerde ongelukkiger! die. om het vluchten hunner jeugd te vergeten, zich met negerdans en roddelen bedwelmen en, mannen izoowel als vrouwen, collectief liet hof maken aan een mooien jongen man. Van dien jongen man zelf. Bob Jjagave, die zich aan oudere vrouwen verhuurt, die n werkelijke liefde kent, maar zich deze ziet ontgaan, uit baloorigheid zijn luie leven hervat en op een dollen auto-tocht zich. dronken waarschijnlijk, te pletter rijdt. Van Pierre (iornac, .aankomend missionaris, oprecht geloofsgetuige. maar onuitstaanbaren albedil. die de mensehen ...anders wil hebben dan ze. zijn''. Lotsbestemming, bovenal, van. Elisabeth (iornac, de 48-jarige weduwe. Nooit heeft ze liefde gekend. Xooit leefde zo voor iets anders dan voor haar kinderen en do wijiibouwerij van haar schoonvader, die de hare zal worden. Nooit is haar vroomheid iets anders geweest dan praktijk en conventie. Nooit heeft ze geleefd. ? ? ? Kn haar jeugd is voorbij. .Kn Bob is onweerstaanbaar. Hol) is in haar nabijheid. Natuurlijk, ze kan hem niet trouwen, maar ze kan <;alas It. «iarseiity. !,<? iniroir <|iii fait riri-. «Ie Marrol F.spiau J VIST zat ik te overdenken, of langzamerhand niet het oogenblik gekomen is om ons ai' te vragen: wat moeten we hier eigenlijk met al die ambulante gezelschappen uit den vreemde zoo van. het gehalte dat 's zomers de badplaats: n tot amusement dient die in het winterseizoen onze sohaarsche goede schouwburgen en ons publiek in beslag nemen om dezelfde stukken te vertoonen als o?!ze gezel.sehappen. alleeiieenige graden slacht er? Is het billijk onze tooiieelspelers die wel terzijde wilden treden om voor ..das .Burgtheater.'' ..dus Moskauer-Kimstleiihoater." een Bassormann. een Mo'ssi plaats te maken deze nuttelooze concur rentie aan te doen l' J I ebben we zeil' geen middi Imatige gezelschappen en dilettanten, die graag tooiieolspelen. genoegd Allieert een ...\lliaiieel-'rancaise niet een beetje te veel en met soms te weinig oordeel des oiiderscheids. . . . ':" J)e aanblik v.'i:> ,.Lo mii'oir i(iii fait rire," eerste bedrijf, stoorde mij in (.leze overpeinzing en was ditmaal treffend genoeg om de somberste gedach ten af te leiden. Kon complete behandelkamer van de.i tandarts, realisme tot het gmwelijk uiterste, de folterstoel vlak in het front, de tangen, de boren, de kwispedoor van kunstig glas. ..hui veringwekkend ! (icon niensch in de volle zaal, die niet dankbaar opademde: ,,goddank, dat ik het aanstonds niet zal zijn, die aan de beurt kom !'' . . . .011 de innigste gemeerisehapzin brak uit daarvoor dient dan toch ook do kunst toen het eerste slachtoffer op den stool do lucht in werd getrapt, achterover gekipt, en voor ons allen ..au !" riep vóór er nog iets gebeurde. Ken. trots deze pijnlijke omstandigheden, ver makelijk bedrijf, dank zij het overhaalt speeltempo van onzen tijd boven de verdenking gehou den, dat het au fond toch niet veel meer dan een klucht met kwasi ernstige bedoelingen mocht heeten. Het succes van Jules 1'oma.in's ..Dr. Knook" steeg den Kraiischen stiikkenmakers met geest wie heeft er geen. geest in dal gelukkig land naar het hoofd. De tandarts riantier i> diens broeder: hij behoort mede (o( de la.afston vo.n. het uitstervend ras der brave geneesheeivn. die wanneer een elega.tüe patiënt niets mankeert , het ook eerlijk zeggen, al moesten zij erom veihoiigeren. Terwille van zijn aangeboden vrouw een ..Luderolion" noemt de Diiitsclier zoo'n danu - houdt hij dapper vol, tot de deurwaarder beslag legt o]) den inventaris van tangen en boren. Wan neer hij dan meteen vernoemt, dat zij hom in den steek laat om een man te volgen, een ..artiest" (l'hommo serpent) met minder geweten, meer fantasie, oorspronkelijkheid en slag om geld te verdienen, dan hij. schiet hij zich dood. Niet ..mors", hij herleeft terstond, doch als een her boren mensch. Kon patiënte, die juist op dit be slissend oo.genbiik. stampvoetend van do kiespijn aan de bel trekt, opent dozen nieuwen menseh ha,", r teodere armen. 1 1 ij killipt uit zijn oude huid. neemt een anderen nivim iM'jü. om samen mot haar thans het ge'nk te beproeven in de wereld, die bedrogen wil zijn. In ! I zi.'H we hem a, Is prestidigiti'.teur in do tand heelki.nde. bezitter va, n een mondaine kliniek. vaar do patiënt on al liet diveil issoinenl vinden. w;>i!.rni"da onze Wereld he'.i verwend hoof!, liet . Dil alles is bedoeld als persiflage op den zwendel en het snobbisnie do/er wereld, doorschoten mol wrange en sceptische zinnetjes. die echter in dit stuk geen bodem vi,.den. lle! is duidelijk. da,< deze i ijd vorsohijn«el< n de koude kleereii va.n den auteur niet geraakt hebben en de gohoele clownerie zit te slap in elkaar om op oen groot woord als ..satyre". waarop de stof alle hoop bood. aan' praak te maken. Aan het liefdesgeschiedonisjo spendeert liet programma nog oen motto van don schrijver zelf: ..11 est. deux. catogories de femmes: celles qui : er vent et collo que lo coenr absorbe" . . .Maar daar moeten wo het dan ook mee doen, van eetiigo uitbeelding is geen sprake. Elke sprankel poëzie ontbreekt bij dit rauw gepraat', en de geest is ten slot te te banaal om het stukje te dragen. Le\ ensversehijnsolen. philosophie over liet. Leven. dat alles maakt nog geen tooneelst uk. ('oethe's ..(?reifl nar hinein. . . . " is voor onzen dr;un;>(ischon tijd wel een onbewaakt voord geweest ! Do voortreffelijke acteur, l fa/ 1 y Baur gaf zich HUM do rol \an den tandarts. Hot was prachtig don avond waard zooals hij de xwa.ro. zwakke rol met zijn eigen, mensehelijke gevoeligheid steun de 011 vulde, den t nssohontoon vond om deze ..onwaarschijnlijkheid" althans mogelijk te maken. een warnet van slibt iele schakeeringen meester bleef. Aan de heide vrouwen ontbrak het eeiie noodige: eharino. Kra,Moe Kllys (de eerste vrouw! bleek een bekwame r.etrio". maar de gro\ o earica.t uur. die zij knap volhield, deed veel te schril tegen, hot gematigd grotesk spel van llarry Baur. De ro! van de (Woede vrouw t l José(ó'a.iiei is (e mislukt om a.ii n de a.eti'iee eisehen te mogen stellen. De kloine mannent'i tlleti werden eariea.t nriia.l-nal uralistiseh gespeeld, (lood spel. ma.a.r van hier.... terug lot .lustns van Ma.nrik. il n'y a qu'nn pas. 1) Vijl. mijn reeent nrUJii'l over HIin<i'i<ic in dit blad, nummer vun Ziitcrduij 17 X^veittbcr. ook niet nalaten hi-ni l'et' te hebbon. Bob is ha,ar laatste kans om te leven; maar Bob sterft. liet lot van Klisabeth is doerniswaardig on Wordt voortreffelijk gegeven: hot tooneel van h;;a,r Wanlioo]) bij de lijkkist van Bob behoort tot de roereiidste. die Mauriac nog schiep. KIL er is /.oovoel IJUH'i' uitmuntends in dit boek ! Als J'aule eindelijk de trieste waarheid omtrent Bob zal vernomen, is hot of ons eigen leven een keer gaat nemen. Als -Bob in dronkenschap Klisabeth aanrandt. begrijpen wij al het tegenstrijdige wat in. haar omgaat. Den kaakslag dien de devote Pierre van. Bob krijgt! hadden we met liefde hom zelf willen geven . Overal is spanning aanwezig, overal is de aan duiding van gevoelens, toestanden, karakters. sprekend,maar beknopt : sprekend, moest ik zeggen. juist door die beknoptheid, want nu onze fantazie aan zichzelf wordt overgelaten, maakt zij dat alles mooi en belangwekkend; wat zon 't vaal zijn. Wellicht, als het ons compleet word beschreven ! Kn overal, op alle bladzijden, lot in alle draden en cellen van de taal. is het levensgevoel van Mauriiic zelf. dat. zoo waard is gekend te worden: overal is .... de lyriek van dezen epicus. /e zegt ons. deze lyriek, dat de hartstochten onweerstaanbaar zijn. dat leven zonder zinnelijkheid geen leven is. dat het leven voorbijgaat en ons maant, ons te haasten. dat genot vaak hetzelfde is a.ls ..ondeugd". 11 el Zegt ons. dit tenslotte lyrische boek. dat de wereld wél Verleidelijk is. ... 't Is niet bepaald een t raetaatje. dit hoek van een geloovig Katholiek! Kil toch: het is van christelijke strekking. Want discreet, en daardoor misschien lo doeltreffender. wordt aa.ngegevon dat al deze lotsbestemmingen, it.l deze levens een pijnlijk tekort Vertoonen. Discreet wordt, zonder woorden bijna,, de deernis aangeduid die de schrijver niet ons allen, en zeker ook mot zichzelf voelt, omdat wij n.:in de betrek kelijkheid ten prooi zijn. zoolang wij loven. Discreet : op de wijze van eeli toespeling, als hot ware. Kr zijn violisten aan wier spel de boeken van Mauriae (eikons Weer doen denken. Ze geven sterke en volle tonen, ze dringen onweerstaanbaar op u in- - on plotseling is het. of het bijna-vol komen zwijgen hunner muziek op iets onzegbaars zinspeelt .... Bij de grootoii is die zinspeling overtuigend en ontroerend: bij Mauriac is zo '( nieeslal ook. .Meestal: niet steeds. O. mocht hij in staat zijn. den virtuoos dien hij nog1 altijd in zich heeft, ten (?enenmale uit te roeien ! ONTVANGEN: Rene Lalou, Histinre Je Ui ttéiatun' /raniaisc , <->n!<'inpi>rtiitit' f i ^7" a ti'ts jniirs), nieuwe uitgaaf herzien en hijgewerk tot H)28, (Parijs, eres, IS frs.). Voor hen die de hoogste waarden der l-"ranscbe letteren van onzen tijd willen kennen, zoowel als voor hen die eenvoudig goede leetuur zoeken, is er nog steeds geen beter repertorium dan dit werk van bijna Si'<) bladz. dat men voor ongeveer 2 gld. in huis kan hebben. VERPAKTE BRIJEN ilen als in ouden tijd