DE GROENE AMSTERDAMMER VAN i DECEMBER 1928 No. 2687 Wetenschappelijke Varia Een dreigende katastrofe H. RAHR MUZIEKHANDEL Violen © Snaren Achter St. Pieter 4 Utrecht © TeL "H3 PIANO'S AMSTERDAM EXIT door Dr. P. van Olst EEN" gezond mensch denkt niet aan zijn >dood, tenzij zijn omgeving er hem toe dwingt. Zoo kan een, natuurlijk leege maar toch zeer haastige vrachtauto ons over glib berige rs.ils met najaars bladeren naar het trottoir ?dringen, waar een goot ons dreigt met glippen, en ons ?zóó treffend a vision of sudden death geven dat Edgard Allen Poe er jaloersch van worden zou. Maar de vrachtauto is wat mij betreft nog over troefd door het volgende verhaal, dat ik juist las. Het speelt in Siberië, eenige honderden kilome ters ten noorden van den Siberischen spoorweg, waai' deze te Irkoetsk bij het Baikalmeer aankomt. Op een lenteochtend, 30 Juni 1908, /.at een boer op het station Vanovara en keek omstreeks H uur toevallig naar het noorden, toen in het' noord westen een soort vuur verscheen, zoo heet dut hij liet niet uit kon houden. Dit vuur was (.-enige kilo meters groot, naar zijn schatting, maar duurde slechts zeer kort. niet langer dan een oogwenk. Toen werd het donker en er volgde een ontploffing, die den boer een paar meter voortwierp, ouder een .spektakel alsof alle huizen weggevaagd werden. Samenvatting van. alles hetgeen meer oogge tuigen vertelden leerde dat ergens in het oerboseh tusschen de rivieren de Jenissei en de Lena. (lezers, die even slecht de Siberische aardrijkskunde kennen als ik, verwijs ik naar het kaartje bij dit artikel) een buitengewoon lichtgevend, gloeiend voorwerp uit den hemel was neergeslagen. Bij het neerkomen op den grond sloeg een geweldige vlam omhoog. aan den hemel verscheen een donkere wolk en een lawaai, waarmee noch de donder noch de muzi kale illustratie van ,,de Groote Parade" door Max Tak ook maar in de verste verte te vergelijken was, werd honderden kilometers in het rond gehoord. De luchtdruk bij de ontploffing stuwde de rivieren op en wierp nog ver van het centrum monschen en paarden tegen de vlakte. De bodem werd zoo geschud dat te Irkoetsk op het natuurkundig observatorium een aardbeving werd opgeteekend, wat den leider in staat stelde het centrum van het onheil ongeveer te localiseeren op de plek, die op hot kaartje is aangegeven bij den bovenloop van de rivier de Tunguska Hoewel de streek zeer spaar zaam bevolkt is, kreeg men toch berichten van Kaartje van het gebied, waar de meteoorzwerm Siberiëtrof (uit Kosmos) inmmnuttmiinunminiuintUKiiiiiituiiimi DE KEUZE UWEB MEUBELEN 15 NIET VOLLEDIG, ZOO U ONZE TOONKAMERS NIET HEBT GEZIEN II il A. ^?MEUBEL = FABRIEK MESKER IWDEN MAAG tlHHIIIIIMIIIIIIlll>llll!!i:l!lli!!HII ] l'l Illlllll lllll'IIU' l'l I M IlilüU) ongehoorde stormschade in de bosschen. die door een orkaan alle geveld waren. van diepe gaten in de aarde geslagen, van om gekomen rendieren, ver nielde eii verbrande neder zettingen der Tunguseii. Alles was verbrand of ge smolten. Kr was geen twijfel aan of een omvangrijk.- mete oorsteen was neergeslagen in dit deel van Siberië. Keeds dadelijk in l'.IOSdeed men pogingen om dezen meteoor op te sporen. ma.ar de zaak raakte in het ver geet boek, vooral toen de oorlogsjaren kwamen. Pas in 1!)21 wei'd een. expeditie uitgerust onder leiding van Kulïk. Deze expeditie kon echter niet doordringen tot het gebied der kata.st rofe zelf. daar de noodige hulpmiddelen ont bra,ken om dool' dit onherbergzame gebied heentetrekken. Pas in i'.)27 werd een beter uitgeruste expeditie uitgezonden dool- .1" li'nssische Academie van Wetenschappen, l'it Vanovara werd drie keei-een poging gedaan om het gebied te bereiken waarde meteoor gevallen was. Den eersten keer mislukte de poging dooi'den geweldigen sneeiiwva.l. Den tweeden keer nam men in plaats van paarden rendieren mee. Kulik bevond zich reeds in de bossehen waar de boonieii allen naar het zuiden geveld lagen, toen hij op '.'>(} kilometer van zijn doel den terugtocht moest beginnen, daar de begeleidende Tnuunsen staakten, de eene omdat hij met alle geweld een geschoten eland na:ir huis wilde vervoeren, die hem vermoedelijk een waardevoller buit leek dan een oneetbare meteoorsteen, de andere uit bijgeloovige angst, die best te begrijpen was daar een van zijn familieleden ternauwernood ontsna.pt was aan het onheil, dat hem 1500 rendieren kostte en zijn heele nederzetting. Do derde tocht ging gedeeltelijk met, vlotten over de nu ijsvrij geworden rivieren, eerst slroomal'. later stroomop, getrokken dooi- een jaagpaard. Ten slotte werd het laatste deel te, voet afgelegd en nu bereikte Kulik het eigenlijk.; gebied waar de meteoor ingeslagen was. Deze, streek lag op een hoogvlakte, door booge bergen omgeven. De bergen, die eerst met dichte bosschen begroeid waren, waren nu kaal, daar de boomen alle tegen den grond waren geslagen, straalsgewijs liggend van het centrum vandaan en allen jn>-( duidelijke brandsporen. Het uitgebrande boschgedeelte was ongeveer '>0 kilometer in mid dellijn, het onlboschte gedeelte meer dan 50 kilo meter in middellijn. liet midden van dit ver woeste gebied is bezaaid niet dozijnen ondiepe trechtervormige gaten, die een middellijn hebben van een paar meter tot vele tientallen meters. De diepte is slechts l tot 5 meter. (>p den bodem dezer kraters zijn thans reeds veenpoelen gevormd. l'it deze feiten kan men wel ongeveer het heele geval reconstrueer.-!!. Vermoedelijk is niet slechts n groot e meteoor neergevallen, doch een heele ~irr'i'in van meteoren, zooa.ls trouwens bij andere gelegenheden ook reeds is geconstateerd. De zwerm bewoog zich vermoedelijk niet een snelheid \an 72 kilometer per seconde ! Want de meteuoi-zwei-m viel 's morgens en dan i,n!inorl zij dus de a-i.rde. inplaals van ha:>!' te aehi er!ia.!e!i. zoo,'N '- na: :*1gebeurt. De gemiddelde Ml.-['leid \M1 lllet e. live aarde met een vaart van 72 K.M. per seconde (een kanonkogel heeft nog geen kilometer snelheid per seconde !). De massa der meteoorzwermbestariddeelen schat Kulik op 130.000 kilogram. Deze zwerm was omgeven door een laag gloeiende gassen va,n ver boven 1000 graden Celsius, gevormd bij het binnendringen van de zwerm in onzen damp kring. Als een straal van gloeiende gassen en brok ken trof de zwerm de aardoppervlakte. De meteoorstoenen sloegen in den grond en vormden de ver melde trechtergaten, en de gloeiende gassen ver brandden alles wat brandbaar was. waardoor de geweldige vlam omhoog schoot, niet donkere rookwolk later, die de boer uit Variovara, reeds beschreef. De geweldige luchtdruk sloeg de om ringende bosschen neer. .Meer gegevens dan hier vermeld zijn kon Kulik niet verzamelen. Kr is dus nog genoeg interessant wetenschappelijk materiaal te vinden, bij verdere, nog beter uitgeruste expe dities. Vooral opnamen van een vliogmaehiiie uit zouden Zeer instructief zijn. Maar waai' komt nu Amsterdam in het spel. en waar de visie van plotselingen dood? Wel. dat is heel simpel. Kr is niet de minste garantie dat dit soort hemelsche verrassingen alleen beschoren is aan bepaalde gebieden der aarde, leder punt van den aardbol kan evengoed als doelwit gekozen worden. Kr is ook niet de minste garantie dat dergelijke metooorzwermen niet verder ouze a,arde. zullen bombiirdeereii. integendeel er zijn aanwijzingen dat het wel meer gebeurt. Denk nu eens dat zulk een zwerm hiel' in Amsterd-un neerslaat. Ik vrees dat er van de 75(1110(1 Amsterdammers niet velen over /ouden zijn. die kunnen getuigen dat de vieze /.uarie plek. die de aarde ontsiert, vol modderk'iileti waar de meteoren insloegen, eens hun sta.d was niet Nachtwacht en (ïenieent eraad. met verkeerseiseheii en protessora.le colleges, niet eenmaal wa,g,'tis en niet st raat collectes. Dat is nog a;ur, ai! St<-l u maai' .... boem ! mors". Kn het is toch henscli niet onmogelijk. Tentoonstellingen Hofstee Deelman. A nis' er'l;1 n L. Schilderijen v;in .!. J. Voskuil. Kunst/aal van Lier. Itokin 12(i. Av.isterdam. Schilderijen en aquarellen door Doi-a ('astell en 'J'eun Timmer. Tot l December. .lae. Xiokerk. Den Haag. Nagelaten teekeningeti door 11. .1. lla,vernian. Tot l December. Frans Buïfi & Zonen. Amsterdam. Breit nertentoonstelling. Tot l December. l Tui/o van Hasselt. Hotterdam, Werken door M. Klont-Drabbe, H. (icrretseii en P. Schnlt/.e. Tot 7 December. .1. il. de Bois. Kruisweg (>S. Haarlem. Schilde rijen en teekeningen door 'Haarlemsche Kunste naars. Tot !) December. De Bron, 's-dra.venl age. l fout sneden en aqua rellen, van Joiis .Minne. Tot 9 December. Tijd. Museum voor Moderne Kunst, 's-Gravenhage. Breitner-tentoonstellhig. Tot 10 December. Stedelijk Museum. Amsterdam. Tentoonstelling ,.de Onafhankelijken" Tot IL December. D. ('. Santee l.ardweer, Amsterdam. .Nieuwe aan\vinst"n en prcn! kunst. Tot 2.'i December. Kunsthandel Ketter. Amsterdam. Werken van L. W. K. Wenck.-ba.eli. Tot !!1 December. Kuiisfzaal Willen i Hrok. Hilversum. Schilde rijen dooi' .1. D. l!os. Tot l Januari. Knnsl/a.el Kleykainp. 's (? ra.veiihage. Schilde rijen door Toon Kelder, Tot l Januari. Ver. ..\ oor ih- Kunst", i'l recht. Schilderijen door ( . \. \ ;i,n der \\iliievii. '\\>\ l Januari. QOCTFPED:.ÏUOESKE ZANDBLAD-SIC AREN 6en10 cfs.