4 DE GROENE AMSTERDAMMER ^AN i TJÈCEMB'ER 1928 Na. 2687 Hermann Sudermann door Top Naeff D K handigen in de kunst hebben een. bitter lot. Het groote publiek, waarvoor zij zich afslooven, kent geen trouw, en de kleine vrijmetselarij der geduldige kunstenaars sluit hen buiten. In den kring, waartoe zij eenmaal, vóór het succes hen in de klauwen greep, droomden te zullen behoorerx, worden zij niet den nek aangezien, als de valsche spelers in het spel. Zij pleegden geweld aan het mysterie, en er is eigenlijk niemand, die hun dit vergeven kan.. . Nog, na zijn dood. op 71-jarigen leeftijd, ge voelen wij ons gegeneerd tegenover He mann Sudermann en zijn omvangrijk oeuvre, en zoeken in de prullemnand vol schimpscheuten zijner tijdgenooten te vergeefs naar een verzoenend woord. Zijn eigen verweer hij schreef o. a. een pamflet Verrohung und Thoaterkritik'' doet ons ge voelen hoe genadeloos men tegenover' dezen tooneelschrijver, met zijn onmiskenbare begaafd heid als zoodanig, zijn naïeveteit tot op zekere hoogte, de stuwende kracht van zijn eerzucht, die bijna tot bezieling werd, is geweest. Wij erkennen daarbij zijn goed recht, als van. den schooljongen op wien zedenpiklvsbben. Doch ten slot-te opent ook deze kreet van zijn hart pathetisch en effectvol geen verschieten. die in de toekomst op eenigerlei revisie van het harde vonnis doen hopen.. . Wie zal zeggen in hoever de tijd, waarin ee i meiisch geboren werd en de omstandigheden. waaronder hij leefde, verant woordelijk zijn voor zijn wezen en wandel ! Suderinann's wieg had al om te beginnen op den. Franschen Boulevard moeten staan, men zou h«m daar zijn. evoluties veel minder kwalijk hebben genomen dan in het. zit h van het conversatiestuk tot het naturalisme ijverig bekeerende Duitschland. Waar bovendien, in de figuur van (ierhart- Hauptmann, het noodlot hem onmiddellijk tegentrad. In 1880 ging diens ..Vor Sonnenaufgaiig". in hetzelfde jaar debuteerde .S;idermann met ..Die Ehre" en bezorgde het Lessingtheat-er een groot succes. Was Ifauptmann de machtigste concurrent en gedurende beider tamelijk lang leven de roode lap voor Sudermann. ook andere jonge; tooncelschrijvers zaten hem in Duitschland en Oostenrijk alreeds bij het begin, van zijn carrière dwar: . Hartleben o. a. Max Halbe kwam met ...Jugetid" uit. Otto Brahm zette in het J.essingtheater zijn beroemden Ibsen-cycl ;s in. Ken enkele waagde zich aan den jongen, lang niet zoo vriendelijk als Sudermann glimlachenden Strindberg. Kn daarna kruiste al gauw Wedekind zijn dramatisch? weg. Het was welbeschouwd begrijpelijk dat hij. ge voelend hoe tegenover deze overmacht zijn eigen romantische aanleg en het salonstuk, dat- hem zoo glad afging, in het gedrang raakten, ook ai.n zijn tooneel een schijn van waarheid en waarachtig heid, van naturalisme, verleende.. . Kn dat deze schijn, de naturalistische etiquetten. die hij erop plakte, en waarmee hij geen weg wist. hem op den duur booze parten heeft gespeeld. Bracht van dien kant het naturalisme Suder mann dus slechts onheil, van een anderen kant heeft hij er de groote voordeden van mee genoten. Want als het ware met de schrijvers van dien belangrijken tijd. was een keur van buitengewoon begaafde, gewetensvolle en toegewijde tooneelkunstenaars opgestaan. Hoeveel groote na-iin-n be hielden hun klank uit die ju-ren. toen Kainz nog leefde, Agn.es Sorma ..Nora." creëerde. KinmaMuel lieieher, Klse Lehman. Hu,lol!' Kit t ner opkwamen. de jonge Heinh'M'dt als tooneelspder d<- aandaehl trok... Te veel om op te noemen. !>.? schrijx ei s HOOFIEN'S ROOMBOTER WORDT SPECIAAL BEREID behoefden waarlijk met geen rol verlegen te zitten ! Kn die groote vertolkers waren ook beschikbaar voor Sudermann's halfslachtig werk. Oscar Sauer speelde zijn ..Stem unter Sternen", en aan hoevele triomfen heeft later Hassermann dezen auteur geholpen ! Het groote publiek kan men op het punt van de stukken alles wijs maken. Op het punt van het spel kan men dit niet. Daarover beslissen de zinnen. Men. wordt gepakt, of niet gepak . en in bet laatst e geval vergaat het werk met manen muis. Sudermann - dit lijkt mij de lot', die hem toe komt heeft, rollen geschreven, wa-ariu liet de spelers gemakkelijk werd gemaakt het publiek op zijn eigen niveau te bevredigen, gu :stige spelgelegenheden. waarin velen voor zichzelf een kans zagen: zelfs Duse achtte zich niet te goed om als ./Magda" (Heimath) triomfen te vieren. Kii deze rollen lieten Sudermann. kende voortreffe lijk het métier - dan altijd nog speelruimte ge noeg om zulke groote spelers, die adelen, wat zij aanraken, in (h; gelegenheid te stellen, hier en daar wat te verdiepen en te verfijnen, de gebreken te camoufleeren. te verheffen. wat zich maar even verheffen liet. In dien tijd. naliet uiterlijkheids-succès der Meiningers. be gon ook de Hcgiehaar innerlijke tooverkrachten te ontplooien en zich machtig te doen gelden. Van dit alles heeft Suderniaim's werk aanvankelijk misschien nog meer dan het stugge eerste werk van Haupt ? mann. ? geducht geprofiteerd. en dat het publiek hem. den productieven toonedsclirijver. voor wien geen onderwerp be zwaren scheen, te hebben, voor wien de Mijbel (...lohaimes") en de politiek even geanimeerd stof leverden, a.l gauw op de handen droeg, is volkomen begrijpelijk. Had de pers hem iets minder fel en hardnekkig bestookt. verscheidene van zijn stukken zouden repertoire gehouden hebben. Ik geloof zelfs, dat voor het ..nieuwe" publiek, dat thans onze schouwburgen vult. Sudermann als iti zijn jongste jaren nog weder ,.de' man zou kunnen worden.. . mits tooiieelspelers van het gehalte der boveiigeiioemden. voor hem instonden ..en wij ..anderen" niet te veel roet in bet eten gooiden. De kwaliteiten van -,la pièce bieii faite" waren bij dezen. Duitschen schrijver als bij de beste Franschei! Voorhanden. Hij verzuimde geen effect om de handeling tot de point,', en van de pointe tot het- pakkend slot op te voeren. Hij mocht de karakters naai' iie omstandigheden vervormen. hij zoi'gde altijd wel dat ze op het moment zelf geloofwaardig schenen en na een aantal valsche noten te hebben aangeslagen, vond hij gewoonlijk te rechtertijd het accoord. waarop men in de zaal zat te wachten. Waarom men eigenlijk Sudermann tot dei zondebok heeft gemaakt voor allen - we kennen er zoo eenigen ! die langs deze wegen de popu lariteit najagen? Schoolde heimelijke oorzaak ten slottetoch ilog in hi't feit .ilat d il-werk in zij n soort zoo goed wa-s... alleen ma.ar zoo duldeloos als soort '? Mij Sudermanu's zevent igst en verjaardag hebben enkelen l'aul Fechtei1 o. a. bloed om Juin hart gekregen en is hem de huldiging ook van de collegae niet onthouden, Kn dit is dan misschien de dag van hoogere tragiek in dit leven geweest, dal men voor het overige, ondanks zijn \ ele onaan genaamheden, niet ..t r.igisch" ka,n noemen, omdat liet de nu eenmaal gevonden heeft. , journalist toen hij i in welstand en in h -\ November j.l. Melialve . land hel i Kuf" e,i ...l houding van het 1 ooneeisl ukken la Werk hi--r u euii - ;: ?? i'ell Z.i-'ll aa i d Ze l en en w , li. bek vas: i ?u is F. i!/ geWl il'detl l sfeiii-e: "il leinicben ; aantal een kl, t Sud ei-man n na l ? i: i a ' n -11 \ a i ^ >' Een werkstuk van De Porceleyne Fles" TOEGEPASTE KUNST door Otto van Tussenbroek Het juliilciiiii vuil I.eoii S.-iil In j ..II, l «?clf.vnc Fles" t<- Helft KI- is een tijd geweest in (Ie historie van Holland dat de nobele kunst van het pottenbakken (het aloude ..geley- en pot hacken") jammerlijk in verva.l geraakte. Oorlogen en het onder vreemd juk verkeeren ga v el l den do< nis lag aan veel schoon s. Slechts een enkele der beroemde Delftsche industrieën had zich met groote moeite welen te handhaven al was het op uiterst bescheiden wijze: een bejaard pottenbakker, doorkneed in de oude t eehn ieken. den echt ve.derlandsehen mut m drau< n d van ('ornclis Tulk. bleef niet goeden moed werk zaam. Hij was als hel w;tre de waardige dragei eener groote traditie en het geluk diende hem want hij vond een jong en geestdriftig ingenieur. .loost Thooft bereid hem te steunen. Hier ligt de grondslag van de bekende Fabriek ..de "I'orceleytie Fles" ('t Hooft en Kab, jiieli ere) te Delft wa:>,r thans de bekende sierkunstenaar l.eon Seiil' sedert vijftig ja,ren Werkzaam is gewee-t in dienst van het seimone. liet wil wat zeggen: een halve eeuw! Kn tien tegeii een da-t de m'i n over wiens werk wij hier gu.:i n reppen van geen rust weten wil.... De Kuu-t houdt jong en dat is ma:ir goed ook, want m--t al ha-ar heerlijkheid brengt /ij ook veel strijd.... Senf was en bleef de bekwame sierder. Hij gal zich daaraan geheel en al. Hij behoort tot liegroep (waaruit bijv. ook Ie ('omte stamde) der geboren decorateurs, niet tot die der eigenlijke potten bakkers, wier levenstaak liet is materie en vorm te beheersehen. Xoo kon hij dus. op dooi' anderen gelieven mo dellen of wel op oude en uit heemscbe ceramiek geïnspireerde schalen, potten, vazen en pullen naa-r hartelust zijn nimmer aarzelend tooiend talent ten volle uit leven en hij deed dit steeds niet een. zuivere intuïtie en een volkomen begrip voor de eenheid van hoofdvorm en decor. Maar ook zocht hij naai- kleur. Als kenner en bestudeerde!' van de prachtige IVrzische. Spaansche en Italiaaiische voorbeelden wist hij menig maal daarvan den rijkdom, zonder nabootsing echt-er, doch als het ware in eenzelfden toonaard eomponeerend. te evenaren en als wij met een kort woord dezen trouwen werker wensclien te loven dan is het vooral om de klare liefde voor gloed en glans en om de wijsheid binnen de grenzen te blijven va.n eigen a-:i-nleg en kunnen zonder zich t.- l'oieeei'eii tot dingen die lu iten bet kader litrü'en Vi!!l de in liet leven meegekregen gaven. \\as/.ijn a rbeidza a n iheid da:i a! nie! inuvMeM, (ip het verla n i;-en na-ar nieuwe leir/en. maar \eeiei-i op het zoeken (Ie oude en Vergeten schoiinheid te doen herleven. zoo heeft de k H11-1 el i;> ;l r Senf Zich/.elf dool' eerlijk Stl'c'\e|l il-'t beMe 11 l o| e, l l l lel l ' geMieht in de harten \;"l allell die be la ! l-M - ? 11 i i i .: en gen,-g. nheid hebben \ oor de \aderla:id->che |io! leiibakkerskiinst. u-,-!.-'rbij men sleeM, ,<V:' \\'enscli ka.'i. uilen dal .mk. al is dit jubileum ?????< mijlna.ai. };ei in ;i!ie i > l >/!<? '; l ' M :?>?:* ;/:'.!; ^ . .-»: ;[(_? )'??' ] le"e ieli U l i, a a''beid-i i r .; il:: ll'ou<- bhjK. M !