No. 2687 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN i DECEMBER 1928 De politieke bioscoop TT7// vernemen, dut n-t den Vrijlieids'xjnd ook de R. K. etn j>ro/>f/yti>id(ifi/»t zul doen virvutmlit/di. De portiers Nolens en Fock: Gaat binnen, gaat binnen." Mystiek door Ds. J. Yntema P T? OF. A al (Iers van Groningen heeft onze we tenschappelijke litteratuur' verrijkt, met een standaardwerk over' mystiek l). een belangrijke aanwinst onder de werken op liet gebied van de wijsbegeerte van den godsdienst. Het werk is breed opgezet. De schrijver schildert de mystiek a,ls een veelvormig en veelzinnig levensversehijnseï, dat uitdrukking geeft aan de hoogste vormen van geestelijk leven, religieus in de eerste plaats, maar ook in het algemeen wijsgeerig. aesthet.isch. ethisch. cultureel in den breeden /in d<-s wooi-ds. Als een verenging dezer breedheid voelen, wij hel standpunt van den schrijver om van alle mystiek de Christe lijke als de Wezenlijke en eenig zuivere mystiek aan te merken. Hij zegt zeil' hiervan: ../ie hier een voor oordeel dat voor velen een vóór-óórdeel is. Dit beteekent niet alleen een verschil van accent maarvan beginsel. K n wel een zoodanig beginsel, dat bij persoonlijke keu/.e het/ij aanvaard of afgewezen. wordt." Dit, kan men een bezwaar maai ook een voord"cl vmd"n dat in dit werk een sterk persoonlijke toon d-mrklinkt. l f et omvangrijk en diepgaand onderKoek van het veelomvatl end ? verschijnsel d"r mystiek levert den schrijver telkens weer stof en materiaal om te duidelijker y.ijn eigen standpunt naar voren te brengen. Kr lig', iets aantrekkelijks irr om op een vrij onbekend levensterrein zich te lat "il rondleiden en voorlicht en door- een bekwamen gids die d" gave bezit om de rijke verscheid-nln-id d"r verschijnselen -/oo te gmepe.'\-eii d'i.t daardoor een hoot'dgezichts.'irnt (eiken-; weer duidelijkerbelicht wordt. De schrijver geeft een uitvoerige rechtvaardiging van d-'Ze ni"(hod". 11 ij acht het een hachelijk" zaak over mystiek t" schrijven omdat hier /eer- stel k dveigl het gevaar van liet chaotisch" da:1 r wij onbevind''U op het gebied v:\n hel h\pevindiv iduee!- . Kr bestaan ongeveer een kleine dertig d--finit ;evan mystiek en ond"i- deze is er geene die algemeen wordt aanvaard. \\ ie <l" mysl:ek beha.nd"It. wordt gerioopt een eigen gezichtspunt te kiezen van waaruit liet geheele gebied wordt overzien. De schrijver kent geen. beter, eigenlijk geen ander gezichtspunt dan d it der theologie en wel bepaal delijk dat d"r godsdienstphilosophie. Deze opva,1ting vind"ii wij in het werk doorloopend bevestigd.Over d ? rnyst iek.haar vcrsehijningsv ornien. h.'iai' Wezen en waar-d" is aan het woord een Chris telijk godgeleerd'. Daarom behoeft het ons niet te verwond"ren dat de Christelijke mystiek van centra,le bet eekenis wordt geacht. Hudolf Otto karakteriseert in zijn ..WestOslliche .Mystik. Vergleich und l nt 'ischeidnng znr AVesensdeut ung d"i- l lan[>t -t y pen der .Mystik des Ostens und d"s Westens" het verschil tusscheii t)eid"ïi. AlbeH. Schweitzer maakt in zijn boek over ..Het Christendom en d1' wereldgodsdiensten" een soort gelijk onderscheid waü.r hij zegt: ..De Oost ersche godsdiensten zijn logische mystiek, het, Christen dom is ethische mystiek." Scherper nog dan Otto en Schweitzer trekt. Aald'-rs de scheidslijn 1 usschen Christ elijke en niet Christelijke mystiek. Mij alle mystiek gaat het om het e!-|a,ngen van een bovenzinnelijk heil. Onder mystiek, dat afgeleid is van het, (iri'-kx-he werkwoord myoo - zich sluiten, kan men ver--1,aan een zich opsluiten bij zich y.elven. een zich verliezen in zich zelven. waard' 101- nien de. tachtig wordt >[?? hoogste za Imheid, dat men in den tijd bov en <l ->t 1'jd wordt ui! geheven en de volkomen v eieeniijnu bele, f( met het ho\ ent ijd"l ij ke. bo V i a ia a n l- " hè, h"lne!sche. eell wi-'e. God. Het mv-t iel-..- -chouv e is een zaligend zien. M v ?-! iek wordl u d-'e^g del /iei luie'/ ',ai-J en \ivd.e. geborgenheid door liet n y.ijn met ! eeliU i^'lleid of (l ?!! KeuulL'e, God. /!llk een ziei.-.proce~ k;;n |ei;!.eï] (, ont :ardinu. Me), g,-..,M ui,.; elt j'1 op t-.-i :i"i- \\ (trd' n ??::;? 11 r!' e i i; i ?/]?. }\ \ e > ii.iker \\ eei . \V i e Ie ! .-mai-t eüik-l heiligen God. heeft kans om door voortdurende KelflK'i'zierdng te stijgen tot zedelijke grootheid. De mystiek met haar voortdurende eu vaak al te groote gemeenzaam heid met het goddelijke en gewijde draagt groote gevaren in zich. De my stiek kan het zondebesef ondermijnen daar- het niet aankomt, op verzoening maar op vereeniging met (iod. De «ogenblikken dat men die beleeft zijn r/r momenten des levens. Daartegenover is het andereonbelangrijk en even min erg gewichtig wat, men in dien anderen 1 ijd doet. of laat. O p d'. genblikken van extase.hernelsche verrukking en in nigste zaligheid komt het tenslotte aan. Vandaar dat in d" mystiek liet zinnelijke zoo'n rol speelt en de gevaren der zinne lijkheid zoo ernstig drei gen. De mystiek verzwakt menigmaal 's meiischen y,ed"lijk bewust/ijneii zijn wil. Aalders karakteri seert dit gevaar van ethischen en religieuzen aard aldus, dat de my stiek kan ond"iani jnen, ja. soms geheel wegnemen den. eerbied d'e den. rnensch tegenover God voegt . l 'eZe eerbied is a.ls de schaamte. Neem hem weg en d ? m-'iisch is schaamt eloos. i (oor overheersching van h"t gevoel dreigt liet geestelijk leven te worden leven zonder meer. zonder norm en ideaal, levensdrang in het algemeen. Bij de mystiek ' valt alles te winnen of te aat niet voor niets om eeuwigverliezen. Het heidswaarden. l'rof. Aahlei's nu stelt d" Christelijke mystiek verre boven eiken anderen vorm van mystiek omdat hij van oordeel is dat bij d" Christelijke mystiek de kans op winst voor de ziel vee) groot er is dan op verlies daar' hier altijd onver-zwakt, gehandha.al'd wordt het distant iegev del tnsschen den zondigen rnensch en derr heiligen (iod. Hier wordt wel ernstig gestreefd na.ar vereeniging maar wordt vermeden het gevaar dat dreigt bij een gevoel van vereenzelviging van God en mensch. Kr zijn er wellicht die oordeelen dal bij deze op vatting d" Christelijke mystiek 1e sterk geidealiseei'd en daarom boven verdienste geprezen wordt, dit hangt samen niet het uitgangspunt van den schrijver, waarop in den aanvang is gewezen en. dat hij in de inleiding uitdrukkelijk vooropstelt en recht v -aanligt. Deze sterk uitgesproken persoonlijke opvatting deed hem /ijn boek met liefde en warmte, ,ja ik zon willen zeggen met overtuiging schrijven. Hiervoor mogen wij hem dankbaar zijn. \Vie, aan zijne hand zich laat rondleiden de eeuwen en de land"ii door. y.al aa.n liet einde van dezen tocht door een vaak onbekend gebied Van inensellelijk geestes leven zjeh verrijkt gevoelen. .Met meer begrip. eerbied en waardeering /.a l men voortaan slaan tegenover he( wondere I-M eigenaardige !ev en>- en y.ieU V er.-cl] i;; i.-^e' lief !IIV>1iek. BRANDBLUSSCHER