No. 2786 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 25 OCTOBER 1930 KINDERKUNST door Otto van Tussenbroek DE kunstenaar J. G. Jordens, leeraar in het teekenen aan de Gemeentelijke Hoogere Bur gerschool te Helpman (bij Groningen) heeft nu reeds vijf jaren lang als onderdeel van het door Mem* gegeven onderwijs naast het gebruikelijke beekenen ook het snijden in linoleum laten be oefenen ten einde zijne lessen wat meer afwisselend «n aantrekkelijk te doen zijn. -;Jk4ieb destijds (in de Groene Amsterdammer ?van 21 Maart 1925) de verrassende uitkomsten aijner proefnemingen prijzend mogen beoordeelen, maar wat vooral opviel bij de Eerste Twintig".afdrukken was het opmerkelijk expressief vermogen dat den jeugdigen beoefenaren van de linoleumdruk-techniek eigen bleek, een indruk welke ater bij het verschijnen van het tweede twintigtal bevestigd werd. De leeraar Jordens verkoos m.i. terecht het linoeum-materiaal boven hout, omdat het zachter is «n zich dus lichter laat bewerken en daardoor ook <mede doordat hierbij het aanwenden der bekende ,,Tif"-mesjes en gutsen mogelijk is) minder kans feestaat voor uitglijden der vlijmscherpe gereed schappen met het direct gevolg van meer of minder ?ernstige verwonding aan de hand welke het te bewerken materiaal vasthoudt. Want zulk een blad linoleum of zulk een blok hout wordt steeds fcewogen al naar mate de richting der lijnen welke men daarop insnijdt. Thans is een derde twintigtal afdrukken getoundeld (gedrukt door H. N. Werkman te Gro: iingen) voorzien van een korten verklarenden tekst ?door den leeraar geschreven, waaruit blijkt dat de leerlingen graag naar gegevens werken, geïnspireerd door het voorlezen van de geestige Galgenlieder" «n - verzen uit den bundel Palmström" van ?Christian Morgenstern (uitgave Cassirer). Een der aardigste versjes is dat van de beide trechters (naar het schijnt als parodie op Wagner's Regenbogenlieder" bedoeld,) die af gedrukt werden in een halven boog, Die Trichter" betiteld. Het luidt als volgt: Zwei Trichter wandeln durch die Nacht Durch Ihres Bumpf s verengten Schacht fliesst weisses Mondlicht still und heiter auf ihren Waldweg Laat ons nu eens zien wat twee leerlingen der «erste klasse hiervan maken: De een gaf eene oe*1 we°*AP**ue»»* .-, waarlijk geestige indeeling van het geval niet de warrelige boomtakken boven een witten weg, maar hij slaagde er niet in het nachtelijke uur uit te beelden, wat niet wegneemt dat zijn werkstukje veel ernst en toewijding in de uitvoering vertoont. De ander ging wijselijk van sterke tegenstellin gen uit in het zwart en wit. Met eene opvallende beperking in middelen bereikt hij zoowaar (be wust of onbewust, wie zal het ooit met zekerheid kunnen uitmaken?. . . .) een ongemeen krachtig effect. In zware slagschaduwen en breede maanlichtplekken gaan klein en bedeesd in deze ge heimzinnige nachtelijke sfeer de twee trechters met hunne conische koppen, als weze.ns uit eene andere wereld. Het ligt misschien aan mij en wel licht zie ik meer in deze dingen dan er in zit, het kan ook best zijn dat ik er veel meer achter zoek dan wel naar waarheid daarin te zoeken is, maar ondanks alles: welk een grootheid !. . .. De heer Jordens vond tegenstanders, maar men zou zoo zeggen: wie hunner is in staat tot het maken van zulk een ding? Want wie het schoolsche verkiest en al wat zooal vast zit aan de tradi tie van het zuiver academische teekenen zal met zijne leerlingen verre blijven van wat naar het mij voorkomt tot de zuiverst denkbare kinderkunst behoort. Er moge dan al eenige onbeholpenheid merkbaar zijn in eene snede als van den derde klasser als illustratie van het galgenlied Zw lfElf," daarnaast staat onomstootelijk vast dat de uitkomst bezield is en waar uiterlijke bekwaamheid het hart koud laat is deze stameling juist zoo roerend. Het versje is vol van gegevens welke tot uit beelden verlokken: de late wandelaar, het kerkje welks torenklok twaalf wijst, terwijl het maanschaap in den lichtcirkel gevat staat en de galgenbroeders bengelen in den wind. Het kan best zijn (en het is misschien wel zeer waarschijnlijk!) dat deze jeugdige graficus in later jaren het vermogen kwijt raakt om aldus zijn gevoelens vast te leggen, maar toch kan ik niet aan den indruk ontkomen dat de oefening om het dichterlijke aldus aan te raken en weer te geven invloed moet hebben op de ziel met het gevolg, dat er uit deze kinderen menschen in de maat schappij groeien met eenig kunstbegrip. Dat nu reeds, in de kinderjaren, bepaalde karaktereigenschappen duidelijk tot uitdrukking komen, staat onomstootelijk vast. Men verge lijke eens den hierboven beschreven afdruk met dien van een ander leerling uit dezelfde klasse. Waar de n het totaal-beeld aanvoelt, bepaalt de ander zich uitsluitend tot de détails. Wat de n weglaat brengt de ander naar voren. Wat den n hoofdzaak is, is voor den ander bijzaak. En zoo ziet men op de tweede wedergave van het galgenlied (op eene manier welke aan heel oude en primitieve volkskunst van boeren doet denken) alle dingen uit Morgenstern's lied ver antwoord: daar is der Schluchtenhund," die Dommel", , der Moosfrosch" der Schneck", das Irrlicht" ja wat al niet en ten slotte boven op de galg in den linkerbovenhoek de kraai die Rabe Ralf" heet en Kra !" roept: Kra ! Das End ist da l Das End ist da !".... Zoodat ook ik het hierbij wil laten.. . . Nieuwe Kinderboeken Maren Koster, Rie. Truus Eygenhuysen, Wilde Kees. E. Nesbit, Wij met ons vijven en Madeleine. Clémenoe M. H. Bauer. Haars vaders dochter. Jeanne Koning Coeterier, De dolle avonturen ran Waaijhalsje. Uitgaven van G. B. van Goor & Zonen, Den Haag. Tentoonstellingen Koloniaal Instituut, Amsterdam. Werk uit Noord-Afrika en Ned. Oost-Indiëvan Is. van Mens. Tot 26 October. Botterdamsche Kunstkring, Rotterdam. Werk van Johan van Heil, J. J. Moolhuizen, W. Oepts en Wout Schram. Tot 26 October. D. G. Santee Landweer, Amsterdam. Teekeningen van Fransche en Hollandsche Meesters. Tot 27 October. Kunsthandel Aalderink, Amsterdam. Werken van Willy van Schoonhoven van Beurden. Tot l November. Kunstzaal Willem Brok, Hilversum. Werk van P. Cornelis de Moor Tot l November. Toonkamers Bij den Dom, Utrecht, Grafisch werk van Kees van Urk en Aardewerk van Nel Houtman. Tot l November. Kunst- en Antiekhandel ,,Sena", Den Haag. Werk van Coen van Oven. Tot l November. Bijksprentenkabinet, Amsterdam. Etsen van Rembrandt. Tot l November. Kunstzaal van Lier, Amsterdam. Werken van Jan van Herwijnen. Tot 2 November. Magazijn De Bijenkorf", Amsterdam. Tentoon stelling van boeken van Mevr. Ina Boudier Bakker. Tot l November. Kunstzaal B. W. P. de Vries, Amsterdam. Tentoonstelling van belangrijke oude schilderijen. Tot l November. Huize van Hasselt, Rotterdam. Werken van leden van de schildersvereeniging De Brug". Tot 2 November. Kunstzaal Vecht, Rokin, Amsterdam. Schilde rijen en beeldhouwwerken van hedendaagsche kunstenaars. Kunsthandel Jac. Niekerk, Amsterdam. Schil derijen en aquarellen van Johan Kuypers. Tot 2 November. Kunstzaal Groningen te Groningen. Grafiek en schilderijen van Gesina Bouve, W. v. Heusden en L. Sengers. Tot 8 November. J. H. de Bois, Haarlem. Herfsttentoonstelling van moderne schilderijen. Neem een proef met boter van OUDBUSSUM