DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 9 MEI 1931 No. 2814 Met het Concertgebouw-orkest in de klankfilm-studio door L. J. Jordaan HET is heb ik mij laten vertellen -1- nog niet zoo heel lang geleden, dat Mengelberg voor het eerst in zijn druk bezette leven een klank f'lm zag en hoorde. En reeds nu, na zóó korten tijd, werd hij geroepen door den Moloch van den nieu wen tijd. Mengelberg in wien al de glorie van een poque, dat ten einde nijgt culmineert gaf aan dien roep gehoor en zoo werden dan plaats en uur vastgesteld, waarop deze twee ongelijk soortige en contrasteerende grootheden elkaar zouden ontmoeten. Merkwaardige confrontatie van een cultuur, die nog steeds vergeefs den arm uit gestrekt houdt om den fakkel over te dragen aan een waardig opvolgster en een toekomst, die de leden rekt in onzekerheid, wat met haar jeugd en formidabele kracht aan te vangen. Historisch treffen van hetgeen no;/ en hetgeen reeds is ! Het valt niet te ontkennen, dat de leden van het Concertgebouw-orkest er in den prillen zonne schijn, die over de vroege Champs-Elysées huivert, a'anzienlijk minder vertrouwd uitzien, dan op hun plaats achter de Amsterdamsche lessenaars. Stips zonder contra-bas, Loevensohn zonder cello, Willeke zonder fluit.... zij doen aan als slechtgelukte imitaties van zichzelf en het is ongelooflijk, hoe vreemd een menseh een hoed kan staan ! Dan vindi het talrijke gezelschap van een kleine honderd man de supporters niet meegerekend zich keuvig verpakt in een aantal mammouthautobussen en hobbelen wij, eendrachtig zwaaiend en zeilend met de curve der vehikels, langs de Etoile. de Avenue Mac-Mahon. de Avenue des Ternes, den Boulevard Victor-H ugo naar de Quai Miehelet en verder langs de JSeine naar Epinay. Flarden gesprek schieten door het atitogedaver heen. langs schokkende lijven eri knikkende hoof den. Ik noteer een opvallerftl lauwe belangstelling voor 'de gebeurtenis, die komen gaat. Misschien ligt het aan mijn eijJjen buitengewone interesse misschien aan de geAVeridlieid A-an het gezelschap. om .steeds niemve milieu's, nieuw publiek, nieuwe omstandigheden tegemoet te trekken: wie op alle podiums van Nederland, in vele concertzalen van Europa slag geleverd heeft en daarbij de myste riën van het spelen A-OOI- de grammofoon kent laat zich niet zoo makkelijk meer opwinden. ,./ou 'et er werkelijk zoo AA-arm zijn in die studio's. als ze zeggen:'" ..We AVordeii allemaal geschminckt, hè.... 'f'' ..Tjasses. dat doe ik A-ast, niet hoor!" ,.De l'ri'tinfcs'vervalt schijnt minder geschikt voor de klankt'ilrnreproductie. ... ik voor mij ben er- niet rouwig om l" Och, dat weet ik nog zoo niet.... die Liszt is toch maar altijd...." En hierineo kabbelt de conversatie weer terug in de oude, vertrouAvde- bedding dor coUcei-tpractijk en Kpinay. mot zijn klarikfilinAvonderen moge komen, denkt men zoo, of kan ook weg blijven. Het komt niettemin en wel na tAvintig minuten geanimeerd hobbelens. Met een zwaai buigen de autobussen A-an den grooten weji. af en trekken de primitieve, doode dorpsstraatjes van het Fransche Hollywood binnen. '(Vn ruk'?en AVÏJ staan stil op een A-rij groot terrein, (lat half doet .denken aan een kloosterbinnenplaats half aan een A'ervallen, verwaarloosden theetuin. Iemand komt naar buiten loopen en wijst ons den AA-eg: -Hier rechtuit, is de kleine studio tijdelijk als ? cantine ingericht en als bewaarplaats der instru menten. . GEiVEKAAL. ACïE.XTEtf VOOIt A MATVE UKTKIXO- UI Til U9TI.VG FOTO-SCHAAP & Co. SPUI 8 A l» S T E H 1> AM > Rechts boven liggen de kleedkamers. Links de groote studio, waar gewerkt zal Avorden. Wij dralen wat in het lekkere zonnetje, alvorens de wereld van het kunstlicht binnen te trekken. Maar reeds komen opgetogen pioniers van een onderzoekingstocht terug.... ,,Nee zeg.?gaan jullie 'res even kijken: verschrikkelijk aardig! Het heele podium van het Concertgebouw is daarbinnen!" There's no place like home dat moeten we zien ! Wij treden binnen door de groote deur, die voorzien is van de waarschuwende roode lamp en de op schriften Défense de fumer !", Entree interdite !" en Avaar derhalve Jan-en-alleman met brandende sigaretten in- en uitdraait wij staan een oogen blik te star-oogen in de enorme, schemerige ruimte. Achter de grillig-zwarte stilhouetten van zware studio-lampen, touwen, stellages en practicabeis, sluimert in het mystieke aquariumlicht van enkele plafonniers het wonder, dat zelfs de gelijkmoedig heid van ConcertgebouAV-musici verstoort. Daar ligt in den zachten, omvezenlijken schemer ? stil en vreedzaam temidden van den wilden chaos eener filmstudio *.. . het podium van het Con certgebouw ! Ordelijk rijen zich. de lessenaars, opklimmende in amphitheaten'orm naar het orgel, met links en rechts de uitAA-aaierende trappen naar dirigenten- en bestuursloges. Zelfs de vertrouAA'de klapstoelen van het podium ontbreken niet en wij missen met eenige venvondering de decoratie A-e figuren van de habitué's dier plaatsen. Het gerucht, dat bij zoo'n groot gezelschap-op-reis steeds en in lichtelijk oncontroleerbare gedaante aanwezig is, wil, dat deze kunstige imitatie A-an onzen Amsterdamschen muziektempel in een dag en een nacht is verrezen. Ik snuif liet met een behagelijk korreltje zout op, maar breng niettemin in stilte hulde aan den architect een Kus, Meersson geheeten. * * * Dit is dan de eerste emotie. Avelke onze musici overrompelt en het zal blijken, de heftigste te zijn. Want het is verwonderlijk hoe snel men aan een milieu AVent zelfs aan dat van het beloofde f Umi-and ! Zeker daar is eerst nog de belangwek kende ceremonie van het poederen. Niet zonder opAA-inding staan wij in de kleine studio rondom den kapper geschaard (AvaarA-an hetzelfde gerucht wil, dat hij eens een wereldberoemd filmacteur zou geAveest zijn. hoewel ik zAA'eren kan hem nimmer op het projectiedoek te hebben gezien !) en'Ver wachten met spanning hoe zijn A-aardige grimeer kunst uit Loevensohn een barschen marquéen van Kimniermann een. adorabelen jeugdigen min naar /al maken. Helaas het blijft bij poederen: nadat de kopstukken van ons muziekleA'en op eenigHzins achtelooze wijze met een tampon zijn toegetakeld, voegen zij zich Aveer bij ons lich telijk blauAV van aanschijn en zoekend naar een reddend grapje, maar overigens ongedeerd...' langzaam stroomt het podium vol het ge bruikelijke stemmen en preludeeren is .in'vollen gang 7 het bekende rood-pluche bankje wacht op den dirigent naast het orgel droomen de namen van Handel en Bach hoog boven de hoofden hun droomen A'an eeuAven-her.... en het begint reeds moeit* te kosten, zich te herinneren, dat daarbuiten niet de ayóndlijke van Baerlestvaat ligt, maar de zonnige stilte van pinay-sur-Seine. Evenwel nog staan daar de ruAve stellages met hun zonderlinge batt-erijen van camera's en ver sterkers, vreemd en vijandig -?nog reiken uit de zaal" een wonderlijk-soort hengels, hun lokaas in den vorm van microfoons boA'cn het orkest nog staat daav een ongewoon publiek van ouvrextses ,in grauwe' jassen en .assistenten in A-erall's, de vreemde gasten ciïtisch te bekijken. Maar ook aan deze «torende elementen zullen Avij geAvend raken en reeds wordt daarmee een begin gemaakt door het verschijnen A-an den. baas". Correct. vierkant, uitdagend als altijd stapt de kleine figuur van Mengelberg uit don wit-Avar der buitenste duisternis naar voren, beklimt het podium en kijkfc met precies denzelfden caesarsblik over de rommelige uitdragerij der studio, als waarmee hij thuis de laatste laatkomers naai' -hun'-plaatsen The whispering bariton l lui 7artllUfDn komen tot rust, kalUW I.GIIUWGII meeren en worden daarbij tevens gesterkt door het gebruik van Mijnhardt's Zenuwtabletten Glazen Buisje 75 et. Bij Apoth. en Drogisten biologeert. En reeds verAA-achten AA-ij, dat eon korte, scherpe tik op den lessenaar en een sugges tief geheven arm den Franschen bodem zal doen verzinken en ons auf FKigeln des Gesanges'^ naar Amsterdam dragen. AA-anneer een nieuw ele ment zich tegen de tot standkoming dezer illusie'verzet. Het is de onmiskenbare aanAA'ezigheid van den heer Max Tak, die hier zeer klaarblijkelijk als als metteiir-en-scene fungeert. Met den Polygoon directeur, B. D. Ochse, heeft hij het scenario voor het komende spel ontworpen en het is dus volkomen in den haak, dat hij als zoodanig op treedt. Niettemin is het een eenigszins ongewoon schouAA'spel het orkest oA'er het hoofd van den Concertgebouw-dirigent heen te zien toespreken door den dirigent A'an Tuschinski. Ook moet men er even aan AA-ennen om te zien, hoe Mengelberg. op zijn troon en om zoo te zeggen voor het front van den troep. A*an dezelfde autoriteit aanwijzingen. krijgt, op welke manier hij heeft te staan en zich te bewegen, om met succes Mengelberg te kunnen. voorstellen. Maar het is alles onvermijdelijk zichzelf te zijn tegenover een geestdriftig publiek en zichzelf te zijn tegenover een gapende holle ruimte onder een kruisA'uur van schijnAverpers,. zijn twee totaal verschillende dingen. En dus accepteert Mengelberg. niet on-geamusccrd. deze regie-lessen in het Mengelberg-zijn en worden het orkest de eerste grondbeginselen A'an het filmspel: ruslijf AA-exen, niet buitengcAA'oon doen en vooral niet in de lampen of eatneralensen kijken ingeprent. .Terwijl deze geAvichtige praeparatiA'ei* in gang zijn, bekijken Avij, supporters, de studio. * * * Ik tel drie camera's, opgesteld rondom hot podium, die de e.lose-ups en medium-shot» zullen opnemen. In de duisternis tichter ons, A'erNo. 2814 DE GROENE AMSTERDAMMER VAM 9 MEI 1931 liezen zich steeds hooger wordende stellages. waarop de apparaten straks gericht zullen worden voor de totaal-opnamen of long-shots. De bodem bestaat uit een griezeligen, kronkelenden warwinkel van kabels kabels voor het licht, kabels voor de camera-motoren, kabels voor de versterkers, kabels voor de microfoons en het verbaast een oogenblik, dit gevoelige en belangrijke zenuwstelsel van het klankfilm-organisme aldus nonchalant overgegeven te zien aan iederen onverschillige!! voet. Op een paar nieter hoogte van. den vloer, in den achterwand naast den ingang, zie ik een klein verlicht venster een soort insteek in deze wonderlijke architectuur. Enkele mannen numteeren en controleeren daar de apparaten, die de klanken en woorden, door de microfoons op gevangen, op de vereischte geluidsterkte zullen afstemmen en doorzenden naar de sound-studio. liet is de z.g. mixingroom en de tonmeister, Herr Storr. resideert daar met zijn ingenieurs. Halverwege tusschen podium en luixingroom staat een-instrument, dat Met is thans meenens On A'a tourner !. . .. Silence ! !" Men ^tnoet. toch Ave op rare A'errassingen A-oorbereid zijn. Stel u A'uor, dat in de strengritueele ruimte A-an het Concert-gebouAv op het moment. AA-aarop de Heei-seher den staf heft AA-aarop de goden zelf den adem schij nen in te houden. . . . stel u A-oor, dat op dit geAvijde oogenblik plotseling een brutale kobold in trui en AA-erkbroek. hamer in den gordel. naast den Meester op den zeshoekigen uithouAA' zou springen en hem een toestel, be staande uit tAA-ee rinve latten, onder den neus. zou duAA-en. Iedereen is dan ook diep geschokt, Avanneer dit ongehoorde gebeurt en zelfs Mengelberg. die zich hier overigens vnu zijn prettigsten en geduldigsten kant laat kennen. AA-ijkt eenipszins beteuterd achteruit. De kobold-zelf is echter niet het minst onder den Indruk.... il en a vu-bien. d'autres !. . .. maar kijkt gespannen over het hoofd A*an den dirigent heen, naar de hooge houten stellage, A\'aar drie mannen -/orgvuldig een camera stellen. Plotseling Aveerklinkt een tAVeeA'oiidig geloei, als A-an een auto-claxon: het sein A*an de klank-installatie, dat men alles gereed maakt. Dan begint het vreemde telegraaftoestel uüdden in de studio te snor ren, tic assistent met de telefoon aan het oor en een, ruimte. Niemand papier wordt meer meer verzet. Dan roept opnieiiAv: ..Silenee !"' stilte A-alt in de enorme beAveegt meer geen blad omgeslagen peen voet - na een commando door de telefoon klinkt opnieuAV do stem A-an den srmnd-assistetit: ..Moteur! Zero, neuf, simile, quatorze !" Onmiddellijk vangt, na deze kaballistische formule een stem op het hooge camerapraeticabel aan t» tellen: Un. . . .deux.. . .trois !" Het laatste Avoord is nauAvelijks verklonken. als de kobold in Averkbroek en trui. de tAvee latten met een nydigen knal voor Mengelberg's neus toeklapt en als een kAVaadaardip spooksel in de duistere diepte verdwijnt. Ken moment lang kijkt de groote man. na dezen onpeAVonen knip A'oor zijn neus naar hét orkest, met den hulpeloozen blik A-an: ,A\>1 alle....!" Dan herstelt hij zich bliksemsnel heft den staf en de eerste weeice hoornklanken van de Oberon-ouverture" zetten in. Alles goed en Avel maar AA-at'beteekent heel deze vreemde coniedie? Even recapituleer*?!!: de lichten zijn ingeschakeld, alles is pereed. Or kest en dirigent, de ..spelers" van deze film. AA-achten onbeAvegelijk het aanvangssein af. D.» assistent, midden in de studio bij zijn telegraaf staande geelt de laatst* rondvraag: Tont est pn-t'r" Dan Avaarschmvt hij de ingenieurs, daar achter-boven in het .verlichte 'insteekjo. die allr-.s A-OOI- de klankopname pereed maken. Over die opname in het volgend nummer. sterk aan een scheepstelegraaf doet denken. Het AA-ordt bediend door den assistent-tonmeistev en hij vormt, telefoon aan het oor, den verbindingsschakel tusschen het levende peluid en zijn nierhauiwhe echo. Verder schijnt men alle be schikbare ruimte met lampen' te hebben willen vullen: in dreigende batterijen, zien zij vanhoopi' houten stellages op de plaats des onheus neer, zij A'ullen den studi"-hemel en richten hun muilen, als mortieren,van den vloer af naar het podium omhoog. Inmiddels zijn de discussies tot een dusdanige levendigheid gestegen, dat het begin der werk zaamheden nu ieder oogenblik verwacht kan Avorden. Van een hoog practicabel af spreekt de heer Max Tak opnieuw h et.'orkest toe en geeft zijn laatste aanwijzingen. Dan klinkt een kort bevel: Allumez !" en de altijd weer nieuwe verrukking van de studioverlichting doet zich aan onze op getogen blikken voor. Van links, van rechts, van boven van onder.... allerwegen beginnen de ge weldige lampcylinders te gloeien in een zwijgend', maar imposant crescendo groeit de lichtsymphonie aan tot een gloriënd. f el-brand end tutti. En midden in die kolking A'an licht zit het orkesf; nieuws^ trierig, onbeweeglijk, \vachtend op do dingen die komen zullen. >