DE GROENE AMSTERDAMMER Weekblad voer Nederland Onder hoofdredactie van A. C Josephus Jitta Redacteuren: L. J. Jordaan, F. G. Scheltema en M. Kann. Secretaris der redactie: G. F. v. Dam Keizersgracht 355, Amsterdam C. * Telefoon 37964 - Postgiro 72880 - Gem. Giro G. 1000 Opgericht in 1877 No. 2905 Zaterdag 4 Februari 1933 Adolf Hitler Rijkskanselier Uu Jacobin mlnlstre n' est pas nn minister Jacobin Hitler en de Nationaal Socialistische Partij, waarvan mj de leider is, danken het aan het parle mentair democratisch regeeringsstelseL belichaamd in de grondwet van Weimar, waarvan zij zoo felle tegenstanders zijn, dat zij de kans krijgen, als regeering te bewijzen, waartoe zij als oppositie partij bij een groot deel van de burgerij den indruk hebben gewekt in staat te zijn. Het is tegenwoordig gebruikelijk in binnen- en Imitenlaad op de parlementaire democratie af te geven. Dat stelsel is ongetwijfeld allerminst vol maakt en de gebreken moeten in een tijd, waarin wij een ongekende economische en politieke crisis beleven, wel elkeen in het oog springen. Maar dit is van een dergelijk stelsel toch een onmiskenbaar voordeel, dat de critici, die vrijwel onbeperkt in het openbaar, bij de verkiezingen, in de volksvertegenwoordiging en in de pers aan het woord komen, op een gegeven oogenblik het antwoord krijgen: doe het zelf beter. MacDonald gold tijdens den Boerenoorlog en den grooten oorlog in Engeland als een soort van landverrader. Toen zijn oppositiepartij zeer sterk was geworden, kreeg hij de kans om te toonen, dat hij het beter kon. Reeds tijdens het bewind van Brüning, doch zonder eenige reserve tijdens de regeering van von Papen en von Schleicher, werd alles in het werk gesteld om Hitler den wind uit de zeilen te nemen. Toen dat niet mogelijk bleek, was het eenige middel, dat overschoot, dat men hem de gelegenheid gaf, zelf de verantwoordelijkheid op zich te nemen. Het ia een gevaarlijke proef, maar het was een proef, die ten slotte moest worden gewaagd. * * * Hoe zullen de leer en het programma van Hitler zich in het regeeringskasteel, het oude paleis van Bismarck in de Wilhelmstrasse, houden? Eén ding staat vast: de pap wordt niet zoo heet gegeten, als zij, toen de kok nog in de oppositie was, werd opgediend. Mag men de eenigszins officieus aangediende verklaringen van de nieuwe regeering gelooven, dan zou reeds het volgende vaststaan: 1. de regeering zal zich aan de Grondwet houden, 2. de economie van het land loopt geen gevaar. 3. de mark blijft gehandhaafd (wat wel zal beteekenen, dat de schulden aan het buitenland betaald zullen worden), 4. de buitenlandsche politiek van het land wordt niet gewijzigd, 5. de persvrijheid wordt (in den eenigszins bepeckten vorm, waarin zij in Duitschland bestaat) gehandhaafd, 6. de communistische partij wordt niet ver boden. Wie van het programma en de geschriften der Nationaal-Socialisten kennis heeft genomen, is eenigszins verbaasd over deze mededeelingen. Wanneer deze voorloopige verklaringen juist blijken, zal de regeering op den duur meer moeite krijgen met haar eigen volgelingen, die op de verwezenlijking van hetgeen indertijd is toegezegd aandringen, dan met de oppositie, die trouwens allerminst gematigd zal zijn, * * * De theorie van het Nationaal-Socialisme in Duitschland is allerminst een gedegen weten schappelijk stelsel. Het is een samenraapsel van tegenstrijdige frazes, waarmede men alle onte vredenen onder n hoedje tracht te vangen. Zoo lang critiek alleen voldoende is, gaat dat gemakke lijk genoeg. De moeilijkheden rijzen eerst, wanneer men zijn programma moet verwezenlijken. De massa van de partij van Hitler is aangelokt door een aantal toezeggingen, die o.a. in de be kende 25 punten waren opgenomen, doch die Hitler als regeerder onmogelijk zal kunnen ver wezenlijken, k bepaal mij tot de (5 voornaamste beloften: 1. de staat moet verplicht worden voor de bestaans- en levensmogelijkheid van de staats burgers te zorgen, 2. de ouderdomsverzorging zal op grootsche wijze worden uitgebouwd, 3. de grondrente zal worden afgeschaft (later door Hitler eenigszins toegelicht met de verklaring, dat de/e maatregel in de eerste plaats gericht is tegen de Joodsche grondspeculatie-vereenigingen), 4. de overheid zal de groote warenhuizen over nemen en deze verhuren aan de kleine winkeliers, 5. staatsbeheer van alle trusts, C. aandeel in de winst van de grootbedrij ven. Ik kan er niets aan doen, dat het zelfs in Nederlandsche vertaling een beetje Duitsch klinkt. De leiders van de Partij hebben beloofd, zoo noodig met inzet van het eigen leven, voor de doorvoering van deze punten zonder voorbehoud op te zullen komen. Thans kondigt Hitler twee vierjarenplannen aan. n om de boeren te helpen, het andere om een einde te maken aan de werkloosheid. Het klinkt heel mooi, maar van die plannen is niets naders b3kend, dan de termijn. Het is gemakkelijk geno?g een termijn te stellen, maar alles hangt er vanaf wat binnen dien t ermijn moet worden gedaan. * * * Wanneer Hitler er in slaagt de openbare orde in het land te handhaven, in den Rijks dag, dank zij de neutraliteit van het Cen trum of na de aanstaande verkiezing een meerder heid te verkrijgen en ziju eigen volgelingen in toom te houden, dan heeft hij bovendien nog rekening te houden met den president van de Inhoud: Prof. Mr. A. C. Josephus Jitta, Hitler rijkskanselier. Albert Heiman, Mr. Hemingway in Konda. L. J. Jordaan, Izaak zegent Jacob. Melis Stoke, IJsvermaak, teekeningen Harmsen van Beek. B. van Vlijmen, De auto en de crisis. Spreekzaal. Dr. Mea Mees-Verwey, Dictatuur van de lees bibliotheek ? Dr. Jac. P. Thijsse, Planten en koude. Charivarius, Keuze-rijm. Dr. M. van Blankenstein, De onthitlerde Hitler. 11. A. C. J. J., Mr. E. Straat, D. D., Van schrij vers en teekenaars. Mr. H. Scholte, Dramatische kroniek. L. J. Jordaan, Bïoscopy. Mr. Dr. H. F. A. Völlmar, Beslissing door het lot. Ir. J. Betlem, 'n Honden-professor. C. van Wessem, Muziek. A. Plasschaert, Schilderkunst. J. W. F. Werumeus Buning, Kroniek van den Dans. A. E. v. d. Tol. Tentoonstellingen. Uit het kladschrift van Jantje, Alida Zevenbopm, Croquante croqaetjes. Willem de Geus, De Parelvisschers, teekeningen J. F. Doeve. Letterraadsel Charivaria. Omslag: Spelproblemen. republiek en met zijn ambtgenooten. Reeds in Augustus 1932 had Hitler mot den president van het rijk over de functie van rijkskanselier onderhandeld. Hij verlangde toen echter onbeperkte bevoegdheden, als waarover Mussolini beschikt. De president heeft dat geweigerd, omdat hij het in strijd achtte met de Grondwet. In November heeft Hitler andermaal met Hindenburg onderhandeld. Het aantal nationaalsocialistische stemmen was toen verminderd en dientengevolge was de leider minder veeleischend. Hij verlangde nochtans bijzonrle-e bevoegdheden van den president in verband met de crisis. Hindenburg werischte die bevoegdheden slechts te geven aan een rijkskanselier, die zijn persoonlijk ver trouwen had, doch niet aan een rijkskanselier, die dat vertrouwen miste en evenmin een meerderheid had in den Rijksdag. Aan de benoeming tot rijkskanselier, die Zondag j.l. plaats vond, is een gesprek, dat anderhalf uur duurde, van Hindenburg met Hitler voorafgegaan. Niemand weet tot dusverre, wat bij die gelegenheid is besproken. Wanneer trien let op de samenstelling van het ministerie-liitler, op den vertegenwoordiger va.n de industrie en den landbouw aan wie de beide portefeuilles van economische zaken zijn toe bedeeld, op den man, die over den rijksweer be schikt (het uitsterste machtsmiddel, dat de be slissing zal moeten brengen, wanneer het kabinet hoogloopende ruzie krijgt), op den vice-kanselier voii Papen, dan is het aannemelijk, dat eenige gewichtige waarborgen zijn geschapen, dat het niet al te gek zal worden. De proef, die Hindenburg heeft genomen door Hitler tot rijkskansolier te benoemen, is een uiterst gevaarlijke proefneming. Zij was in de gegeven omstandigheden op den duur echter onvermijdelijk. Kti voorzoover dat mogelijk is. zijn eenige waar borgen voorhanden, dat de boorncn niet lot in den hemel zullen groeien. A. C. JOSEPHUS JITTA