De Groene Amsterdammer van 4 Februari 1933 No. 2905 V t * t, Dramatische kroniek Henrik Scholte Circus Knie Er waren voorteekenen voor een groote première. Het stuk had, met den faam vangrootheid om zich, lang in ona land gezworven, voor iemand zich «indelflk aan de moeilijke ensceneering van een «ircusspel waagde en voor een troep meende, daartoe de vele benoodigde karakters bijeen te hebben. Zackmayer is een man, die niet op een paar effecten meer of minder kijkt en Defresne is een regisseur, die ervan houdt om te dresseeren met de zweep en krachttoeren wil volbrengen, waarover een meer op interieure zielsconflicten en ontrafelenden dialoog ingestelden collega met de handen in het haar blijft zitten. Het is misschien geworden een artistiek succes en een manifestatie van de werkgemeenschap en de vitaliteit van de Amsterdamsche Tooneelvereeniging. Maar toch geen première van den eersten rang en geen overwinning op de materie, waar stuk en vertooning midden in bleven steken. Z acfcmayer is voor alles de man van handig maakwerk op dankbare motieven. Zijn stukken gaan niet diep, maar zij plegen breed uit te slaan. Hij is oppervlakkig, grof, zonder zelfcritiek.. .. goad. Maar hij is ook de man, die middenin ex plosieve stof durft tasten met een intuïtieve gave voor dankbare, soms ook voor heillooze effecten. Het best in een gr-nrjte politieke re vue.rondom zulk een intens b3g,'ijpalijken msdem^nsch, zulk een arm3n slosbsr, die de Kapitein van Kópenick was. Hat zwakst, het ergerlijkst in zijn platte vergro ving van een stuk als Rivalen", waarvan ik te laat helaas en m?t ontsteltenis om de banale ver groving, de oorspronkelijke grootheid ontdekte tosn ik Stalling's ,.What Peico Olory" ernaast logde. * * * .,Katharina Knie" staat, met den wulpschen eu driftigen Frohlichen Wemborg", in het midden. Esn rijk motief: glorie en verval vau het reizende circus, geleid door den laatsten stamhouder van ?ean overoude koor.ldanssrsfamilie. Milieuschilderin? in een bivak tusschen de achterbalcons van vier vervelooze woonwagens, opgeslagen aan den Z3lfkant van elke provinciestad, klatergoud aan den rand van de stadsvuilnisbelt, een vluchtige tent m3t stroo en slijk en den scherpen geur van Abonnementsprijs van DE GROENE" per jaar: Nederland f 10. Indië(Zeepost) 10. (mail). . 13.50 Argentini Belgi Duitschland Egypte Frankrijk Griekenland Oostenrijk .=« Spanje ,3 Tsjecho Slowakije ?* Zuid-Afrika -3 Denemarken 3 Italië£ Noorwegen ^ Zweden u Engeland Zwitserland Amerika Australi Azi f~f*. 11.50 f 13.50 paarden en van zwoegende menschen om een schamel brood. Een circus, waarvan het bestaan in n nacht vernietigd kan zijn, waarin men leeft onder die voortdurende dreiging van een voorstel ling, die door moet gaan ten pleziere van een hard vochtig publiek van boeren en potverteerders. Een ruwe, toevallig samengedreven familie, dit circus, een familie, die elkaar in naijver, drift en hebzucht slechts spaart omdat men van elkaar om der wille van een moeizame broodwinning afhangt, een gezin, dat de gelijke nood toch weer begiftigd heeft met dien primitieven en wonderlijkentrek van saamhoorigheid, die zich uit in een zeer bizoiidere goedaardigheid en overdreven sentiment. Reizende comedianten, tenslotte n figuur, die koning is: de oude Knie. En een, die mokt en heengaat; de jonge dochter. Om bij den dood \>an den ouden Knie terug te keeren met een prachtig gebaar, waarom Zackmayer dit stuk welhaast moet hebben opgezet: de jonge Katharina Knie, in vol ornaat, in de deur van haar vaders woonwagen, haar be velen gevend aan de zich van misère dronken gevoerd hebbende begrafenisgangers, fantastisch uitgedost met het staatsiebezit van de stadsleenbank, dat een bescheiden kunstminnaar hun voor n uur had afgestaan. Een theatraal, maar ont roerend gebaar van verder gaan, tanden opeen. De voorstelling fia(d rloor. . . . Dit is Z'jckinayer op zijn best : uiterlijk misschien en stellig niet al te diep, maar vast en breed van visie. De fout is, dat hij er vier lange bedrijven voor nooiig had voor wat n groote scène scheen en dat hij het tusschenliggende opvulde met lange en niet al te rijke dialogen, die een torsene teekening bedierven en een evocatie van de oorspronkelijke circussfeer verzwakten door herhaling en gerektheid. En misschien is de fout. dat ook Zuckmayer tenslotte dit stuk, dat de tooneelspelers opvatten als een allegorie van de trouw en den standvastigen strijd van het tooneel in moeilijke dagen (laat ons echter hopen, dat het tooneel toch altijd nog bjtere argumenten heeft dan een vergelijking m?t een verloopen reiseircus. dat zeker gén toskom'-it had .') schreef met de middelen, die niet wezenlijk van het tooneel waren, maar eerder en wellicht beter niet de zwervende fantasie van de film verwerkelijkt hadden kunnen worden: liet circus zeïf, waarvan ook een goed tooneelregisseur met de weinige middelen van geluidsregie slechts een gebrekkige evocatie achter gesloten roodpluche gordijnen kon geven, de trek van stad naar stad, waar tegen de schamele achterkanten van huizen een wit in den wind wapperende tent wordt opgebouwd, de tragicomische optocht van clownen, beesten en acrobaten met muziek door de straat en vooral, vooral, het langzame verval van het ambacht en het ineenstorten van de zwieri ge en trotsche figuur van den ouden Knie. Wat de fantasie van den toeschouwer prikkelt, is ook hier tenslotte meer het beeld dan het woord en de illusie der atmosfeer was te beperkt in het stand vastige decor van vier woonwagens en een aan duiding van een arena op den achtergrond, hoe verrassend van Dalsum's decor daarvoor ook was, hoe ingenieus menigmaal de oplossing van den regisseur Defresne. Ook aan de hoofdrollen van Albert van Dalsum en Charlotte Kohier scheen mij dat element van absolute geloofwaardigheid, dat juist deze vast en enkelvoudig opgezette figuren toch hadden kunnen hebben, te ontbreken. Kr werd door beiden, met lofwaardige overgave en met technisch raffi nement overigens, te krampachtig en te doodlitterair gespeeld. Men stak niet in de huid van deze elementair levende menschen. men trachtte veel tekst, veel onnoodigen, zwakken en divageerenden tekst behoedzaam uit te spelen, waarbij vooral vau Dalsum de homogeniteit van zijn figuur verloor eri een veel te weinig fantastische gestalte bleet' en Charlotte Kohier haar overdrijving- van deze Katharina, die ik mij veel jonger, argeloozer. wilder en trotscher voorstel, eerst verloor in de prachtige slotscène. De spelers der beide hoofdrollen kwamen daar door ook los te staan van het door bijna alle overigens voortreffelijk uitgebeelde, door Defresne strak en zuiver geregisseerde circusgezin, dat in zijn treffende schildering, in zijn soms brillante details de mooiste winst van den avond bleef, met als hoogtepunten een oude, slovende clown op vermoeide, kromme beenen, een gestalte, waaraan Jules Verstraete waarlijke grootheid gaf, een kei hard en zuiver van tragiek geteekende slons van Aaf Bouber en een scherpe en juiste charge van Cruys Voorbergh als de ingebeelde krachtpatser. Men zal zich uit deze voorstelling sommige momenten blijven herinneren: de presentatie van deze familie door den ouden Knie, het bedrijf op vollen gang aan het eind van de eerste acte, het triestig-mooie slot. Maar levende beelden raar een rijk motief vormen nog geen stuken geen voor stelling, die helaas misschien, in dien harden eisch ? als een circus-show moet boeien en leven in onze verbeelding van acht tot twaalf, zonder pauze en met muziek. Nieuwe Uitgaven Dr. W. C. Wittop Koning-Rengers Hora Siccama en Herman Poort, De Bottende Bongerd, Leesboek toor het Ondencijs aan Gymnasia, Lycea, Burgerscholen, Kiceekscholen en soortgelijke InricMiruian, Deel II, geïllustreerd. Uitgave J. B. Wolters, Groningen?Den Haag. Huishoudboek, door Mevr. J. E. EckenhausenTetzner. In dit boek is ook op genomen een ka lender-agenda", waarop afspraken, verjaardagen, enz. kunnen worden aangeteekend. Dan zijn eenige bladzijden gewijd aan medische wenken", huishoudelijke raadgevingen, dingen die dagelijks voorkomen, zooals verzending van brieven en paketten. uitgave: Vereeniging van Huisvrouwen te Soerabaia. Tentoonstellingen R. A. I., Amsterdam Automobieltentoon stelling. Tot 6 Februari. Arti et Amicitiae, Amsterdam. Werken van Bobeldijk, Jurres, Westermann en Woltjer. Tot 6 Februari. Teyler's Museum, Haarlem. Teekeningen door Joseph Teixeira de Mattos. Tot 12 Februari. Rottsrdamsche Kunstkring, Rotterdam. Werk van Toon Kelder. Tot 12 Februari. Amersfoortsche Kunstkring, Amersfoort. Schil derijen van Charley Toorop en Edgard Fernhout. Tot 12 Februari. Voor de Kunst. Utrecht. Werken door Elisabeth Adriani-Hovy. Tot 13 Februari. Toonzaal Helene Meyer Timmerman Thijssen, Den Haag. Verzameling toegepaste kunst. Tot 14 Februari. Kunstzaal A. Vecht, Amsterdam. Tentoonstel ling van werk van Spaansche schilders en beeld houwers. Tot 15 Februari. Kunsthandel Dorus Hermsen (Het Huys van Jan de Witt) den Haag. Oude kunst. Tot 15 Februari. Kunstzaal van Lier, Amsterdam. Schilderijen en teekeningen door G. Hordijk. Tot 16 Februari. Kunstzaal van Wisselingh & Co., Amsterdam. Franssho schilderkunst. Tot 19 Februari. Kunsttaal Jansen & Zn., Nijmegen. Werken van Herman van der Avoort. Tot 20 Februari. Kunsthandel .\alderink, Amsterdam. Jubileumtentoonstelling Alex Boom. Tot 25 Februari. Kunstzaal d'Audretsch, Den Haag. Beeldhouw werken van. Hildo Krop. Tot 25 Februari. J. IE. de Bois. Haarlem. Schilderijen van mo derne meesters. Tot l Maart.