No. 2903 De Groene Amsterdammer van 25 Februari 1933 BIOSCOPY L. J. Jordaan De film in de Litteratuur Vlekt Itaum Leben ohne Cieheimnis" Geen ohderwerp, dat zoo meedoogenloos naar de snijtafel der essayisten wordt gesleept als de film geen ook, dat dermate door de romanlitteratuur verwaarloosd werd. Het mag iets onbegrijpelijks heeten in een tijd, die meer dan welke andere ook, liaar phenomena en problemen aanschouwen wil in den spiegel der belletrie. Is de film te onbelangrijk of te ordinair" voor den romanschrijver? Dit ware moeilijk vol te houden tegenover een kunstvorm, voor welken geen levensverschijnsel ooit te gering was. De eenige aannemelijke verklaring is wellicht, dat een litteraire behandeling van de film een te ingewikkelde en vooral moeilijk te erlangen kennis van het onderwerp vereischt. Dit laatste trad duidelijk aan het licht, toen eenige jaren geleden de eenige poging van beteekenis werd gepubliceerd in Jacob's Bloed en ?celluloid", met nadruk als de film-roman aange kondigd. Het werk door Theun de Vries overi gens brillant vertaald bleek een gruwelijke teleurstelling. Een volkomen dilettantische en onvoldoend georiënteerde visie op het studioleven, maakte dit letterkundige product als drager van het filmprobleem tot een paskwil. En wij Weven reikhalzend uitzien naar den roman, die een der grootste en beslissendste levensverschijnselen van onze cultuurperiode tot basis zou kiezen. In denzelfden tijd mi, dat haar populairste werk zijn verfilming beleefde, heeft de schrijfster Vicki Baum gebruik makende van de gelegenheid haar door een langdurig verblijf te Hollywood geboden benut om een roman te publiceeren handelend over en spelend in het filmmilieu. Er bestond alle aanleiding, Leben ohne Geheimnis", met eenige spanning en verwachting tegemoet te zien. De conjunctuur leek gunstig genoeg. Niet alleen immers, dat deze auteur als geen ander in de gelegenheid was de Hollywoodsche filmwereld door en door te leeren kennen ook met de film als zoodanig kwam zij in een dermate nauw contact, dat zij met de interieure beteekenis van dit ver schijnsel op zeldzame wijze vertrouwd kon raken. Bovendien mocht van de schrijverspersoonlijkheid "Vicki Baum verwacht worden, dat het onderwerp jnaar niet slechts zou liggen, doch daarbij sterk zou boeien. De misschien wat vluchtige, doch stellig intelligente belangstelling van deze auteur voor maatschappelijke kwesties van allerlei aard, maakte haar bij uitstek aangewezen voor deze taak. Tenslotte zijn er weinig schrijvers, wier oeuvre dermate door de film beïnvloed werd, als dat van "Vicki Baum gelijk in de bespreking van Menschen im Hotel1' reeds met eenige voorbeelden te dezer plaatse werd aangetoond. Een natuurlijke verwantschap met den cinegrafischen uitdruk kingsvorm alzoo, die in dit geval niet te onder schatten viel. Op grond van al deze overwegingen mochten wij dus ditmaal een werk verwachten, dat in roman vorm d.w.z. in een afgeronde, synthetische gedaante een nieuwen, frisschen kijk zou geven -op een cultuurverschijnsel, dat reeds al te lang met nagewauwelde gemeenplaatsen werd afgedaan. 'Want Hollywood" wat wij ons dan ook bij dit willekeurige verzamelwoord wenschen te denken is een legende geworden, temidden onzer overigens zoo voortreffelijk georiënteerde samen leving. Iedereen van den professor tot den kantoorbediende heeft geleerd het te verachten en er met succes op te smalen. De philippica's tegen het Amerikaansche film-Babel" zijn langzamer hand van een burgerlijke platitude geworden, die slechts tot wrevel en verzet kan prikkelen. Er is voortreffelijk repoitage-werk geleverd door H llliegel in het Berliner Tageblatt" en door Ali Hubert in zijn boek Hollywood" maar het bleef reportagewerk.. .. vhichtige impressies tij dens een kort verblijf opgevangen. En op die indrukken, neergeschreven door menschen welke plotseling in een verbijsterend nieuwe en onbekende omgeving werden overgeplaatst teren wij nu al jarenlang. Het altijd gistend, kokend centrum van een motorische kracht, die onze cultuur in al haar geledingen beïnvloedt, bleef aldus het bizarre wonderland, dat ephemeere journalistenblikken meenden te ontdekken. Niemand kwam nog op het idee, dezen alle minachting ten spijt onbluschbaren haard van moderne energie en activi teit eens met andere blikken te zien, dan die van den nieuwsgierigen tourist. De filmkritiek, die met dit cultureele pionnierswerk niets te maken heeft, kon Hollywood slechts vermelden als productie centrum .... en dan meestal in weinig vleiende termen. Aldus bleef Hollywood wat het in de oogen der wereld nu eenmaal was: een vrijplaats van al de ondeugden, ontsporingen en decadenties eenor op hol geslagen wereldorde. En het kan niet anders of een zaak, die door den slager, den bakker en den notaris zoo eenstemmig wordt veroordeeld, moet haar goede en belangwekkende zijde hebben. In hoeverre heeft Vicki Baum-'s boek nu mee gewerkt om dezen philistreusen achterklap te ontzenuwen? Het resultaat mag veilig bij de teleurstellingen geboekt worden. De groote. onbe grijpelijke fout in dit werk is, dat de schrijfster en in haar omstandigheden nog wel! een film milieu is doorgetrokken, zonder de film te zien. Ontegenzeggelijk is het boek, vergeleken met Jacob's Bloed en celluloid", een vrij betrouwbaar en behoorlijk gefundeerd document al impliceert dit geenszins een jurer gros". Maar het verbijste rende is, dat deze auteur het leven en bedrijf eener wereld heeft aangezien en niet zonder ijver ge noteerd zonder de geweldige stuwende kracht, welke haar animeert, eenig begrip waardig te keuren. Wij worden rondgeleid over de studio-terreinen wij bezoeken het front-office, het scenario-department en het casting-office. Wij wonen zelfs maar hoe weinig suggestief verbeeld overigens ! repetities en opnamen bij.... alles heel aardig en interessant, doch nergens boven het peil van journalistieke oppervlakkigheid uitkomend en ten overvloede door pennen, die op dit reporterswerk uitsluitend waren aangewezen, reeds uitvoeriger en vollediger vermeld. Van de film zelf echter geen spoor. Niets van den feilen, bloedigen strijd, die daar gestreden wordt tusschen een omhoog worstelenden expressievorm en de loodzware inertie van een moordenden sjachergeest. Niets van het zoeken en experimen teeren van het desperate tegen den stroom oproeien, dat ons bijwijlen uit sommige resultaten tegemoet treedt. Niets van de tallooze problemen in dit mysterieus complex van tegenstrijdige krachten, die heel een wereld bezighouden. Er komt in dit werk n zegge n regisseur voor, die meer dan in het voorbijgaan geschetst wordt. Het is de director Eisenlohr en hoewel zelfs verschillende détails in zijn persoonsbeschrij ving duidelijk doen vermoeden, dat in dezen bezetene driften werken, wier analyseering op het creatieve filmbeginsel en daarmee op deze heele maatschappij een gansch nieuw en verrassend licht zouden kunnen werpen blijft de mentaliteit van deze representatieve figuur voor ons een gesloten boek. Wij vernemen alleen, dat hij als een tyran zijn menschen opzweept en zware, zwarte sigaren rookt. . . . voor de liefhebbers een indicatie, die naar Ernst Lubitsch heenwijst. Slechts af en toe ontsnapt de schrijfster een vluchtig genoteerde opmerking, waaruit wij het gemis van een analyse dezer persoonlijkheid slechts te pijnlijker voelen. Voor het overige vertelt Baum ons, dat hij zijn personeel af jakkert zooals iedere meesterknecht op een fabriek dit doet, maar het besef, dat het hier toch wel eens iets anders kon gelden al was het alleen maar een droomen-fabriek" ontgaat haar. Met déhoofdfiguren de beide star's" Oliver Dent en Donka Morescu, gaat het niet veel beter. Dit rampzalige en door een béte publiciteit vol komen aan ons oog onttrokken genus, blijft in Leben ohne Geheimis" hetzelfde cliché, waar mede wij ons al jaren vergenoegen. De karakter analyse raakt alleen den particulier en dan nog hoofdzakelijk den verliefden particulier in deze individuen zelden en slechts terloops de film acteurs. Het goed recht van den auteur, zal men zeggen? Inderdaad maar dan heeft dit boek voor ons slechts een zeer matige beteekenis. die nog aanzienlijk verkleind wordt, waar een 7.00 essenVicky Baum tieele factor als het beroep" hier is, vrijwel ver waarloosd werd. Want dit weten wij nu wel zeker, dat nergens ter wereld de mensch zoo verteerd wordt door zijn métier als in dit Hollywood waar iedereen film denkt, spreekt en voelt. En deze algemeene koorts deze; pathologische frenesie af te, doen. als een nuchtere jacht op dollars en affichei'oem strijdt niet alleen met de ervaring van iedereen, die wel eens een studio aan het werk heeft gezien, doch tevens met de meest elementaire psychologische kennis. Dent's ieven wordt verwoest door liet gebrek aan (Jeheimnrs" door den honger naar eenzaamheid en zelfbezit poneert de schrijfster. Maar zij geeft nergens de verklaring, waarom deze eenzaamheidsmaniak na oen paar slordige millioenen verdiend te hebben, niet met walging en triomf iri het hart, het vervloekte filmambacht verlaat en voorgoed forellen gaat visschen in Clearwater. En geen wonder want dan zou zij gedwongen worden het terrein te betreden, dat zij zoo hardnekkig mijdt. Dan zou zij zich moeten verdiepen in de mysterieuse kracht, die al deze wezens afgejakkerd, ont zenuwd, opgevreten door angst, niettemin op onverklaarbare wijze aan dit moordend bestaan bindt. Dan zou zij moeten doordringen in een raadsel, grooter en oneindig belangrijker dan de privé-geheimpjes van haar movie-inagazirieidolen. . . . dan zou zij zich met de film-zélf moeten bezighouden. Het is jammer, dat een auteur als Vicki Baum, die zoo gepredisponeerd scheen voor een groote, belangrijke taak, haar kansen zoo slecht heeft benut. Haar Hollywood-boek werd niet meer dan een tamelijk ordinaire sleutel-roman, waarin een populaire legende omtrent Pola Negri en Rudolf Valentino, tot een handig geschreven novelle werd omgewerkt. Een met kennis van zaken gecompo neerde magazine-story, die een beroep doet op de meest vulgaire sensatie-instincten van een massa publiek, maar die de groote, synthetische be schouwing van een bizar en fataal complex als de Hollywood-wereld onaangeroerd laat. Zoodat wij w-eer voor onbepaalden tijd kunnen luisteren naar de ariathema's vari hen, die Hollywood' in hun zak hebben. . . . dat is : van iedereen ! KUN STZ AAL VAN LIER DOORLOOP END TENTOON G ESTEUD ROKIN 19R = AMST ERDAM BEZICHTIGING V R IJ KUNSTWERKEN VAN JONGE HOLLANDSCHE EN BUITENL. MEESTERS