?ftffe' t** .' I.'A r' -'?' **f'^ 1^-f ** V -i? \/ "?«V j<* * » -i s ,De Groene Amsterdammer van 4 November 1983 No. 2944 w V", w; Schilderkunst Willem Witsen bij kunsthandel van Wisselingh, Amsterdam 'k Had gedacht op den dag der opening van Witsen's tentoonstelling een. groot aantal menschen bij Wisselingh te vinden. Ik had dat verwacht, niet omdat ik het werk ooit zoo hoog heb kunnen stellen, als dat indertijd door velen geschiedde, maar omdat ik meende, dat deze Amsterdammer, die een schilder was van Amsterdam, bij Amsterdammers niet gauw uit het geheugen zou gaan; dat er toch altijd een reeks Amsterdammers zou den zijn, die hem nog uit vroegere liefde voor het werk of zeker om de voorstelling getrouw bleven. Het kleine aantal menschen, dat ik vond bij Wisselingh was een teleurstelling, en het gaf mij het gevoel (een onaan genaam gevoel) hoe spoedig, hoe snel een bepaalde reputatie of bekend heid welken kan, mat kan worden, .zonder drijvende kracht kan zijn. Het gaf mij ook dit inzicht, hoe gauw werk, dat meer op beschaving dikwijls berustte en op een verworven vaardigheid, het verliest van werk, dat ontstond door en in bewegingen van het gevoel. Dit is niet omdat ik tegen beschaving ben, die dikwijls een voorzichtige hanteering van nietgroot gevoel is of van wat daarvoor gold; ' het gaf mij de zekerheid, ?dat waar het gevoel ten diepste niet omwoelt en omwoelde, het werk door schraalheid snel kan sterven.... Ik vond dus de Amsterdammers ontrouw aan een vroeger bekend schilder van Amsterdam; aan een in zeker opzicht ook persoonlijk schil der van Amsterdam. Want Witsen, ik heb dit reeds vele malen herhaald, is de schilder van het peinzend Amster dam, van Amsterdam, dat zich herinnert (hij zag Dordt op dergelijke wijs). De afwezigheid van rumoer en bezig heid in zijn stadsgezicht is geen toeval; zijn weemoedige herinnering verdroeg dat niet. Natuurlijk is het waar, dat hij het stadsgezicht van Amsterdam te veel heeft geschilderd wat de kracht zijner ontroering aan gaat en eveneens, dat hij door te photographeeren n daar n ook wel in Dordt, zichzelven schaêheeft gedaan; hij is de eenige niet, die zich zelf kan zien als een offer van een succes in den handel. Toch is een schilderijtje b.v. als No. o hier, een werkje, dat allerlei aangename hoe danigheden in evenwicht vertoont. Stadsgezichten schilderde hij niet alleen in Amsterdam en Dordt, hij werkte te Londen (hij was dikwijls gelukkig daar met duiding van atmospheer, van stemming) hij zocht het te Wijk bij Duurstede, waar hij geenszins vond wat hij daar dacht te verkrijgen: ver nieuwing. Wij vinden tevens alles, wat wij van zijn schilderijen constateeren, in zijn etsen (die hij door een ander liet drukken). Maar naast deze stads gezichten schilderde hij landschappen, enz. te Ede. Daar vindt ge een aantal voor hem frissche schilderijen, waar echter de koele kleur niet warm werd door de omhulling van lucht en licht. Maar er is nog meer bij Witsen en dat is van eer ongelijke hoedanigheid. Er is in zijn bloemstukken (tegen den bruinen achtergrond) weinig van de schoonheid over bloemen; zij, deze bloemestillevens, zijn bijna alle hard van kleur, natuurlijk niet zonder vaardigheid; zelden somptueus of tee der.v Een dergelijke opmerking is te maken omtrent zijn portretten. En toch heeft Witsen meer dan n goed portret gemaakt. Het portret van Kloos o.a. is een voortreffelijk portret wat karakter aangaat van den afge beelde, wat het in zijn realisme in psychisch opzicht verwerkelijkt en er is nog een portretstudie in olie verf mij bekend, die in haar sterke en open kleur (een man buiten zittend is het) zoo veel gang in den schilder doet zien, dat zij verrast en blijvend verrast. De vele andere portretten, zooals ik schreef, stellen te leur. Geen schoonheid van kleur zal ze tegenover den tijd redden kunnen; het geheel is star, te droog de colorist Witsen, hoeveel was hij de mindere vergeleken bij Breitner, vergeleken bij Isaac Israëls. De daimoon van het In stinct ge bespeurt zijn woeling niet bij Witsen. PLASSCHAEBT t'or de Wolff bij kunsthandel Aalderink, Amsterdam Cor de Wolff had men de laatste jaren uit zijn houtsneden en etsen reeds leeren kennen als een verbeelder l Willem Witsen Winter Willem Witsen van kermissen, markten, enz., waarin hij blijk gaf van een sterk compositie talent en waarin een caricaturaal element op den voorgrond trad. Er was in dit werk tegelijkertijd iets plaisants" en iets macabers". In het caricaturale, zooals de Wolff het gaf, leefde dikwijls een tweespalt tusschen lachende aanvaarding en de afwijzing van den haat. En omdat er, dieper in, steeds deze heen-en-weer-zwalkende gevoels-stemming was, werkte dit cari caturale niet altjjd overtuigend, deed het, bij diepere beschouwing, tenslotte ietwat leeg en (of) gewild aan, hoezeer het in eerste instantie ook zeer vitaal mocht schijnen.... Het meest verheugende bewijs voor het feit, dat de Wolff's talent den laatsten tijd zich op gelukkige wijze aan het ontwikkelen is, ligt voor mij hierin, dat hij in zijn schilderwerk blijk geeft het vermogen te hebben, zich voor de eenvoudige" natuur gegevens, landschappen tot nu toe in de eerste plaats, weer te kunnen open stellen" en zich in het werken naar ,,de vrije natuur" te kunnen afreagoeren van dezen tweespalt.... Er zijn, naast dit, nog vele andere bewij zen, die men. bij uitgebreider bespre king van deze belangrijke expositie dan hier thans mogelijk is, zou kunnen aanvoeren.... A. E. VAN DEN TOL Nieuwe uitgaven Zeeuwsch Sagenboek, door J. B. W. en M. Sinninghe, met houtsneden van N. J. B. Bulder. Uitg. W. J. Thieme & Cie te Zutphen. Fonds Catalogus van uitgaven voor het Hooger Onderwijs en Algemeene Werken. September 1933. J. B. Wolters. Groningen-Den Haag-Batavia. De Opleiding van den Leeraar in Pruisen, door Dr. G. A. Dudok. Losse paedagogische studiën. J. B. Wolters, Groningen-Den Haag-Bata via 1933. Drie afstammelingen van Den Zwij ger, door A. J. Bothenius Brouwer. Zutphen, W. J. Thieme & Oie. 1933. Het Buischende Woud, Leesboek voor de lagere school door Jac. van der Klei en J. B. Ubink. VI. J. B. Wolters' Uitgevers-Mij. N.V. 1933. Groningen-Den Haag-Batavia. Het Middelbaar Onderwijs (WTenschen en Mogelijkheden) door Dr. W. J. Kolkert Jr. J. B. Wolters' Uit gevers-Mij. N.V. 1933. Groningen-Den Haag-Batavia. Jodenho ut tuinen Ten toonstellingen Kunsthandel 't Olde-Huus, Amster dam. Werken van Gust. van de Wall Perné. Tot 6 November. Amersfoortsche Kunstkring. Coninckstraat 41. Schilderijen van Sara van Heukelom en D. Komter. Tot 6 November. Kunstzaal van Lier. Amsterdam. Beeldhouwwerken door Tjipke Visser. Tot 9 November. Kunstzalen A.Vecht, Bokin, dam. Schilderijen en. Aquarellen van Joseph Mangold. Tot 10 November. Stedelijk Museum, Amsterdam. Kunst S.O.S.-tentoonstelling. Tot 12 November. Arti et Amicitiae. Amsterdam: Na jaarstentoonstelling. Tot 13 November. Kunsthandel Scherft, Laan van Meerdervoort 88, Den Haag. Teekeningen, houtsneden en litho's van M. C. Escher. Tot 18 November. Kunsthandel Van Meurs, Amster dam. Oud-Japansche Houtsneden. Tot 18 November. Kunstzaal Buffa, Amsterdam. Schil derijen en aquarellen door J. H. Weissenbruch. Tot IS November. Kunsthandel Aalderink, Amster dam. Werken van Limburgsche kun stenaars. Tot 18 November. Voor de kunst", Nobelstraat 12 Utrecht. Werken van leden. Tot 10 November. ' Kunstzaal van Lier, Amsterdam. Schilderijen door Judy Michiels van Kessenich. Tot 23 November. Kunstzalen Firma E. J. van Wisselingh & Co. Bokin, Amsterdam. Schilderijen, Aquarellen en Etsen door Willem Witsen. Tot 25 November. Kunsthandel Willem Brok, Melkpad 25, Hilverum. Schilderijen door Peter van der Braken. Tot 30 No vember. JUNCKEft BEZORGD». IEWIELERS NEDERL FABRIKAAT TOONZAAL njUKUCEMUBENLUN AMSTERDAM A TEL. :