l' 11 'O UVA uiaiuopnasd) UBAJBBM * uaa JOOA 3(1 pUI BZ J iA p" p*iqp uapui uauaupsjaA si ajpAou spj uapjpzuap aapuo JBM ' 'ua8fU3ïUB3f ua8Bjp a) [ SU3)UI a) ajsjBBMz jaq aji U9ip UBA ua (<(8uua)noiu aiz) ufiui J9AO uauuo)ssuaA9{ ua8ut3 jBBf apu9i)jfiA uftiu do sp puojSjooA uap do 3fja;s tt aStMna^ UBA ja^uouag" (4uaMnpBi{3S (O A q^M" S1B SUBUJOJ aj u f nu UT )BM 'a^ans^ui ;aq JBBU 8 uaa )aui ua jnn^BU ap )aui uaa jaat NWadOOlSHS ODIHM3 af V9J99(U9S pnO>f 'WOJ9 )tp jaotf -^j/sii/oj jnatps "J-p I '3BU8O3 -J-p £ 1199 :}d»39, Soojp puvoq gp jo/vi 'pvojSuinj jatu pSuatt si pnoy j9y s {v U9 u9J9p9od snau v\ -U9qq9\i 9} yoiz fiq (snif}vviu9Dff) ) U9U9UDI/U99 fiq uaSvjp 9) t uaSuiJy awshj.Vfj aSiwiuos vaar» /l SWW '9JÓW1S JS9t3 'p90l{ ItaSOOt^ 9J9913iffo fjq tpjom sjJ/^/S" '»?/» J -uanoq 11998 'Suipaaiyjspuo vaag -\ U99 uvn jifyvjp aptiajmjsjin ap jpj, 9}smnaiiuaiiD S/D jvp Rrcn THiiiitimitntniii NVW N3Q ?U9UU3 uaqqaq SutABtpssq ap UVA s;; uaufissaqy ap *Bp 'si tp^Biu azap UB -sajd uaa jtatq ;aq JBBAA, jaaui a; ' -«A uapaj)do japuajsBjJoop uaa uappBi fïM 'pdsMnotps )ip jaAouaSa; soa -3)ipBiu 'aiuissaqy UBA -39 jm feBpads ' jajipajspiaips 3Q fyz ;BJ 9)SB3aS U9i{ joop ap JBBM ' -uiy ap do ua^^aajM sjjaz 'p[93piuda3 ooz uaufissaqy ap ua uap3i{3{fi[iaoiuui3jj3; ap jooj U3JBM U3UBT[B)I 3Q 'pUOO^JdA SUO pJ3A 9)B{SO[ japuB)SU93d) ufiz d< 'uadd^jj 'ua;q3i[ af^uaag ?puq ua3(BU 3; J33UI s^aiu |Bq;aoA )3iu )Bp '^qoaAai pj9))tqj9A uaa SUBU.) uauuoSaq 'uauioa a) (p3ipapi3A pao3 ;sjaa aissBiag 3I?^K joop) pop aipsuftssaqv )aq fiq uappBi ajiaoui SUBAUBB uap ui aip 4U3UBi[B;] 9Q 'ladsMnoiios ^fijaSiBM uaa joo/ uias ;aq saf;indssB3 UBA 3jiruqa3 ;at ;aui jie3 'ja3uB3jooA ufiz uBp si uapaj; -do ufrz ui japuajsB^Joop aip* 'JOG/ -piui azaQ -ua3uBAj3A oii3opBg joop ftq pJ3M ua ua^BfjaA PI?A ;aq ouog 3Q )S3Oiu 'i3fBBUia3 pjaM )und[aop aqosufi -saqv a;sjaa ;aq JOOA 3iui3M 91^11 UVA pds ;aq SBM apadM) ap ui {Bjooy^ ';puiA ;aiu B uftz aip 'pi33dsa3jB qo^Bui a3tpJBBAs -suaSvpfaq uaa qojz ;jaaq fiq de ?I|UM Mooai o||6opig ?dt(|osuM|duiti| IIOY )*q w\9*i «mun joop e-w :3iNiss3av szoe -«N 3N3OUD 30 OC'OVd ||j»)|>|njpuMis u» ->(»oa pUBq ufttu UBA aip 'UBUIOJ ua^sjaa uap ui uaAdjqasaq 'aji uaaui 4)ip qaq afi *jnn)«u ap joop ua3uifapuBM ua ua3ui3tau aSiApzuaa )9ui 'af;|asdaqos Suaiuoojp 'pui33jA uaa spaaj TUI SBM puta^ sjy ?uauutSaq snp afi )VBI ?UBAja piaq^fijSutvpq ap do 800 )aq ;aui uftz noz jauniref ;BM 'uapjoM uauutut -is^ui sajiouiaui uaa3 ud tïvp i i N3J.3OA MH N3Q3H OOM XHOSVM Op reis meteen REFERENDUM ' «h. i^»^«.k ? & A rtft ^*«kl tl i tm E _ r Is voor het secretariaat van een referendum commissie meer te doen dan organisatorisch werk allén. Behalve de werkzaamheden aan de com missie verbonden rust op het secretariaat de taak alle mogelijke vereenigingsbesturen, vakbondsbesturen, besturen van politieke partijen te interesseeren voor het geheele plan en medewerking te vragen. Men kan rustig zeggen dat het secretariaat zoo doende in een tijdsbestek van eenige maanden in aanraking is geweest met een zeer groot aantal vooraanstaande menschen van alle beroep en stand, van alle godsdienstige en politieke overtuiging. De besprekingen die bij deze bezoeken plaats vonden, bewogen zich behalve op technisch terrein voor een groot gedeelte op principieel politiek en godsdien stig terrein. Daarom heeft het zin, na afloop van deze werfcampagne, de algemeene indrukken van deze bezoeken weer te geven. Het arbeidsveld was verdeeld in drie groote groe pen: die van de academisch gevormden, verzameld in veelal politiek en godsdienstig neutrale beroeps organisaties. De groep van de vakbonden, de mid denstandsbonden, de vrouwenorganisaties, de boerenorganisaties, de werkgeversorganisaties. Deze tweede groep viel veel meer dan de eerstgenoemde uiteen in allerlei confessioneele groepeeringen. Zoo is b.v. de middenstand verdeeld in 4 bonden: de R.K., de Protestant Chr., de Neutrale en de Joodsche. De laatste groep was die van de politieke partijen, zoo wel verdeeld naar godsdienst als naar wereldbe schouwing. «- volgorde van de bezoeken werd nu zoo geko zen, dat eerst de zoowel godsdienstig als politiek neutrale beroepsorganisaties werden bezocht, daar na de vakorganisaties, en tenslotte de politieke par tijen als zoodanig. Voor deze heele werkwijze maakte het R.K. volksdeel tot op zekere hoogte een uitzon dering. De organisatie van dat volksdeel is n.m. zoo hecht, dat een principieele medewerking vrijwel automatisch als gevolg heeft het medewerken van de geheele R.K. wereld. Daartegenover staat het los naast elkaar voortleven van de vele Protestantsch Christelijke organisaties. Ieder werkend naar eigen overtuiging en inzicht. Hetzelfde geldt in nog ster kere mate voor de geheel los naast elkaar staande neutrale beroepsorganisaties van academisch gevormden. Had zoo het secretariaat met de R.K. wereld na de principieele toezegging weinig moeilijkheden te overwinnen, de andere organisa ties gaven handen vol werk. Men kan er echter over redetwisten of de versplintering buiten de katho lieke wereld ongunstig is. Bij de beroepsorganisaties van de academisch gevormden en zij die daarmee tot op zekere hoogte gelijkgesteld kunnen worden, was het voortdurend refrein: uw plan heeft toch geen bepaalde politieke kleur of bepaalde godsdienstige strekking. Men was bij allen bang om onder de leden een bepaalde scheiding te weeg te brengen. En men was trotsch op het feit, dat al zoo of zooveel jaren lang de or ganisatie in staat was geweest alle confessies en richtingen in een groot verband samen te houden. Na een geruststellend woord en een uitvoerige be spreking over den inhoud van de te stellen vragen en de schrijvers ter verdediging, ging het gesprek dan meestal in de richting van de toekomst van ons volk. Of een bepaalde eenheid te bereiken zou zijn en zoo ja op welke basis. Van alle organisaties bleken de neutrale organisaties van de intellectueelen" het meest vatbaar voor een bepaalde eenheid, ook in politiek opzicht van het Nederlandsche volk. In het algemeen gesproken had men een uitgespro ken afkeer van de hedendaagsche politieke ver ' 42 DE GROENE ANTON M. BROUWER spllnterlng, voelde weinig voor daadwerkelijke poli tieke belangstelling, maar wees nationaal extremis me vrijwel eenstemmig af. Wel gaf men blijk te be grijpen dat de jeugd in dezen tijd vatbaar moest zijn voor extremisme. De zonden der vaderen waren Inderdaad te groot. Een bijna stelselmatig terugkeerende vraag was of men een nieuwe politieke actie ging inluiden in de richting van een bepaalde nationale concentratie. Volgens velen zou dit zeer noodzakelijk zijn en moesten wij trachten te komen tot een sterke regeering met een gemeenschappelijk gedragen crisisprogramma. Een geheel ander beeld bood de wereld van de vakbonden, de middenstandsbonden, enz. In deze groepen was, zooals boven al gezegd, de politieke en godsdienstige verscheidenheid veel grooter dan in de vorige. Zoo bestudeerde men daar ons plan niet in de eerste plaats in zijn algemeenheid, maar begon direct te kijken naar eigen" menschen en eigen" overtuiging. Gerustgesteld op deze punten, ging men dan over tot een algemeene discussie. En slechts heel voorzichtig wilde men iets los laten over de mogelijkheid van samenwerking met anderen, over het medewerken aan een algemeenen opbouw door allen samen. De angst voor een of ander extremisme, dat de vrije organisatie van wereldbeschouwingen en godsdienstige groepeerin gen te niet zou doen, zat allen in het bloed. Maar toch gaf men in groote lijnen zeker toe dat een verder uit elkaar groeien van ons volk, funest zou werken. En des te gereeder gaf men dit toe, wanneer de organisatie een bepaald plan had ter bestrijding van de crisis, een plan, dat volgens eigen overtuiging voor het geheele volk van nut kon zijn. Ook kwam het voor, dat men in bepaalde groepen meeningsverschil had over het te houden referendum* Een gedeelte groeide door in de richting van het vol strekte isolement, een ander gedeelte had door den nood der tijden iets van deemoed geleerd. Opvallend was, dat er onder de Protestantsch Christelijke organisaties een groeiende strooming is, die zich steeds meer bewust wordt van het onder scheid dat gemaakt moet worden tusschen Evan gelie en kerk eenerzijds en Christelijke" organi satie of politiek" anderzijds. Men begint te begrij pen, dat het Evangelie inderdaad te groot is om zoo maar linea recta verbonden te worden met organisatie en politiek, en eveneens begint men in te zien, dat een eigen groep wel zeer gebonden is aan afkomst, milieu, enz. Zoo is onder deze vakorganisaties een groeiend besef van onderlinge saamhoorigheid en gebonden heid in ons volk. Aan den anderen kant werken echter sterk separatistische tendenzen. Onder deze groepen namen de groote vrouwenvereenigingen een aparte plaats in. Een gedeelte nam het plan van ons referendum zeer enthousiast op. Maar anderen vonden de vrouw in het algemeen niet geschikt voor een dergelijke vraagstelling. De moeilijkste groepen waren de werkgevers. Maar ook de boerenorganisaties waren moeilijk te bereiken, r-w laatste hoofdgroep wendden wij ons tot de politieke partijen. Hier is vanzelfsprekend de poli tieke en godsdienstige verscheidenheid het grootst en behoudens weinig uitzonderingen, werd hier ons heele plan bekeken van den kant van: wat kan het aan ons voor nut opleveren? Worden wij er minder van of beter? Beteekent het een bestrijding van de regeeringspolitiek of niet? Mogen wij toestaan dat de meening van anderen door ons verspreid wordt? NIZ3D 3BI1SV1 13H « . ? . p utfA uapUTA)in uaxiteisdSuado puiqjfii um[ 'puapaom UBA paap Suipapapam sjazsf -JSA s;am 'uaSjotu uazap sip ' ufiz pBjq suo UBA 'jauounuBJ^cd auia^ 9Q UBA sjszsj SMnoj) Q - 9NIA31N3WVS 30 NI SlWId UVVH N3 1NVHX1NI31X 30 uvn ????? XNVHM 3MI31M 3Q JÏQ DE KLEINE KRANT AVONDBLAD B Vooral de laatste vraag, in wezen de vraag naar het absolute recht van eigen overtuiging, bleek voor sommigen van buitengewoon belang. Zoo vielen eenige partijen af. In het toegestane onderhoud gaf men in sommige gevallen in ondubbelzinnige woor den blijk van den afschuw die men had voor afwij kende meeningen en ook personen. Maar toch was bij anderen een besef, dat men ook op het engere politieke terrein moest komen tot een volledigere en betere samenwerking. Zoo is de reis van het secretariaat langs de leidende personen van de Nederlandsche natie een reis waar zonneschijn en stormweer elkander afwis selden. n ding is onzes inziens wel zeker. Er is in ons Nederlandsche volk in het algemeen gesproken een behoefte naar onderlinge samenwerking ter be strijding van de ons allen bedreigende crisis. Maar men deinst in de leidende groepen terug voor radicalisme. Maar dit radicalisme kan alleen dan vermeden worden, wanneer steeds meer menschen van allerlei groepen en richtingen zich bewust zijn van de noodzaak, elkaar te vinden op een basis, die het mogelijk maakt, de materieele en geestelijke crisis van ons volk in naastenliefde en constructie ven arbeid te overwinnen. De werkploeg in de hanebalken Gezien door een onderbuur net komende referendum voor ons, redactie-leden van De Groene", een gezellig huisdier, een schoothondje haast. Doch het beestje groeide snel, vooral toen deszelfs eigendom overging aan een college van experts. Het werd een dog, een S:. Bernard, een olifant, ja: een mammoet ....... die daar boven ons hoofd in de hanebalken van Kei zersgracht 355 huisde. En steeds groeide de span ning: Zal de mammoet los gelaten mogen worden, en zoo ja, wanneer?" En steeds heviger begon het dier boven ons hoofd te trappelen, want het had dagen dat hij knettergek" was. Nu Is de mammoet los en dat dit mogelijk is gewor den zonder levensgevaar voor de omgeving, is voor een belangrijk deel te dan ken aan zijn kornak" met zijn helpers. Als wij den ken aan het werk door hem verzet, is het ons niet meer mogelijk grapjes te maken maar moet een woord van oprechte waardeering ge sproken worden voor de ontzaglijke hoeveelheid ar beid, doorzettingsvermogen en warme liefde voor deze onderneming, door deze kleine groep menschen be toond. Het Is geen kleinig heid om in Nederland bijna alle politieke par tijen, alle vakbonden en ontelbare vereenigingen tot medewerking aan n doel te bewegen, en dat dit gelukt is, is vooral te danken aan de openhartige diplomatie van den theoloog Anton M. Brouwer, lid-secretaris van de referen dum-commissie, aan zijn mede?bezoekers", de heeren Sassen en De Stoppelaar, aan zijn secreta resse mej. mr. Grijzen, die zich door den opzet van de correspondentie uiterst verdienstelijk maakte, mej. mr. Tondu, die de laatste loodies verwerkte, en aan mevrouw Bosman. Hun past een woord van hulde en dank. V, A. M. BROUWER Jr. TUISCSRAM RADIOLAMPEN GEVEN GLASHELDERE ONTVANCS1 GOED-GOEDKOOP - GEGARANDEERD / \ DE GROENE ^C^L ^= DE VLUGT Ni' IV , i N-1 DE MIRANDA RUSTIGE r ^ l MEER WERK-ACTIE IN DE HOOFDSTAD Burgemeester De Vlugt c.s.: Niet toekijken, allemaal meehelpen!" " ' ^"^^^^^"?^???^"?'?"^?^^^^???'^^^^^^^???^???^??^^^???????^fcwT'^llHI^r-??».:.« **^ '~ m