-i-^?^Jk^ i » «r i ? «TIIMI 111itKKartamiv..*ar* /t * Tooneel VERDERFELIJKE PRIJZENPOLITIEK Eduard Verkade IN ,,Het Volk" stonden in de vorige week'Benige artikelen over het Stads schouwburgvraagstuk, waarin de Amsterdamsche Af deel ing Kunstzaken werd verweten, te weinig steun te ver leen en aan de tooneelspeelkunst in verhouding tot het aandeel, dat zij als verhuurster van het theater van de inkomsten ontvangt. Dit is volkomen juist, hoewel het ook van een ander standpunt bezien kan worden. Maar de oorzaak van den slechten gang van zaken ligt, evenals de oplossing, vél dieper dan men veronderstelt, en is dank zij de ontstane paniekstemming amper nog te ontdekken. Het schijnt voor een schouwburg beheerder moeilijk te beseffen, dat het publiek niet betaalt om in zijn theater te zitten, evenals het voor een tooneelgezelschap-directie moeilijk schijnt te begrijpen dat het publiek feitelijk niet uitsluitend om zijn voor stelling komt. En toch is het zoo van zelfsprekend, dat het publiek wel is waar terwille van een voorstelling komt, maar dan liefst in een comfortabel en gunstig gelegen theater plaats neemt. De eigenaresse van het officieele theater in Amsterdam, de stad zelf, wil geen financieele risico's loopen voor datgene wat in haar gebouw wordt gegeven, ofschoon zij de sociale ge dachte huldigt, dat de minder welgestelden mede moeten kunnen profiteeren van de kunstuitingen. Dit leidde er toe, dat Amsterdam, tegenover de subsidie verleend aan de vaste of eerste bespelers (gevolg van de stedelijk.- be lastingheffing, ondanks erkenning van de cultureele waarde der tooneelspeel kunst) bovendien bepaalde, dat een aantal gemeentelijke volksvoorstel lingen" moesten worden gegeven. Deze werden echter niet uitsluitend voor het volk" toegankelijk gesteld, neen, voor een ieder, die door den lagen entreeprijs werd aangelokt, hoewel toegegeven dient te worden, dat in den beginne vakvereenigingen de voorkeur bij plaats bespreking genoten. En het is sedert dit besluit, dat de achteruitgang in het theater-tedri// dagteekent. TEN onrechte is, althans in Amster dam, de gedachte ontstaan, dat de gemeente eenig recht van spreken heeft, wat de prijs van de entréebiljetten aan gaat, hoewel de gemeente geen risico wil loopen, wat het gezelschap en zijn seizoen-exploitatie-onkosten betreft. Ook vroeger reeds gaven de tooneeldirecties goedkoope Maandagavond abonnementen uit, en coupons, die een reductie inhielden, maar dit was prijzen politiek van den producent. De prijs van de gemeente-volksvoorstellingen is zóó laag, dat de opbrengstmogelijkheid ver onder den kostprijs der voorstelling valt, en is dus iets geheel anders dan de vroegere, voor de hand liggende periodieke uitverkoops-tactiek van min of meer afgespeelde stukken. De gemeentelijke abonnementen, sedert 't vorige seizoen ingesteld, zijn van zeer veel belang voor de Stads schouwburg-exploitatie, maar geheel in strijd met de belangen van alle tooneelgezelschappen, tenzij zij een eersten stap beduiden naar een gemeen telijk tooneelgezelschap in eigen schouwburg. De paar gegarandeerde recettes, die de gezelschappen er door winnen, zijn volstrekt geen compen satie voor de indirecte schade. Door de gemeentelijke volksvoor stellingen ontstond de situatie, dat b.v. een stallesplaats, die dag aan dag , 3 gulden + 20 pCt. stedelijke belas ting .+. bespreekgeld -f vestiairegeld kostte, nu en dan voor een ieder ver krijgbaar werd voor 60 cent, een weinig verhoogd met gereduceerde extra-kosten. Zoo werd van dien tijd af voor den entreeprijs, wat men zou kunnen noemen de gouden standaard los gelaten, de waarde van een entreebiljet daalde in de oogen van het publiek ver onder den kostprijs van den producent, Dit is de oorzaak, waardoor een vaste bespeler op den duur niet meer vier a vijf avonden kon blijven spelen in Amsterdam en meer moest gaan reizen, zelfs zonder doublure-gezelschap. Daar door kon hij dan weer minder blijven produceeren, hij raakte uitgeput en ging in artistieken zin achteruit. In dit verband mag schrijver dezes misschien vermelden, dat, toen hij ge delegeerd lid van den vroegeren Raad van Beheer der Koninklijke Vereeniging het Nederlandsch Tooneel werd, in een periode, dat de ontvangsten in Am sterdam gedurende de voorafgaande jaren zér gedaald waren, en een te groot deel der inkomsten uit de ge garandeerde voorstellingen in de pro vincie moesten komen, besloten werd, de meeste gegarandeerde voorstellingen in de provincie af te zeggen en zich voornamelijk op Amsterdam te concentreeren. Het gevolg was, dat door stijging der recettes in den Stads schouwburg het eerste jaar, ondanks minder reizen, 50 mille meer aan totaal inkomsten ontstond, en het tweede jaar nog een 30 mille daarboven. De provinciale vereenigingen hadden n.l. ook toen veelal het recht van keuze der stukken voor gegarandeerde voor stellingen en daardoor gingen te vaak de meest succesvolle voorstellingen in de provincie, terwijl dan de minder ge slaagde doublure-voorstelling te Am sterdam gegeven moest worden voor eigen risico. Dit was het begin van een opbloei in den Stadsschouwburg, die later onder Royaards en de N.V. ,,Het Vereenigd Tooneel" aanhield. IN Rotterdam is op het oogenblik het geheel e theaterbedrijf doodgeloopen. Maar dit heeft weer een geheel andere oorzaak. Alle gezelschappen speelden vroeger gaarne voor de Volks-Universiteit, die ruime uitkoopsommen be taalde voor een beperkt aantal uitvoe ringen, te geven door Amsterdamsche en Haagsche Gezelschappen. Daar tegenover eischte de V.U. premières en gaf zij deze Rotterdamsche pre mières voor haar leden tegen een entreeprijs waarvoor de vertoonde voorstellingen finantieel alleen kunnen worden gedekt bij een geheel gevulde zaal. Het gevolg is geweest, dat iedere topneelliefhebber lid werd van de V. U. en het aantal voorstellingen steeds is uitgebreid. Door de machtspositie van de V.U. en mede door de concurrentie, daalden daarna de prijzen aan de ge zelschappen als garantiesom betaald. Men gaat heden in Rotterdam alleen nog naar het tooneel als lid van de Volks-Universiteit. Geeft een gezel schap nog een voorstelling tegen ge wone entreeprijzen op eigen risico, dan blijft de zaal leeg. Hierdoor zal in Rotterdam ook het verleenen van sub sidies aan gezelschappen vervallen, immers, de gesubsidieerde gezelschap pen van elders trekken geen bezoe kers." En ofschoon het natuurlijk niet de bedoeling is geweest van de V.U., is het gevolg van haar prijzenpolitiek in Rotterdam, dat geen plaatselijk gezelschap meer zou kunnen bestaan en Rotterdam als een provinciestadje heden ten dage uitsluitend is aange wezen op import van voorstellingen, waardoor de exploitatie van de theaters in Rotterdam qua Schouwburgen, vrij wel onmogelijk gaat worden. Ook de V.U. zou, indien zij een eigen gezel schap stichtte, niet voor haar huidige prijzen kunnen blijven spelen. Zooals de algemeene toestand is ge worden in Nederland, is de oplossing voor gezelschappen n gebouwen alleen te vinden, door volgens een omlijnd plan gemeenschappelijk de prijzenpolitiek ter hand te nemen, en het commercieele probleem ge zamenlijk te ordenen. Alleen de be kwame tooneeldirecteur Van der Lugt Melsert heeft twintig jaar lang aan de moeilijkheden het hoofd weten te bieden. In den Haag zijn zelfs heden nog verhoogde entree prijzen mogelijk op Zaterdagavond, want goedkoope voorstellingen wor den {daar alleen gegeven, wanneer de directie van het tooneelgezel schap dit voor zijn exploitatie dienstig acht. Alle fouten in Amsterdam zijn na tuurlijk te goeder trouw gemaakt, maar zij eischen niettemin een krachtig in grijpen zonder verwarring tusschen de begrippen kunst en cassa. Het product is helaas boyendien over het algemeen sterk achteruitgegaan en zal bij een zuiverder financieelen opzet van het bedrijf vroeger of later weer omhoog getrokken moeten worden. Noch de malaise, noch de film zijn schuld aan de tooneelmisère, de huidige versnippering en de achteruit gang in de artistieke leiding het is de onjuiste prijzenpolitiek, die een ge volg is van het splitsen der gemeen schappelijke commercieele belangen: die van het theater n die van zijn bespelers. Radio-Stethoscoop MET eerbiedwekkende toewijding heeft de A.V.R.O. altijd op de dagen, die haar ter bediening van den Nederlandschen radio-omroep zijn toegewezen, de ,,morgenwijding" verzorgd. Heeft zij den inhoud evenals den religieuzen vorm daarvan natuur lijk aan haar deskundigen over te laten, het technische (niet alleen het radiotechnische 1) deel der verzorging had immer haar volle aandacht. Zij heeft daarbij de beschikking gehad over een artistiek hoogstaand vocaal kwartet, dat zijn taak steeds op loffelijke wijze vervult. Onlangs heeft zij, uitgaande van den gedachtengang, dat mede in dit deel van haar arbeid geen verstarring mocht intreden, het voornemen aangekondigd dit kwartet te vervangen door een volledig bezet koor van ongeveer veertig personen, die eerst na zorg vuldige selectie zullen worden gekozen en regelmatig zullen repeteeren, ten einde de zangmuziek ter opluistering van de morgenwijding zoo grondig mogelijk voor te bereiden. j Mogelijk is het optimisme overi dreven, dat hier een wijder verschiet 'ziet gloren dan dat van een psalmen j zingend ensemble, maar onmogelijk l lijkt het niet, dat hier een plan broeit, ? hetwelk men uit een artistiek-cultureel i oogpunt zeer zou mogen toejuichen. In een der jongste Radio-Stethoscoipen" werd namelijk gezinspeeld op de .^ wenschelijkheid, regelmatig BachCantaten uit te zenden, waarbij men .zich zooveel mogelijk en noodig zou houden aan de gelegenheden, waarvoor de onsterfelijke Leipziger Cantor een deel van deze Zondagszangen ge schreven heeft. Bij de bovenbedoelde zinspeling werd {gewezen op den grooten voorsprong, >dien de V.A.R.A. voor verwezenlijking 'van zulk een plan op de andere om roepen heeft. Moge het nieuwe initia tief van haar concurrente haar prikke len tot een eigen activiteit in dergelijke l richting; het ware beschamend voor den arbeiders-omroep, als zij zich een ' dergelijk initiatief zou laten ontnemen. | Intusschen put de A.V.R.O. voor het j korte concert van gewijde muziek, dat ?zij op de morgen-bidstonde pleegt te doen volgen, uit haar weivoorziene discotheek. Men mag hopen, dat zij bij eventueele verwezenlijking van plannen als boven bedoeld deze afdeeling van haar discotheek niet zal sluiten, maar den schat van goede muziek, die in dit genre reeds in het eboniet werd ver ankerd of nog zal worden vastgelegd, levend zal houden. Zij zal daartoe trouwens wel genoodzaakt zijn, want een Bach-cantate zou toch slechts n maal per week worden gegeven. Wie zal aan den goeden naam van Nederland in den internationalen radioomroep den luister bijzetten eener regelmatige uitzending van Bachcantaten? Verwezenlijking van zulk een initiatief zou stellig geen orkanen van geestdrift ontketenen als bonte programma's" en dergelijk ornroepmanna, maar het zou menigeen weer 1 een i ge hoop kunnen geven in een | 'waardigheids-bewustzijn van den radio1 omroep. Want er blijft toch altijd nog wel een ander luisteraars-publiek dan dat, hetwelk op zomerfeesten, app ldagen of dergelijke kudde-ondernemin gen van radio-liefde gloeit. Moge een in populaire muziek" versmoord geloof in artistiek-cultureele waarden van den omroep hierover zijn stem eens doen hooren ! G. K. KROP Film GARBO als Marguerite Gauthier Albambra GARBO is Garbo. Daarmede is het probleem" na alles wat over haar geschreven is vrijwel uitgeput. Een nieuwe film van haar biedt dan ook nog nauwelijks nieuwe aspecten. Zij is door haar vereerders evenzeer boven alle maten in de hoogte gestoken, als zij door de voorvechters van een zuivere" filmkunst als ster bij uitstek als een beletsel voor de film als film wordt beschouwd'. Vast staat bij dat alles haar zeer speciale onmiskenbaar fascinerende bekoring en haar, ondanks alle tegen werpingen, onverbrekelijk verband met de film. Zij bestaat krachtens de film en zij verleent elke film waarin zij optreedt een zekere kwaliteit, waarGreto Garbo als Marguerite Gauthier in de Metro-GoWwyn-fi/m met dien t/te/ onder deze, zolang zij Garbo" blijft, nooit kan dalen: Een Garbo-fihn". Haar spel wórdt evenzeer door haar vereerders bewonderd als door anderen ontkend wordt, dat zij een actrice van enig formaat is. Ook dit is in overeen stemming met haar wezen en werke lijke betekenis. Zij boeit door haar aanwezigheid in de rol, meer dan door haar spel creatie van de rol , twee verschillende elementen die ge makkelijk worden verward. MARGUERITE Gauthier, la dame aux Camélias", sinds Dumas deze figuur schiep de begeerde grote rol", waarin vele bewonderde sterren van het toneel schitterden, is voor deze Garbo geen experiment en de regie van George Cukor heeft de veilige weg gekozen haar ook niet in een andere richting te dwingen voorzover een ster van deze grootte zich berhaupt" zou laten dwingen. Dat van de twee mogelijkheden dit typische voortbrengsel van de roman tiek van het midden der vorige eeuw door middel van de film te reprodu ceren: het zedebeeld van zijn tijd of de grote rol'V de laatste werd ge kozen, kon met Garbo in de hoof dr u' moeilijk anders worden verwacht. Het geheel is geconcentreerd op de tragischromantische liefde van de courtisane, meer naar de persoonlijk dramatische dan naar de sociaal dramatische kant. Zo komen alle mogelijkheden en beperkingen van Garbo in de begeerde ,grote rol" sterk tot uiting. Dat zij het zich, steunende op haar onaan tastbare grootheid, gemakkelijk maakt mag niet worden gezegd. Inderdaad geeft zij zich volledig, maar dit be tekent desondanks geen creatie. Haar spel en de regie van Cukor, die zich hoofdzakelijk bepaalt tot entourageom Garbo als de centrale figuur, blijven aan de oppervlakte en missen verdieping in enige richting. Beide geven, vaak met grote toewijding, meer een weergave van de overbekende feiten uit het stuk dan inzicht in karakter en milieu. Het geheel is in vele opzichten schoon en boeit door deze schoonheid meer dan door een levende dramatiek, al moet daarnaast worden vastgesteld, dat zodra de veilige beslotenheid van het interieur wordt ^.verlaten zelfs bij een film van deze f kwaliteit de Kitsch in gevaarlijke nabijJheid ligt. Als geheel is Marguerite Gauthier, , ook ondanks het spel van Robert ?! Taylor en de enkele malen, dat een geslaagde aanwijzing in de richting van eigen filmische mogelijkheden van de speelfilm wordt gegeven (o.a. het gesprek van Marguerite met de baron ? bij de piano in close-up) meer GarboUilm dan speelfilm, mét zijn eigen 'mogelijkheden en beperkingen, die wat de eersten betreft anders, en wat de laatsten betreft enger bepaald zijn, dan bij de speelfilm als zodanig het geval is. D. C. VAN DER POEL CREDIETEN vanaf f 500?beschikbaar; hoogere ambtenaren en dergelijken ook zonder borg, discrete afwikkeling. Geen kosten vooruit, postzegel voor antw. bijvoegen. Credietbank ,,'s-G raven hage" Mathenesserweg Ma, Rotterdam, Telefoon 88208 VERBOUWING OPRUIMING ILKEMA itmuntende URWERKEN REGULIERSBREESTR AAT 39 VERKOOP GAAT DOOR Was DE GROENE juist uitverkocht toen U er naar vroeg? EEN GOEDE RAAD: NEEM EEN ABONNEMENT! MAVA3 JJ^^JJ I^^_1J EXPOSITION INTERNATIONALE TALRIJKE MANIFESTATIES OP HET GEBIED VAN ' KUNST, WETENSCHAPPEN, LETTEREN EN SPORT. Inlichtingen bU da Scheepvaart* en Reisbureaus an hat Comitévan Propaganda. . \ *;e toch, 0 Hoe ri jtóen eens oo, jie Weüren/ \ PAG. 10 EN n DE ROENE £ f ?/& DE SMAAKVOLLE CREATIE van her vorige jaar: Ringers' Bloemenveld j e s, is door ieder 'zeer gewaardeerd geworden. Thans brengen wij een doos met een nieuwe bloemenveldenschilderij en met dezelfde heerlijke, verrassende, kleurenrijke inhoud. /Is weer echt iet* van RINGERS!! 3124 PAG. 18 DE