Wetenschap De mogelijkheden der kunstmatige goudproductie Ir. B. Swanenburg DE oude alchemisten hebben hun ideaal, de verandering van lood in zilver of van koper in goud, niet in vervulling zien gaan, hoogstens hebben eenige der slimsten goud weten te maken uit de aan hebzucht gepaarde goedgeloovigheid hunner tijdgenooten. Maar in elk geval heeft geen hunner de verwezenlijking beleefd, in welken vorm ook, van den tweeden alchemistischen droom: de bereiding van het, de eeuwige jeugd schenkende, panacee. Het is natuurlijk trouwens ook de vraag, in hoeverre zij, zónder goud, daarop nog gesteld zouden zijn geweest, doch n glorieus moment van oneindige voldoening ware dan toch hun deel geworden: na jaren lang door den eersten den besten schooljongen de la hauteur de son savoir" mee warig te zijn aangekeken over iets zóó primitiefs als het geloof in de trans mutatie der elementen, zouden zij in 1919 het oogenblik hebben mogen beleven, dat Ernest Rutherford het element waterstof bereidde uit het element stikstof. Zelfs werd bij die gelegenheid nog een tweede element gevormd: zuurstof, doch dat zou eerst later blijken. Toen deze eerste transmutatie ge volgd werd door een reeks andere, herleefde bij sommigen de oude alchemistendroom; te groot is de populari teit van het gouden kalf, dan dat zij ernstige schade zou kunnen onder, vinden van het koele verstandelijke inzicht, dat goud, voor een prikje uit koper bereid, voor niet veel mér tot nut zou zijn, dan voor het maken van een middelmatige kwaliteit nietroestende vruchtenmesjes. Geen zich zelf respecteerend mensch zou nog met een sieraad van zulk een ordinair metaal om zijn hals of zijn vingers willen loopen en hoogstens prof. Goudriaans nieuwe waardemeters zou den er een eerlijke kans door krijgen. Intusschen zijn 20 jaar verstreken sedert Rutherfords experiment, en de eerste steen der eerste fabriek van synthetisch goud moet nog worden gelegd. Laten wij eens nagaan, welke kansen er bestaan, dat die plechtig heid ooit zal plaats vinden. Q UTHERFORD verkreeg waterstof lx uit stikstof, door laatstgenoemd element, dat, zooals wij ons herinneren, het symboolteeken N heeft, te beschie ten met alpha-deeltjes, afkomstig van radium. In den goeden ouden tijd, toen de wétenschap voor de atomen halt en front maakte, behoefden wij ons om die N zélf niet verder te bekom meren: wij schreven bijv. 2 N om aan te duiden, dat wij het hadden over twee individueele stikstofatomen en Nz, wanneer deze een vennootschap waren aangegaan, om voortaan als twee-atomig stikstofmolecule door het leven te gaan. Sinds de physica zich echter ook met de interne aangelegen heden van het atoom is gaan bemoeien en ontdekt heeft, dat deze gewaande n-en-ondeelbaarheid een wereld op zichzelf vormt, waarin uiterst kleine, negatief geladen deeltjes, electronen, cirkelen om een kern met positieve lading, was die simpele N niet meer voldoende: wij werden genoodzaakt voor de gewone huis-tuin- en keukenstikstof, ter onderscheiding van andere soorten, te schrijven j4 N, waarin het getal 14 aangeeft het gewicht van de kern en 7 de electrische lading. Voor die lading in haar geheel, plus voor de helft van het gewicht, zorgen 7 positief geladen kerndeeltjes, pro tonen, genaamd, de rest van haar gewicht dankt de kern aan 7 ongeladen, doch even zware neutronen. In een compleet" atoom wordt de Ook de alchemist poogde goud te maken. Tegenwoordig kdn het maar men doet het niet lading van elk proton gecomposeerd door een om de kern cirkelend electron, dat weliswaar 1833 maal lichter is, doch een even groote, negatieve lading bezit. Om de formule van Rutherford's eerste alchemistische stunt op papier te kunnen zetten, dienen wij nog even na te gaan, wat de door hem gebruikte alphadeeltjes eigenlijk zijn. De bena ming dateert uit de periode, dat de wetenschap t. o. v. al die stralings verschijnselen nog een beetje met de handen in het haar zat en, na die mysterieuze stralen, welke het ver mogen bleken te bezitten, het skelet van nog levende menschen zichtbaar te maken, geheimzinnig X-stralen te hebben genoemd, volgende stralings verschijnselen tot nader orde zakelijk was gaan nummeren: alpha, bèta, gamma enz. Te zijner tijd bleek echter, dat alpha-stralen niets anders zijn dan snel bewegende kernen van heliumatomen, zoodat de gezochte formule moet luiden: '74 N + ^ He = y O + S H, waarvan de laatste term de waterstof vertegen woordigt, de voorlaatste de zuurstof, het tweede kunstmatig bereide element. WERKTE Rutherford nog met de stralingen van radiumpreparaten, geleidelijk werden meer effec tieve methodes voor het bewerken van kernreacties uitgevonden: eerst ultra-hooge electrische spanningen en nog later het cyclotron J). De ver beterde techniek opende de mogelijk heid voor steeds nieuwe reacties, ook met zeer zware kernen, zooals die der edele metalen en daarmede was de mogelijkheid van het maken van goud dan verwezenlijkt. Het recept is zelfs betrekkelijk eenvoudig: men behoeft slechts een stuk gewone platina te bombardeeren met deutonen, zijnde de kernen van een speciale soort waterstof: deuterium of zware water stof". De gewone platina '* Pt gaat daarbij over in een andere soort: ' Pt, die radio-actief is. Het tweede deel van het proces bezorgt de bedrijfs leiding der goudfabriek weinig moeite, want dit radio-actieve platina gaat, onder uitzending van electronen, spon taan over in het begeerde goud, dat onder de formule '7°7 Au te boek staat. Afgezien van het feit, dat het weinig lucratief is, platina in het goedkoopere goud om te zetten, is er nog een omstandigheid, die maakt, dat de aandeelen der goudfabriek ter beurze een weinig florissant figuur zouden slaan: de geringe productie. Want de atoomkernen zijn zóó klein, dat men ontzettende hoeveelheden projectielen moet verschieten, voor er n geraakt wordt. Zelfs bij gebruik van een cyclotron, dat vijftig duizend milliard deutonen per seconde kan produceeren, zou men het stukje platina 10 milliard jaar moeten bom bardeeren, voor n gram goud zou zijn verkregen. Voor welk tijdroovend karwei men in onzen haastigen tijd geen geduld heeft! i) Zie het art. in De Groene van 18 November 1939. Een verrassende mededeeling De christelijke leer van goed met kwaad vergelden behoort te worden toegepast." (H.) En een niet verrassende Als je op het oogenblik in de duinen wandelt of langs een waterkant loopt waar de zon op schijnt, zie je verschillende kleuren." (H.) Paindeluxe-brood Alles is te veel aan de oppervlakte bij den uiterlijken schijn blijven hangen." (R.) Het in de school gelegerde onder deel zou naar elders verhuizen." ""CHARIVARIA zijn dat een twistgesprek vooraf ge gaan is." (T.) iiiliiiiiiiiliiliilliiiliiiliiiiiiiiiillllim imiiniliiilimt IIIIIIIIMI De nomitatief-datief-constructie De spreekster werd ingeleid en dankgezegd door de voorzitster." (V ad.) De scheidende voorzitter werd hierna door de heren \Vieringa en Buiter toegesproken en woorden van dank gebracht voor alles wat hij voi r de vereniging heeft gedaan." Ik wil toestemmen dat het spel lingstelsel een bijzaak is." (V ad.) Bell's eerstgcboorterecht als uit vinder van de telefoon wordt flfltt_ (H. p.) Uit de hoogeschool der journalistiek Kr was Zondagmorgen veel belang stelling voor de gevolgen van dezen nachtelijken onrust verstoorder." (H.) Het zou niet onmogelijk kunnen Het juiste woord op de juiste plaats De schrijver is nadrukkelijk van oordeel dat Kngeland zeer zwak zal staan." (Marine-bl.) De Prinses beduidde de kleine Beatrix nog eens tegen de menschen te zwaaien." (T.) Op de glibberige paden der beeldspraak Polen moest de laatste keten zijn van dien band." (R-) En der vreemde woorden Deze woorden werden met een onvriendelijk bescheid gereprochieerd. (Held. C.) Het cumulatiepunt van de diukte werd Zaterdagmiddag bereikt." ( R. ) Ik geloof dat Angela alleen om mij zond om haar zelf te troosten." ( R. ) To send for: to send a message ordering a person to come (Oxford Dictionary) raiiiniiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiimMiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiim^ PAG. 15 DE GROENE No.3266