De val van Max Auschnit Een spannend hoofdstuk uit den Britsch-Duitschen handelsoorlog in Roemeni Van onzen Balkan-medewerker EEN kleine notitie in n onzer dagbladen maakte er eenige maanden geleden melding van, dat Max Auschnit, n der twee Roemeensche staalkoningen, wegens een vergrijp tegen de deviezenwetten te Boekarest in hechtenis genomen was. In kleine onopgemerkte notities gaan tegenwoordig _wel meer hoogst belangrijke feiten schuil, die meer invloed op den loop der zaken uitoefenen dan vele met nadruk onder het oog der lezers gebrachte gebeurtenissen. Wie is deze Max Auschnit, wiens oneervol einde daar vermeld werd en wie is die tweede staalkoning, Nicolaas Malaxa, die nu alleenheerscher geworden is? Laat ons even met zevenmijlslaarzen een reeds verstreken tijdperk doorstappen. De geschiedenis dezer mannen is het waard eenige oudere data op den koop toe te nemen. In de zeventiger jaren vestigt een zekere Oscar Auschnit een groothandel in ijzerwaren in de Roemeensche havenstad Galatz. De bekende Oostenrijksche wapen- en staalfabrieken der Reschitza zijn zijn hoofdleveranciers. Geleidelijk verwerft de Joodsche koopman uit Galatz groote aandeelenposten in deze Reschitza, en wordt tenslotte in de hoofddirectie opgenomen. De familie Auschnit, tot aanzien en grooten welstand gekomen, vestigt zich te Weenen, waar de beide zoons, Max en Edgar, hun ingenieursdiploma behalen en vervolgens hun intrede doen in vader's zaken. De oude firma in Galatz wordt intusschen geenszins verwaarloosd en de Auschnits blijven hun Roemeensche nationaliteit trouw. Deze trouw wordt. rijkelijk beloond na afloop van den wereldoorlog. Terwijl het oude Oostenrijk instort en niets en niemand gespaard blijft voor de rampzalige gevolgen van de nederlaag, keeren de Auschnits naar Roemeniëterug, waar niet slechts de oude zaak in Galatz hen wacht, maar in welks territorium, tengevolge van de annexatie van Zevenburgen, zich nu tevens bevinden de fabrieken der Reschitza. de geneuchten die de goede Russische keuken bood.... In het Amerikaansche vooruitstrevende tijd schrift New Republic heeft een zekere Selwyn James, een te goeder naam en faam bekendstaand journalist, die speciaal met Spaansche verhou dingen goed op de hoogte is, het volgende onthuld: De Rio-Tinto Maatschappij die het eigendom is van Britsche aandeelhouders wordt nog steeds door de re geering van Franco gedwongen om de Nazis iedere maand 35.000 ton kopererts te leveren. Het spreekt vanzelf dat dit feit buiten de Engelsche bladen is ge bleven. Het is mogelijk dat de Britsche maatschappij tegen, haar zin gedwongen wordt Engelands blokkade te doorbreken. Anders ware het wel een fraai staaltje van de sinistere activiteit der bloedige Internationale" ! De periodieken die door verzekeringsmaatschap pijen uitgegeven worden, bevatten vaak vermake lijke lectuur; vermakelijk om het mengsel van naïviteit en sluwheid, de pia fraus" die er in aan geprezen wordt. Zoo troffen wij in het maandblad van een onzer grootste verzekeringsmaatschappijen een beschouwing aan, waarin den agenten de raad werd gegeven, niet de ouders maar de grootouders te attaqueeren wanneer b.v. een studie-verzekering afgesloten moet worden. Immers: Een jong vader zal allicht op zijn hoede wezen, wan neer de deugden van zijn dreumes door een levensver zekeringsman worden opgesomd: ,,die wordt net zoo flink als zijn vader", of die ziet er pienter genoeg uit om hem later te doen studeeren". Een vader zal spoedig merken, dat de lof er met opzet duimendik opgelegd wordt, een grootvader zelden ! Grootvader kan dus een machtig goede introductie vormen om papa tot een studieverzekering voor den dreumes over te halen. Grootvaders weest op Uw hoede ! KANTEKLEER Nu is het Max, de oudste zoon, die de leiding der familie-zaken in handen neemt. In de eerste naoorlogsche jaren, die in het nieuw-ontstane GrootRoemeniëeen periode van grenzenlooze verwarring zijn, weet hij met groote valutaspeculaties het familievermogen tot ongekende hoogte op te werken. Wanneer hij echter de plaats van den inmiddels overleden vader in de Reschitza wil innemen stoot hij hier het hoofd. Malaxa verspert hem den weg. DEZE Griek, die als handig ingenieur en zaken man met een paar in allerijl opgerichte fabriekjes van klein oorlogsmateriaal in Roemeni tijdens den oorlog fortuin heeft gemaakt, weet nadien zijn zaken te consolideeren, sticht een fabriek voor spoorwegmateriaal, locomotieven, etc. te Boekarest, ziet ook zijnerzijds kans een post aandeelen in de Reschitza te verwerven en wanneer Roemeniëdan een wet uitvaardigt betreffende de romaniseering der wapenindustrie, acht men dezen sluwen Griek den aangewezen man om als gedele geerd commissaris de opperste leiding der Reschitza in handen te nemen. Maar nu toont de jonge Auschnit, dat hij meer is dan een valuta-speculant. Hij weet te Londen in korten tijd groote relaties te maken en wordt de vertrouwensman en Balkan vertegenwoordiger van Engeland's machtigste wa penconcern, Vickers Armstrong. In 1927, moet Malaxa het dan ook aanzien, dat zijn rivaal tot mede-gedelegeerde benoemd wordt. En steeds meer treedt Auschnit op den voorgrond, breidt zijn interessen uit in aanverwante industrieën, verkrijgt groote politieke invloed en wordt senator, terwijl Malaxa zich schijnbaar met het spelen van de tweede viool tevreden moet stellen. In 1930 echter komt Koning Carol terug en met dezen machtsbeluste n vorst doen nieuwe elementen hun intrede in de Roemeensche politieke ver houdingen. Nu eerst begint het waarlijk groote spel tusschen beide staalkoningen, die elkaar van ganscher harte haten. DE eerste slag is voor Malaxa. Terwijl Auschnit zich nog onaantastbaar acht, heeft de Griek reeds gevoeld, dat er een nieuwe wind waait en zoekt toenadering tot die merkwaardige en schoone vrouw, die binnenkort aan alle touwtjes zal trekken, Madame Lupescu, de koninklijke favoriet. Hij maakt haar, en middels haar den Koning, tot zijn stillen vennoot. Spoedig toonen zich de resultaten, de ster van Malaxa begint weer te rijzen. De Malaxa-fabrieken, die groote regeerings-orders krijgen, beginnen zich uit te breiden, maar Malaxa, die, hoewel zeer ver mogend, niet kan tippen aan de kapitaalskracht van Auschnit, heeft voor de expansie van zijn bedrijven geld en steun van derden noodig. Nu gaat ook de Griek naar Londen op zoek naar kapitaal en nieuwe vrienden, maar thans verspert Auschnit, wiens woord te Londen in Roemeensche zaken beslissend geworden is, den weg, zooals Malaxa het hem eens vroeger gedaan heeft. Onverrichterzake aanvaardt de wraakzuchtige Griek de terug reis. Zonder twijfel heeft men te Londen een groote fout begaan, Malaxa op dit oogenblik van zich af te stooten. Immers kort tevoren heeft het Hitlerregiem zich in Duitschland geïnstalleerd en Berlijn grijpt met beide handen iedere gelegenheid aan om zijn invloed op den Balkan uit te breiden. En zoo is het een natuurlijke zaak, dat Malaxa in Duitschland vindt, wat hij vergeefs zocht te Londen: een belangengemeenschap met de Mannesmann-Werke en vrijwel onbeperkte credieten bij de Dresdner Bank. Malaxa's positie wordt met den dag krachtiger. Auschnit begint zich zorgen te maken. Nog staat hij zeer sterk, zijn ondernemingen floreeren en het is geen geheim meer, dat hij geleidelijk n der raadgevers der Engelsche regeering geworden is voor haar oeconomische politiek ten opzichte van Roemenië. Maar de Engelsche invloed op den Balkan begint te tanen en Auschnit gaat te rade, hoe hij een tegenwicht kan vormen tegen Malaxa's invloed aan het hof en speciaal tegen de inmiddels bijna almachtig geworden Magda Lupescu, zonder wier bemiddeling vrijwel geen groote staatsopdracht meer te bekomen is. ZIJN tegenzet, die begin 1935 plaats vindt, is n der grootste sensaties, die Boekarest beleefd heeft. Max Auschnit, weduwnaar en inmid dels 50 jaren oud, verlooft zich met Livia Pordea, het mooiste meisje van Roemenië, dochter vanden PAG. 7 DE GROENE No. 3273 zeer invloedrijken en hoog aangezienen senator Pordea, n der oudste en beste Roemeensche families, en gaat gelijktijdig over tot het katholieke geloof. Nu is ook hij volkomen hoffahig" en koning Carol, die tevens een goed zakenman is, ontvangt hem thans met open armen. Een soort Combat de générosité" ontstaat nu tusschen Auschnit en Malaxa en al spoedig wordt bekend, dat de koning groot-aandeelhouder gewor den is in de Reschitza en verschillende andere hunner respectievelijke ondernemingen. Auschnit en Malaxa, nu bovendien nog voor vechters geworden eenerzijds voor de Engelsche en anderzijds voor de Duitsche belangen, blijven echtsr onderling onverzoenlijk. Wanneer Goga aan de regeering komt en het anti-semitisme vrij baan krijgt, heeft het er een oogenblik den schijn van alsof ook de katholieke Auschnit meegesleurd zal worden. Maar hij is het, die de Joodsche boycot organiseert, Londen en Parijs alarmeert en Goga moet na zes weken het veld ruimen Auschnit is de man, die in April van het vorig jaar, wanneer de Duitschers Roemeniëonder pressie zetten voor het nieuwe handelsverdrag, dat het land feitelijk economisch geheel van Duitschland afhan kelijk moet maken, te Londen tijdig zijn vrienden waarschuwt en den Roemeenschen gezant aldaa", Tilea, tot actief optreden dwingt. Als tenslotte de Engelsche garantie gegeven wordt, zoo is Auschnit's rol hierbij niet kleiner geweest dan die van Gafencu of van Tilea. Ondanks zijn groote activiteit moet hij het echter aanzien, dat de Duitsche invloed steeds meer veld wint en Malaxa van deze conjunctuur met stijgend succes partij trekt. Zijn relaties met het hof blijven echter uitstekend, hij is thans tot de intieme vrien denkring des Konings toegelaten en behoort met zijn jonge vrouw tot diens vaste bridge-partners. Zijn arrestatie komt dan ook als een donderslag uit helderen hemel. DE ware grond van zijn val ligt volgens in gewijden in de bridge-partijtjes ten hove, waarbij de Koning geleidelijk voor het spel van de bekoorlijke Livia Auschnit meer interesse is gaan betoonen dan den jaloerschen echtgenoot aangenaam was. Zijn zakenreis naar Londen, waar bij zijn vrouw hem vergezelt, was slechts een voor wendsel of een gunstige gelegenheid om haar in veiligheid te brengen voor een bridge-partner, die al te sterke troeven wilde uitspelen. Maar Koning Carol is niet een figuur, die gewend is zich in zijn ambities te laten dwarsboomen, noch door zijn vijanden, noch door zijn vrienden. Zooals Kolonel Precup, zijn intimus tijdens zijn ballingschap te Parijs en de man, die hem in 1930 met zijn vliegmachine naar Roemeniëterugbracht, reeds sinds acht jaren als dwangarbeider in de zoutmijnen werkt, zooals Generaal Dumitrescu, de Commandant van de gendarmerie, die in de eerste moeilijke jaren van zijn regeering de positie des Konings weet te beschermen, in de gevangenis gestorven is en diens zoon, Puiza Dumitrescu, 's Konings beste vriend en privé-secretaris, slechts door een overhaaste vlucht naar het buitenland het veege lijf wist te redden, zooals zijn eigen broeder, prins Nicolaas, zich gelukkig mag prijzen als vergeten burger in den vreemde te mogen leven, zoo heeft de Koninklijke toorn nu Auschnit getrof fen, voor wien geen redding meer mogelijk schijnt. Is de tegen Auschnit ingebrachte beschuldiging valsch ? Neen, zij is juist. Maar op dezelfde beschul diging kan men morgen Malaxa arresteeren en vrijwel alle industriëelen, bankiers of hoogwaardig heidsbekleders in Roemenië. Ware het niet oneer biedig, men zou zelfs geneigd zijn den koning te vragen, hoe hij, bij de bestaande deviezen-wetten er in geslaagd is een zoo geweldig vermogen in het buitenland te vormen. DE internationale reactie op zijn arrestatie ? Oogenschijnlijk gering. De Roemeensche bla den hebben het feit vermeld, daarna volkomen stil zwijgen. In Engeland en Frankrijk hetzelfde spel. Ook daar moet de censuur ingegrepen hebben. Slechts Berlijn kan aanvankelijk een vreugdekreet niet onderdrukken. Een zuil van de Engelsche Wirtschaftseinflusz" is ingestort", zoo jubelt de pers. Maar na eenige dagen ook daar geen woord of toespeling meer op de affaire-Auschnit. De politieke en economische gevolgen zijn echter onmiskenbaar. Engeland heeft zijn invloed op de Roemeensche groot-industrie verloren. De man, die jarenlang vóór de Engelsche interessen op den bres stond is smadelijk gevallen en het hek is van den dam. Malaxa en de Duitschers triomfeeren. Maar Chamberlain verklaart, dat Engeland de aan Roemeniëgegeven garantie zonder eenige restrictie handhaaft !