DE A M S T E R D A MH EU WEEKBLAD V OOK NEDERLAND. No. 1399 partij in Nederland. Het verhuisde naar Am sterdam. In '89 voerde het een feilen pennestrijd met R. v. A. Eindelijk bezweek het. 4) Met Jan. 1889 werd R. v. A. een dagblad en bleef dat tot Jan 1892, toen het iu ver groot formaat drie malen per week uitkwam. Intusschen was er eene locale social. pers opgekomen. In 1891 bestonden reeds als zoodanig De Klok 5) (opgericht Dec. '88), De Volkstribuun (opgericht Oct. 90 te Maastricht), Recht door Zee (Hengeloo), De Volksvriend (Zwolle). De scheuring in de socialistische beweging werd in 1894 een voldongen feit. Door een twaalftal personen, door Nieuwenhuis spot tend de twaalf apostelen genoemd, werd een nieuwe partij opgericht, de SociaalDemokratische Arbeiders-Partij (S.D.A.P.). De oude Soc. Dem. Bond veranderde in middels van naam : Socialistenbond. Maar de nieuwe naam vermocht geen nieuw leven te brengen in het wegterend lichaam, vooral nu ook de consequente leden van zijn uiter ste linkerzijde (anarchisten) den bond ver lieten. Eindelijk ging ook Nieuwenhuis er ?uit. Toch redigeerde hij nog het blad tot einde Maart 1898. Met April verscheen een nieuw blad onder zijne redactie : De Vrije Socialist, dat nu nog bestaat en als eene voortzetting van E. v. A. is te beschouwen. Door de anarchistische uitgetredenen uit den Socialisten bond zijn nieuwe vereenigingen opgericht (vrije socialistische vereenigingen), die wel nu en dan samenwerken, maar geen bond vormen. Nieuwenhuis is als hun leider te beschouwen, en de Vrije Socialist als hun orgaan. E. v. A. zelf bleef onderredactie van J. A. Bérgmeijer nog eenigen tijd voortbestaan, doch moest eindelijk den strijd opgeven. Ook de Socialistenbond, hoe langer hoe meer eslonken, gaf het op en sloot zich in 1900 ij de S. D. A. P. aan. ^ * * * Van een blad tot zijn redacteur is zeker geen al te groote stap. Negentien jaren lang was, zooals we gezien hebben, Nieu wenhuis redacteur van R. v. A., zes jaren redigeerde hij De Vrije Socialist, zoodat hij 26 jaren achtereen als socialistisch redac teur is werkzaam geweest. Bij deze gele genheid is eene korte levensschets van Nieu?vrenhuis zeker op hare plaats. FERDINAND DOMELA NIEUWEXHUIS werd te Amsterdam geboren 31 Dec. 1816. Als zoon van een theoloog (dr. Ferdinand Jacob) k-wam hij er al licht toe ook in de godge leerdheid te studeeren. Was de vader orthodox, de zoon werd onder invloed van Strauss en Feuerbach modern. Hij zelf zegt daarvan: Ik ben godsdienstig opgevoed en het kostte mij heel wat strijd en moeite om mij te ontdoen van het overgeleverd ge loof der vaderen en als modern predikant begon ik mijn loopbaan." 6) In 1870 werd Nieuwenhuis prelikant bij de Luthersche gemeente te Harlingen, in '71 te Beverwijk, in '75 te 's Grayenhage, waarbij hij werk zaam was? tot hij in '79 met de kerk brak. Langzamerhand brokkelde het restantje feloof, dat de modernen er op na houden, ij mij af." 7). Hij ging dus de kerk uit. Tot begin 1892 bleef Nieuwenhuis in den Haag wonen, R. v. A. verhuisde toen, vol gens besluit van het kerstcongres van den Soc. Dem. Bond in '91, naar Amsterdam en de redacteur ging natuurlijk mede. Sedert een paar jaren -woont N. te Hilversum. In de verloopen 25 jaren heeft N. op tal van plaatsen in ons land het socialisme verkondigd. Mondeling en in geschrifte ver dedigde hij dus zijne beginselen. In 1886 werd N. naar aanleiding van een artikel De Koning komt, in R. v. A. opge nomen, wegens majesteitsschennis veroor deeld tot n jaar celstraf. Zeven maanden heeft hij in de gevangenis te Utrecht, de Utrechtsche Bastille" zooals R. v. A. ze noemde, doorgebracht. Toen na dat er tal tHiifraiiiiifiimiiiiinHiiiitiiifiiiiiiMiitiiitinmitiiiiiHiiHiiiiiiiiiiiitiiiiiiiii Sadi de violist. Naar het Engelscli, VAN M A X P E M B E K T O X II. De Pruis keek hem aan zonder het minste medelijden. Spottend begon hij te tollen: Een,'twee, .drie, ik zal tot tien tellen, canaille," en hij begon weer van voren af aan. Hij was tot vijf gekomen, toen het geluid van een tweede stem in den kelder hem plotseling deed ophouden. Hij draaide zich om en salueerde op de stijve Duitsche manier. Herr Lieutcnant, hier heb ik iets voor u", riep hij uit, alsof hij blijde was dat de verantwoordelijkheid van hem werd afge wenteld. Ik heb dezen kerel hier gevonden. U moet zelf maar eens zien, wat voor soort van schurk het is". De nieuw aangekomene was niet veel meer dan een jongen, blond en vol sproeten, zoker niet ouder dan negentien of twintig jaar. Hij droeg eveneens een Franschen uniform, maar van een artillerie-regiment, en Sadi merkte op, dat zijn kleeren hem vrij goed pasten. Sadi verbaasde zich erover, dat hij nog oog had voor zulke kleinigheden. Hij geloofde vast, dat hij op het punt was van sterven, en toch was hij in staat de knoopen te tellen op de jas van den luitenant, te gissen uit welk land hij kwam en te raden naar de kleur van zijn oogen. De jongen moest een Beierschrnan zijn, veronderstelde hij, een vroolijke, luchthartige knaap, 't Was onmogelijk aan te nemen, dat hij zijn goed keuring zou hechten aan een moord iu koelen "bloede. Sadi haalde gejaagd adem, op ernstigen, mannelijken toon richtte hij zich tot den jongen officier. Herr Lüutenant, ik heb werkelijk niets kwaads iu den zin", zeide hij. Ik ben een arme vioolspeler, wiens zolderkamertje juist door uw landgenooten is verbrand." Dat was geen verstandig gezegde van Sadi, en de toon, waarop de jonge man hem in de rede viel, deed hem dit duidelijk gevoelen. Mijn landgenooten!" riep hij uit, met geveinsde verbazing. Wie meen je daar eigenlijk mee?" Het is juist, zooals ik heb gezegd", zeide de cavalerist op barschen toon, die man ie een spion, die onze schuilplaats op het spoor is gekomen, Herr Lieutenant. We doen het beste, hem maar dadelijk uit den weg te -ruimen". Maar niet door middel van een pistool," van protestvergaderingen (op eene waarvan dr. A. Pierson als inleider optrad) gehouden waren, waarop op zijne invrijheidsstelling werd aangedrongen, werden voor N. de kerkerdeuren ontsloten (31 Aug. 1887). Uit den kerker in de Kamer schreef/^, v. A. het volgende jaar, toen zijn redacteur in Schoterland tot Kamerlid was gekozen. Hoe N.'s opvatting was van zijne plaats in de Kamer, leert ons een no. van It. v. A. van die dagen. Men verwachte echter niet te veel van mij, daar ik alleen onmachtig ben tegenover de 99 anderen. Het eenige wat ik vermag, is steeds te protesteeren tegen willekeur en onrecht in do Kamer, evenals vroeger daarbuiten. Echter mijne plaats moet bovenal blijven onder 't volk en niet onder hen, die eeu klein deel dos volks vertegenwoordigen." Later werd Nieuwenhuis anti-parlomentair. Consequent doorgevoerd moest dit anti-parlementairisrne leiden tot anti-sociaaldemokratie en dit weer tot anarchisme. Nieuwenhuis heeft die consequentie aan vaard, al heeft het lang geduurd voor hij zoover was. Hij zelf zegt van zijne begin sel verandering: Als ik mijne ontwikkeling naga, dan vind ik op godsdienstig gebied, dat ik was orthodox", modern om mij te ontwikkelen tot vrijdenker, atheïst en op maatschappelijk on politiek gebied was ik vooruitstrevend liberaal, radicaal, sociaaldemocraat, anti-parlemeiitair socialist, anar chist." 8) ?:<- # -;f Nieuwenhuis hooft heel wat geschreven. Behalve zijne artikelen in If. c. A. eti De Vrije Soc. en wat hij voor andere bladen en tijdschriften (ook buitenlanilsdie) leverde, verschenen van zijne hand tal vau kleinere geschriften, meestal ter verdediging of uit eenzetting van de social. ideeën. Van zijne boeken noem ik de Normale, Arlteidsdwj, hist. ekon. studie, 1887 on '89, ook in het Fransch vertaald, Vredes-xtenuiteH 011 Ge schiedenis van het Sociuliainc. ?s * * Boven heb ik beknopt de geschiedenis van Domela Nieuwenhuis on zijn blad na gegaan. Nu wensch ik nog iots te zeggen over zijn persoon. Nieuwenhuis is eon man van de duad. Hij heeft een staat van dienst in de arbei dersbeweging als geen ander. Zijn leven is al de verloopen vijfentwintig jaren door geweest een strijd, een met taaie volharding gestreden strijd, die geestelijk en lichame lijk beide verbazend veel van den strijder vergt. Dat hij physiek in staat bleek, hij, de hoewel rijzige, toch pok eenigszins ten gere man, den vermoeienden propagandaarbeid een kwart eeuw lang voort te zetten, is, naar ik gis, vooral te danken aan zijne matige levenswijze (geheel-onthouder, vege tariër). Als sociaal-demokraat verkondigde Nieuweuhuis de sociaal-demokratie, zooals die vóór hem door anderen (Marx) was uitge dacht. Alleen valt hierbij op te merken, dat hij langzamerhand meer en moer begon het eigenlijke socialisme te propageeren, terwijl aan het demokratisme minder aan dacht werd geschonken. Zoo verkreeg dan ook het voorstel Hoogezand?Sappemeer 9) zijne sympathie. De consequente tegenstanders van dit voorstel, de eigenlijke sociaal-demokrateu, trokken nu uit deu bond en richtten de S. D. A. P. op. (Zie boven). De consequente voorstanders verklaarden zich voo* anar chist en gingen er ook uit. Nieuwenhuis bleef nog geruimen tijd. Hij en zijne geest verwanten noemden zich nu revolutionaire socialisten, ook wel libertaire socialisten enz. 10) Op den duur was dat standpunt niet houdbaar. Eindelijk verklaarde Nieuwen huis zich ook voor anarchist, evenwel aanTaardde een anderen naam: vrije socialist. NniHiiimiMiiiiMiiiiiiiiiimiiiimiiiiiiiiMimiiiiHiiiiiiMiiiiiimiiiiiiimiiit zeide de jonge man lachend. En laat ons in ieder geval eerst gaan eten". Sadi herademde, terwijl de twee Duitschers het vóór en tegen op fluisterenden toon begonnen te overwegen. Ik wou dat zij ruzie met elkaar kregen", dacht hij. Maar daarop hadden zij blijkbaar geen plan, want na eenige oogenblikken hielden zij op met fluisteren, en zeide do jonge oflïcier op gestrengen toon : Je zegt dat je vioolspeler bent. Wat voor bewijzen kun je ons daarvoor geven?" Mijn viool," zeide Sadi op bijna verheug den toon. Ik heb hein boven, op een hoop steenen, laten staan, en daar zal hij nog wel te vinden zijn." Dit antwoord verbaasde de beide mannen blijkbaar zeer. Ga eens naar die viool zoeken, sergeant", zeide de oilicier, we hebben tijd in overvloed om do zaak van dezen man te onderzoeken, vóórdat de dag weer aanbreekt. Bovendien is de kapitein erg gesteld op een beetje muziek." De sergeant klom gehoorzaam den kelder uit, en de luitenant stak in alle kalmte een sigaar aan en keek Sadi spottend aan. Vioolspelen is op'toogenblik oen onvoordeelig beroep, niet waar?" zeide hij. Zoo onvoordeelig.dat ik uitgehongerd ben," zeide Sadi met eenvoudige waaidigheid. Zoo, zoo. En n u zoek je jo avondeten op de puinhoopen,niet waar? net iets voor een muzikant." Sedert drie jaar heb ik eiken avond een wandeling naar de stadswallen gemaakt," zeide Sadi, zonder zijn zolf beheersching te ver liezen. Dat is mij nu eenmaal tot een ge woonte geworden, en bovendien, wat vour kwaad steekt erin?" Dat zal de kapitein jo wel vertellen, man netje. En laat ik het je maar ronduit zeg gen: je kunt ervan opaan, dat hij je zal laten doodschieten. Ik voor mij ben een beetje gevoelig op dat punt; 't is eon zwak van mij, liever levende dan doode meiischeii te zien. Ik zou geen vlieg kwaad kunnen doen, vriend Stradivarius. En daar aan heb jo liet te danken, dat je nu lijd hebt om je gebeden op te zeggen." Hij schepte behagen in zijn eigen geestig heid on ging na een oogenblik verder : Maar misschien heb je geen behoefte er aan, je gebeden op te zeggen, Amati. Dat doen andere menschen gewoonlijk als ze de Franschen hooreu vioolspelen. Kijk, daar hebben wij je viool. Laat ons samen oen deuntje erop spelen." De sergeant was teiuggekomen met de versleten, met zwart loer overtrokken vioolkist, die de eenige kostbaarheid van Sadi Descourcelles bevatte. Toen de luitenant mot En nu propageert hij al jaren het anar chistisch communisme en is ah een volgeling to beschouwen van Kropotkine. Nieuwe systemen, gansch oorspronkelijke ideeën zijn niet aan Nieuwenhuis te danken. In de internationale socialistische bewe ging, waarin Nieuweuhuis het meest bekend is van alle Nederlanders, is hij dan ook minder te vergelijken met Marx, Kropot kine, Tolstoy, dan wel mot de doeners: Liebknecht, L'ebol, enz. Nieuwenhuis schrijft een rustigen, eenvoudigen stijl, bogrijpe'ijk voor eenigszins ontwikkelde arbeiders. Hij blijft zicli..hierin altijd gelijk. Of hij eon kranten-artikel schrijft of eon wetenschappelijk werk, altijd dezelfde soort kalme, goed verloopeude vol zinnen, die jo nooit herleest omdat zo niet dadelijk te begrijpen zijn, maar ook nooit omdat zo mooi opklinken. Xicuwcnhuis is beter ro.lenaar dan auleur. * * Van 1886 tot 1890 was met N. ino-lerodacteur van R. v. A. C. Croll (geb. 1857, gost. 189.")), van 1892-?1898 C. Conielissen, (geb. 180't, nu wonende te Parijs). Mot liet oog op plaatsruimte volsta deze korto mededoeliiig, die ik volledigheids halve bijvoeu1, cu y,\vijg ik van do andere medestrijders van N., dio korter of langer tijd in de boweging" zijn gowoost of dit nog zijp. Ha vel te. B. Bvjinoi.r. 4) EÜU der oprichters vau het (Ir. Werk blad was dj bekende landbouwkundige D. K. Mansholt. Hot blad was, naar de heer M. mij indertijd meedeelde, bestemd om niet tegenover, maar naast /'. ''. A. te strijden. 5) Verschijnt nog onder red. van v. d. Z waag. (>/ Jlen vïjjenlw'iiiliyjariye Vt'ldtod.t, inlei ding, pag. 7. 7) ld. pag. 7. "j S) Ken r'ijji'iitwintiir'. vellt'X'ltt, pag. IS. 9) Op het in IK'.i:! te Groningen gehouden congres van den Soc. Oom. Bond werd aan genomen do motie II.-S. om onder geen voorwendsel hoegenaamd, ook niet als agita tiemiddel, modo te doen aan verkiezingen. 11)) Vliegen (J)nycraml <ler Vulkube-vrijiliny) zegt hiervan: Cornelissen (mede-redacteur van A', r. A.) bedacht elke week een nieuwen naam: anti-parle-mentairo socialisten, com munistische libertairen, libertaire socialis ten" enz. Mnzirt ia de HooiMai Voor baar tweede uitvoering in dit seizoen had de Oratoriuiuverceniging haar kenze laten vallen op niet minder dan vii-r vrij omvangrijke werken van Xederlandsehe com ponisten, te weten : Do Vliegende Hollander, van Ilichard Mol ; Het Lied van Worden en Vergaan, van Willem de Haan; de Gijsbreghtmnziek, van Bernard Zweors, 011 hot Te Deum, van Diepenbrock. Van deze werken was het tweede hier nóg onbekend. De componist, Willem de Haan, echter is geen onbekende, voor ons. Behalve door verschillende werken voor mannenkoor en orchest, o. a. das Grab in Busento en der Kó'nigssohn, welke zich in groot aanzien mogen verheugen bij do betere mannenzangvereenigiugen, zoowel hier te lande als in Duitschland, heeft hij zich naam gemaakt door zijn opera Die Kaiscrstochter. In het tekstboekje vir den wij het curieuse feit vermeld, dat De Haan Leipzig opzocht ruwe hand de kist opnam, was het Sadi te moede, alsof iemand hem een slag in 't gezicht gaf. Voorzichtig, mijnheer, in Gods naain voorzichtig," riep hij uit. Weet ge wel dat mijn viool vijfduizend francs waard is?" Voor ons misschien nog veel meer," zeide de luitenant koeltjes. Wij zullen den kapi tein jou muziek eens laten zien, oude Paganini. Dezen kant op, asjeblieft, en pas op, dat jo je nek niet breekt, als je de voorkeur geeft aan een pistool." Blijkbaar was de luitenant van meeniug, dat de vioolkist de papieren bevatte van een gewonen spion, die door eeu gelukkig toe val in de handen gevallen was van degenen, die hij aan Frankrijk had willen verraden. Trotsch op zijn vangst, en overtuigd van den lof zijner superieuren, duwde hij Sadi voor zich uit, totdat zij een deur aan het eind van den kelder bereikten, vanwaar een trap naar een tweeden, lager gelegen kelder leidde, ruimer en minder door puin versperd dan de ceisto. Hier stonden conigo brandende kaarsen op eeu ruwhouten tafel, in oen gemetselden haard flikkerde een vuur, en ver scheiden forsche gestalten zaten geschaard rondom een koperen ketel, waaruit een ver leidelijke geur opsteeg. Sadi begreep dadelijk dat hij midden tusschon de vijanden was terecht gekomen. Zonder eenigeii twijfel waren dit de mannen, die sedert het begin VHII het beleg de communicatie tnsschen Straatsburg en den Rooden Prins hadtien onderhouden; hun verschrikte uitroepen toon de deur openging, de snelle wisseling van wenken en teekens, maakten geen andere gevolgtrekking mogelijk. En hij wist maar al te goed, wat hij van hen te hopen had, hij, die hun geheim kende en door een enkel woord een woedende menigte in hun schuilplaats zou kunnen brengen, die hen letterlijk zou verscheuren. De sergeant duwde Sadi tot voor het vuur, terwijl aller oogen op hem waren gevestigd en meer dan n hand een kaars van de tafel nam om hem beter te kunnen opnemen. Op de gejaagde vragen: Wien hebt ge daar? Wat moet dio man hier?" antwoordde de luitenant alleen: Ik moet den kapitein spreken, ga hem wekken." Een der mannen ging naar een afgeschoten gedeelte van den kelder toe en legde zijn hand op den schouder van iemand, die daar op een bos stroo lag te slapen, en een van de ruwe kerels die bij den ketel stonden vroeg aan Sadi of hij honger had, en toen de vioolspeler Ja" antwoordde nam hij eon lepel vol van de kokende soep en goot die over de vingers van den gevangene. Sadi gaf een kreet van pijn, maar voordat de daad kou worden herhaald was de slapende om 6 j aar daarna teDarinstadt neer te val len. Begrijpe wie dit vermag! Zou de schrij ver daarmede hebben willen zinspelen op het raadsel waarvan de tekst gewaagt en dat ons uit het duistere roenenschrift tegen staroogt? Het Lied van Worden en Vergaan is door deii componist zelf gedicht in het Duitsch en daarna iu (schoon, zinrijk Nederlandsch over gebracht. Het ligt dus voor de hand dut tekst en muziek, wat opvatting aangaat, ten nauwste met elkaar in verband staan. Het is den componist gelukt waarlijk mooie motieven te vinden voor den mysterieusen inhoud van zijn gedicht. En met die motieven heeft hij ook schoone elleeteii bereikt. Zoo is het gedeelte, waar het koor voor liet eerst, zonder begeleiding, do woor den zingt het raadsel van XVordèn en Ver gaan" zeer mooi gedacht. Evenzeer trok mijn aandacht de expressieve opvatting van het zonk terneer, in 't ondoordringbaar duister". Maar bovenal zoer schoon is het culminatie punt van het gedicht weergegeven dat zij zingen liet lied van verzoening, van troost en van ixialging". Daarin heeft do Haan een grootsch moment weten te bereiken. Weldadig doet daarop het pianissimo uit klinken van hot koor aan. De componist, die zelf zijn werk leidde, zal zeker tevreden zijn geweest over do uit voering ; deze was dan ook inderdaad zeer goed. Koor en orchest spanden hunne beste krachten in en tengevolge daarvan kreeg men ook mooie nuanceeringen te hoo reu. Een lijn pianissimo, maar ook een krachtig forte ; vooral als het orgel zich voegde bij koor en orchest dan verkreeg men een groot, majestueus geluid. Het is roeds zeer lang geleden, dat Hol's Vliegende Hollander'' hier tor stede is uitge voerd. Het is 's componisten 70ste werk en iu 1874 is het in druk verschenen. .Bij hot lezen der woorden van mr. J. E. Banck, kan men menig oogenblik een glim lach niet onderdrukken. Hoe is het mogelijk, vraagt men zich af, dat op dergelijke rijme larij een talentvol kunstenaar uuuiok kan zetten ? Buitendien is niet alleen de tekst onbeduidend, ook liet onderworp zelf, dat tot opschrift draagt: Vadorlandsche Legende", is zoo dor en levenloos behandeld, dut men geen oogenblik bezig gehouden wordt 011 er ook het legendarische onmogelijk vau kan begrijpen. Toch is het Hol gelukt daarbij mimek te schrijven, die zich verre verheft boven den tekst; ik behoef slechts te herinneren aan het Matrozenkoor", dat op het driedaagsch muziekfeest van Toonkunst, zoo'ii enorm succes behaald heeft. Ditmaal was het succes niet zoo groot. Het pittige, kranige, dat aan de compositie eigen is, kwam bij de uitvoering niet tot zijn recht. Vermoedelijk' door de enorme ruimte van de Paleis-zaal en de to zwakke bezetting der tenoren. Doch ook de instrumentatie look mij voor de groote zaal niet berekend. Alles klonk te dun en te ijl. Toch meen ik bij vroegere gelegenheden dien indruk niet gekregen te hebben. De schildering van den storm b.v. klonk thans zoo zwak, alsof de stormvlagen zich geneerden door de Paleis zaal te gieren; waar er sprake was vau een weerlicht-rlikkering eneendonderknal, hoorde men in het orchest even een zachte aandui ding, in plaats van do krachtige realiteit in de schildering dier natuurverschijnselen. Mejun'rouw Anna Ivnppel zong haar golo's met veel talent. Zij wist nu en dan bopaald indruk te maken; b.v. op do woorden Maar gelukkig kan de dood aan mijn smart oen einde maken." De hoer Zalsman had als Geest een dank baarder taak te vervullen, die hij geheel tot zijn recht deed komen, vooral bij do woor den: Mannen, hoort naar mijn woord," enz. In de Gijsbreght-mimek van Zweers trof het mij wederom hoe de componist er in geslaagd is uitdrukking te leggen inde orchest ftliiiimiiiiiiMluiiiiiiHiMimMiiiiiiiiimiiiiiiiMMiiiiiimillimilmiiiilflllN man opgesprongen en naderbij gekomen, en gat' den soldaat een. klap om de, ooreu, die als een pistoolschot door de holle gewelven klonk. Wat beteekont dat, sergeant?" vroeg de nieuw aangekomene. Een spion vau de wallen, kapitein. Ik wilde hem warm houden," was liet antwoord. Maar dit is geen spion, dit is Sadi, de violist." Sadi wendde zich tot den kapitein niet een kreet van vreugde. Ludeumayer! Ben jij het, besto vriend?" riep hij uit. Sadi! Oude Sadi, de violist! 't Is haast niet mogelijk!" En toch is het zoo. Oude Sadi, zooals je zegt, en zóó hongerig, dat hij de overgebleven botjes van jullie soep zou kunnen opeten." Dan moet hij bepaald met ons moe-eten. Een man, die honger heeft, wordt goede vrienden met iedereen. Sergeant, geef onzen vriend een hord soep. ,\iet waar, Sadi oen bord soep zul je niet afslaan, zelfs niet van de Pruisen, is liet wel? Komaan, tast toe. Straks kunnen wo over oude tijden en oude vrienden praten." Er ontstond een ontevreden gemompel bij deze woorden van den kapitein, maar de sergeant gehoorzaamde zwijgend, en oen bord heerlijke dumpende soep werd voor Sadi neergezet, bijna voordat het tot hem was doorgedrongen, dat eeu gelukkig toeval zijn leven had gered voorloopig althans. Ludenmayer, die zich oprecht verheugde over dit weerzien vau een vriend, zelfs onder derge lijke omstandigheden, begon do anderen te verzekeren, dat zij niets te vreezen hadden van Sadi Descourcelles, maar bij die woorden legde Sadi zijn lepel neer, on sprak zijn vriend ronduit tegen. Xeen, Ludeiimayer," zeide hij, als het in mijn macht was, zou ik jullie allemaal ophangen." Het geheele gezelschap begon te lachen hem nu beschouwende als een soort van onschadelijker! gek, die zelfs met den dood voor oogen nog lucht gaf aan zijn bespotte lijke vaderlandsliefde. En terwijl sommigen zeiden, dat hij spoedig Pruisen genoeg tot buren zou hebben, gin gen anderen weddenschappen aan over het aantal uren, dat do belegerde stad het nog j zou kunnen volhouden. En jij blijft onze gast, vriend Sadi," zeide Ludenmayer vriendelijk. Wij houden zoo veel van je, dat we je niet laten Vertrekken. Neen, noen, we houden jo bij ons, totdat de, lïoode Prins de stad binnentrekt; en dan zullen we je naar Müncheu sturen om in het orkest van de opera to spelen. Jongeulief, dat is net iets voor jou: dio nieuwerMARK Dit beroemde merk is verkrijg baar bij alle Wijnhandelaars e% bij de vertegenwoordigers K*.'OFMA:\S & BUriATER? Wjjnhandelaars te Amsterdam. noof«l-ï>epöt VAU Dr. JAEGER'S ORI6, K. F. DEÜSCHLB-BBNGM, Amsterdam, Kalverstr. JST. Eenig specialiteit in des* artikelen in geheel Nederi. .L/C ir II O D O l cl het eenige appa raat dat TS tonen bespeelt; liet eenige appa raat, dat oor spronkelijke zetting garan deert; het eenige apparaat met voldoend aantal hulpmiddelen om zuiver artistiek spel te bereiken; het eenige apparaat, dat, geheel voor de tropen gebouwd, slechts 550 gulden kost. De PHOSOLA is te zien en te hooren: Maatschap!) Pbonola f. NAESSENS, den Haag, Passage 14. Agentschap PIANO'S Feurich <fc chiedmayer Te Amsterdam verkrijgbaar bij L. W. WIEGAXT, Kalverstraat 56. "BIJWJELENT 2 jaar garantie. A. DRUKKER & Co., Amsterdam, O. Z. Voorburgwal 242 en 248 b/d Damstraat. Prijscouranten gratis en franco. CHOCOLA.T-VESN LE PLUS DELICIEUX CHOCOLAT POÜB (KOQOEB. wetscho muziek van Wagner op je viool te krassen en de gekken te hooren zeggen, dat je een genie bent. Heb je geen lust om naar München te gaan en kleine Lucie weer te zien? Mij dunkt, dat je wel zult willen." Sadi zuchtte, maar gaf zijn ouden vriend geen antwoord. Hoewel Lucie's naam de liefelijkste herinneringen bij hem wakker riep, voelde hij zich pijnlijk aangedaan door de overtuiging, waarmede Ludenmayer sprak over de overgave van Straatsburg, on de gedachte aan de vernedering, die dit voor zijn geliefd Frankrijk zou zijn, trof hem alseen steek in het hart. Al die mannen, die daar om hem heen zaten, lachend en schertsend in liet aangezicht van den dood, wie weet, hoeveel zij gedurende die ver schrikkelijke weken van het beleg hadden gedaan om den val van de stad te bewerk stelligen en al do jammer en ellende, die het onvermijdelijk gevolg daarvan zouden zijn. Hun belooning zou piomotie zijn en lof en eerbetooningen van hen, die Frankrijk in het ongeluk hadden gestort. Xiemaudzou hen straii'en, niemand zou hen rekenschap vragen, dacht Sadi vol bitterheid. En terwijl hij zoo dacht, kwam plotseling de vraag bij hem op, of hij soms een uit verkoren werktuig zou kunnen zijn, hij, de nederige vioolspeler, door het lot hierheen gevoerd om hen to ontdekken en misschien te verraden ? Dit denkbeeld werd plotseling in hem. wakker, terwijl de Duitschors hun avondmaal gebruikten. Sadi had al geruimen tijd ge tobd over zijn eigen nutteloosheid en over de armzalige rol, die hij had gespeeld, in deze lijden van bitteren nood voor zijn vaderland. En nu Hitste als een bliksemstraal de gulaehte door zijn brein, dat hot tijdstip was aange broken, waarop hij zijn liefde voor Frankrijk zou kunnen toonen. Dat hij zijn eigen leven zou verliezen bij zijn poging om dezf mannen aan de Franschen uit te leveren, betwijfelde Hij geen oogenblik, maar dat denkbeeld schrikte hem niet af. Eén ding slechts betreurde hij : dat hij niets kon doen zonder den vader te treden van het meisje, dat hij zoo innig had liefgehad. Ja, als hij erin slaagde, een troep Franschen naar de schuilplaats van deze Duitsche spion nen te brengen, zouden zij niemand sparen, 011 Ludenmayer zou met de anderen omkomen. Sadi zeide tot zichzelf, dat vele dochters dien dag in Straatsburg eon vader to betreuren hadden waarom zou kleine Lucie gespaard worden? En toch kou Ijij er niet toe komen, zijn ouden vriend met de anderen op te oileren. Was hij hem niet zijn loven ver schuldigd? (Slot volgt).