Vrouwen en Vrouwenleven Vredes-schipbreuk DE nieuwe wereldoorlog is nu acht maanden aan den gang, en er is geen oorlog zonder pogingen tot vrede. Maar reeds een jaar vóór het uitbreken van dezen oorlog kreeg Henry Ford een brief, waarin hem verzocht werd mee te werken aan het tot stand komen van ean ontwerp-wereld-grondwet. De brief was onderteekend met Rosika Schwim- . mer. Ford heeft dezen brief niet beant woord. Waarschijnlijk heeft hij ge glimlacht, en is hem zijn vredespoging van 1915 voor den geest gekomen. TOEN Rosika Schwimmer in 1915 Ford den eersten keer ontmoette, was ze in Europa al beroemd als femi niste en pacifiste. In 1877 werd zij te Boedapest ge boren; haar ouders waren Joodsche middenstanders die belang stelden in sociale vraagstukken. Van haar ouders had zij dus haar belangstelling voor vrouwenkiesrecht en wereldvrede over genomen. Als kind was ze ziekelijk, ze kreeg les aan huis. Daarna ging ze naar een kloosterschool en voltooide haar opvoeding aan de hoogeschool te Boedapest. Rosika wilde in een fabriek gaan werken, om zoodoende met eigen oogen een studie van het leven der arbeiders te maken. Maar omdat ze een bril moest dragen, wat in die dagen voor een fabrieksarbeider iets onmogelijks was, moest ze er van afzien. Ze wilde onderwijzeres worden, maar zakte voor haar examen omdat ze daar niet de ware ambitie voor had. Mevrouw Schwimmer (zij noemde zich zoo omdat ze heel jong met een Hongaarsch journalist was getrouwd, en spoedig weer gescheiden) werd om streeks 1900 populair met haar bro chures en lezingen. Ze reisde de hoofd steden van Europa af om lezingen te geven over de vrouwenemancipatie, kinderarbeid en geboorteregeling. lede ren keer als ze in Holland kwam, hingen vrouwen spandoeken op met het op schrift: Onze Rosika is er weer!" Mevrouw Schwimmer gaf een tijd schrift uit, geheetïn Vrouw en maat schappij" en ze was correspondente van tal van vooraanstaande bladen. En met dit alles bereidde zij de vrouwen voor op een kruistocht voor den we reldvrede. TOEN de eerste wereldoorlog uit brak, woonde mevrouw Schwim mer in Londen waar zij werkte voor de vereeniging voor vrouwenkiesrecht. Zij begon direct de vrouwen op te warmen voor een nieuw plan: een neutrale bemiddelingsconferentie. Haar idee was zeer plausibel: de machtige neutrale staten, geleid door de Vereenigde Stater, zouden de belligerent;n tot een wapenstilstand brengen, en dan zouden de verdere moeilijkheden langs diplomatieken weg opgelost worden. In September 1914 ging mevrouw Schwimmer naar Amerika en legde haar plannen aan president Wilson voor, maar ze had geen succes. In twintig staten gaf ze lezingen om weer klank te vingen; ze ging terug naar Europa om deel te nemen aan het Internationale Vrouwencongres te Den Haag, in het voorjaar van 1915. Op dit congres ondervond mevrouw Schwimmer weinig steun. Het congres besloot afgevaardigden te zenden naar alle Europeesche regeeringen, zoowel de belligerente als de neutrale. Hoe wel mevrouw Schwimmer burgeres van een belligerent land was, rekende zij zichzelf tot de neutralen. De afge vaardigden van de geallieerden ston den onder leiding van Jane Addams. Het comitévan Jane Addams kwam met documenten in Den Haag, docu menten die zouden leiden tot de zeereis van het Vredesschip" de Oscar II". Rosika Schwimmer en de Ford-expeditie' In November 1915 sprak mevrouw Schwimmer n.l. op een bijeenkomst in de First Congregational Church te Detroit. Ze was het heele land met haar lezingen afgereisd, als laatste achtergebleven lid van de delegatie om de Vereenigde Staten voor haar plan te winnen. De anderen hadden zich ontmoedigd teruggetrok ken. Haar gehoor zag een vrouw met een nogal grof gezicht, die gekleed was in den suf fragette-stijl. Ze droeg een hoed met veeren, katoenen .kousen, knoopschoenen. Een verslag gever van de Detroit Journal vroeg haar, waarom zij zich niet tot Henry Ford gewend had. Ze zei, dat zijn secretarissen haar niet doorlieten. De ver slaggever beloofde dat hij het voor haar in orde zou maken DEN volgenden ochtend ver scheen mevrouw Schwim mer op Ford's privé-kantoor. Er hing een sfeer van vor melijkheid en wantrouwen. De groote man was omringd door vrienden, advocaten, re clame-agenten en, voor alle eventualit;iten, een immigra tie-ambtenaar. Mevrouw Schwimmer beplsitte haar bemiddelings-plan, dat zoowel door burgers als door regeeringen uitgewerkt zou kunnen worden. Ze ver klaarde, documenten in haar bezit te hebben die aantoonden dat het plan moest slagen. De eenige belemmering die zij on dervond was geldgebrek. Ford's woordvoerderviel het plan aan. De groote man zelf zei niets. Toen ze vertrok, bood hij aan, haar naar de lift te brengen. Toen niemand hen hooren kon, vroeg hij haar omden volgenden dag terug te komen met de do cumenten. Mevrouw Schwim mer bracht ze in een klein zwart koffertje. Dat kleine zwarte koffertje werd in die dagen net zulk een vredes-symbool als de paraplu van Chamberlain het vorige jaar was. Ford bestudeerde de documenten en bood haar zijn hulp aan. Mevrouw Ford gaf al vast 10.000 dollar voor het goede doel. Ford huurde vervolgens alle ie en 2e klas hutten van het schip de Oscar II" voor een reis naar Noor wegen. Hij ging naar Washington en had een onderhoud met president Wilson, die de expeditie zijn zegen gaf maai zich er officieel buiten wenschte te houden. Wilson zei, dat de Vereenigde Staten zelf wel het juiste moment van handelen zouden af wachten. Als U nu niet wilt handelen, zal ik het doen", zei Ford. In een groote persconferentie verklaarde Ford: We zullen een eind aan den oorlog maken. We zullen met Kerstmis de soldaten uit de loopgraven hebben". In de kranten kwamen vette koppen: Ford maakt met Kerstmis een eind aan den grooten oorlog". Mevrouw Schwimmer werd zelden in de kranten genoemd, zij hield zich op den achter grond. Zij maakte een lijst op van honderd prominente Amerikanen die aan de expeditie deel moesten nemen. Velen weigerden mee te gaan, nieuwe uitnoodigingen werden verstuurd aan mindere beroemdheden. Plotseling be sloot Ford dat hij jeugd noodig had, en hij noodigde studenten uit. Iemand Rosika Schwimmer noodigde Dr. Charles G. Peas; uit, den voorzitter van den Bond van nietrookers. In de krantsn kwam te staan: Pease zegt: Kanonnen mogen niet meer rooken !" De reis van het vredesschip werd ook door vet l journalisten meegemaakt. Ford zorgde, dat zij alle consumpties vrij hadden, en dat er nieuwe schrijf machines aan boord waren. Behalve de 54 journalisten kwamen er 148 vredespelgrims aan boord, 3 film operateurs, 12 stenografen, 2 litte raire experts", 9 reclame-agenten, enz. enz. Het schip vertrok, met den pauselijken zegen, op 4 December. Twee fanfarecorpsen zorgden voor muziek, n op de kade, het andere op het dek. Groote spandoeken versierden de kade. Ford droeg een lange bontjas en verdween in zijn hut toen hij door verslaggevers lastig gevallen werd. Vrede is niets anders dan gezond verstand", had hij gezegd. Toen het schip afvoer, was er eenige stag natie. De menschen op de pier schreeuwden: Waarom varen jullie niet?" Omdat het een Ford is !" brulde een der pel grims terug. Iemand aan boord riep: Drie hoera'tj es voor mevrouw Schwim mer !" Wie?" werd er geantwoord, mevrouw wat?". De meesten wisten niet wie zij was. Ze kreeg haar hoera'tje niet. VIJFTIEN dagen was de Oscar II op zee. Mevrouw Schwimmer werd de eerste dag ziek en bleef in haar hut. De journalisten begonnen zich aan boord te vervelen, dronken veel, deden kinderachtige spelletjes en zongen: Hos dorstig is mijn harte!" Omdat er niets gebeurde en ze nieuws noodig hadden, gingen ze dit zelf ma ken, zoodat er allerlei vreemde berichten in de kranten ver schenen. Ford sloot zich op in zijn hut en liet zich nietmeer zien. De pelgrims waren ver stoord over het luidruchtige gedrag van de journalisten. De stemming aan boord werd met den dag slechter. Toen het vredesschip in Christiania binnenliep, waren de eerste woorden, die de Noren te hooren kregen: We hebben oneenigheid !" Ford had ondertusschen van het heele geval ge noeg gekregen, hijlietmevrouw Schwimmer doorschemerendat hij naar huis verlangde. Na een paar dagen bleek htt dat Ford de beenen ge nomen had. Hij was naar Ber gen gereisd en had zich daar ingescheept. Er zijn tal van veronderstellingen geopperd over de reden van Ford's vlucht. Hij zelf heeft er vrijwel nooit een woord over gezegd, maar het schijnt dat hij zeer ge desillusioneerd moet zijn ge weest. Na Ford's vertrek derailleerde de expeditie volkomen. De afgevaardigden bezochten Stockholm en Kopenhagen. In Den Haag namen zij deel aan het vrouwencongres en een receptie in Hotel De Witte Brug". Tenslotte voeren allen op i o Januari weer af naar Amerika op kosten van Ford, afgezien van de tien gekozen gedelegeerden. Ford trok zich heelemaal terug, en zijn opinie veran derde. Hij zei dat de oorlog slechts beëindigd kon worden door Duitschland te verslaan. Hij ging zich toeleggen op wapenfabricage. De expeditie met het vredesschip had hem een half millioen dollars gekost. Mevrouw Schwimmer heeft haar ideaal van den wereld vrede nooit opgegeven. Na den eersten wereldoorlog was ze Horgaarsch ge zante in Zwitserland. Nu woont ze te New York me'; haar zust sr. Haar slechte gezondheid speelt haar parten, maar iederen dag gaat ze nog eten in een Hongaarsch restaurant. Ze geeft geen lezingen meer, maar leest en schrijft. De laatste keer dat zij en Ford toevallig op eenzelfde diner waren, negeerden ze el kaar volkomen. In de hal van haar huis hangt een groots foto van de Oscar II, en in een hoek van haar werkkamer staat het beroemde zwarte koffertje. RUSSEL MALONEY TEHUUROPTEXEL onder archit. m. terras en geb. villa gr. tuin. Heerlijk rustig en zonnig geleg, m. pracht, ver uitz. dir. bij bosch en duin. Bevatt. zr. gr. zitk. m. aangeb. eetk., zr. gr. slaapk., logeerk., badk., keuken en bijgebouw. Eigen waterl. Het geheel biedtzeer ruim plaatsv. 5 a6 pers. Nad. inl. Adv. Bur. SELL MORE, Keizersgr. 687, A'dam-C. PAG. 12 DE GROENE No. 3282